АТГ-ын даргыг улираан томилох саналыг хэлэлцэж байгаатай холбоотойгоор гишүүд асуулт тавьж, хариулт авч байна.

УИХ-ын гишүүн Ч.Ундрам:

-Зургаан жил Монгол Улсын авлигатай тэмцэх ажлыг хариуцаж байсан хүн дахиад 6 жил ажиллахаар орж ирсэн хүнээс авлигын индексийг асуухаас аргагүй.  

Манай улс өнгөрсөн жил авлигын төсөөллийн индексээр 100 онооноос 30 оноо авсан. 30 оноо авна гэдэг муугийн муу дүн.

Монгол Улс авлигын эсрэг конвенцид нэгдэж ороод “Транспрэнси интернэшнл” гэдэг байгууллагыг хүлээн зөвшөөрч энэ байгууллагаар судалгааг хийлгүүлээд тэндээс эксперт ирж жил бүр судалгаа хийдэг. Энэ байгууллагын олон улсын хуралд жил бүр танайхаас хүмүүс орж оролцдог. 130 гаруй орноос 121-т орчихсон явж байгаа. Бидэнтэй зэрэгцээд Хойд Солонгос, мөн иргэний дайнтай орнууд явж байна. Авлигын индексийг та хүлээн зөвшөөрөх үү.

Ирж байгаа гомдол өссөн 1863 болсон гэлээ. Хэдэн хувь нь шийдэгдсэн бэ, 2024 он гэхэд. Шийдэгдсэн хэргийн хувиар л ажлын үзүүлэлтийг харна. Нийгмийн анхааралд орсон хэргийг хурдан шийддэг, зарим хэргийг 2-3 жил гацааж байгаа маш олон хэрэг бий. 1863 хэрэгт багш, эмч нартай холбоотой хэдэн асуудал байдаг юм. Төрийн албан тушаалтны хэрэг нь хэдэн хувь байдаг юм.

Боловсролын зээлийн сангийн хэрэгт маш олон хүн холбогдсон, хэдийг нь шалгаад хэрэг үүсгээд шүүхэд шилжүүлсэн юм бэ.  Тоог мэдмээр байна.

АТГ-ын дарга З.Дашдаваа:

-“Транспрэнси интернэшнл” байгууллагаас гаргаж байгаа төсөөллийн индексээр 180 орноос Монгол Улс 114 дүгээрт буюу 33 оноотой явж байна. Анх 13 индикатор, сүүлийн үед 9 индикатор байгууллага үнэлгээ өгдөг болсон. Төсөөллийн индексээр 101 орон хөдөлгөөнгүй байна, 79 орны индекс хөдөлж байгаа. Манай улсын хувьд хөдөлж байгаа оронд ордог, 33-39 оноотой явж байгаа. Төсөөллийн индекс маань 4-5 зөвлөмжийг тогтмол өгдөг.

Нэгдүгээрт, Шүгэл үлээгчийн тухай хууль батлаач ээ, хоёрдугаарт, намынхаа санхүүжилтийг ил тод болго. Төрийн өмчит компаниудынхаа засаглалыг сайжруул, худалдан авах ажиллагааны чиглэлээр хуулиа сайжруул гэдэг зөвлөмж өгдөг.  АТГ рольтой ажиллах ёстой гэдэг утгаар үндэсний хөтөлбөрт эдгээр оруулаад хэрэгжүүлээд явж байна.

Төсөөллийн индекс АТГ -ын ажлыг үнэлэхээс гадна манай улс орныг үнэлж байгаа.  УИХ, Засгийн газраас гаргаж байгаа шийдвэр төсөөллийн индекст хамаарч байгаа.

Улс орон даяараа л олны анхаарал татсан хэргийг ярьж хөөрч байгаа учраас төсөөллийн индекст нөлөөлж байгаа.

АТГ- ын үйл ажиллагааг 2023 онд НҮБ -ын Авлигын эсрэг конвенциос ирж үнэлсэн.  Хоёр, тавдугаар бүлгийг үнэлсэн.  Тавдугаар бүлэг нь хөрөнгө буцаах, хоёрдугаар бүлэг нь урьдчилан сэргийлэх ажлын чиглэлээр. Монгол Улсын АТГ-ын үйл ажиллагаа хэвийн, ахицтай явж байгаа гэдэг үнэлгээг өгөөд явсан.  Мөн Европын эдийн засгийн аюулгүй байдалд 16 орон нэгдсэний нэг нь Монгол Улс тайлан гаргаж явдаг. Тус байгууллага бидэнд авлигатай тэмцэх үйл ажиллагаа хэвийн явж байна гэдэг үнэлгээг өгсөн.

Боловсролын зээлийн сан /БЗС/ дээр 8 хэрэг хэрэг бүртгэлийн, мөрдөн байцаалтын хоёр хэрэг байна. Нэг хэргийг шүүхэд шилжүүлсэн. 590 сая төгрөгийн хохирлыг БЗС-д нөхөн төлүүлсэн байдалтай байна.

Нийт ирсэн өргөдөл гомдлын 98 хувийг шийдвэрлэсэн. Хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээх юм уу, эсвэл татгалзах санал прокурорт гаргасан байна гэсэн үг. Төрийн үйлчилгээний албан тушаалтан 14 хувийг эзэлж байна.

УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Д.Цогтбаатар:

-Танай байгууллага дээр очиж ажиллах үед та бүхэн “Төрийн өмчит аж ахуй нэгж томроод,  төсөв томроод байгаа нь учир шалтгаан болж байна” гэж ярьж байсан. Засаг төр хэр сонсож байна. Учир шалтгааныг арилгаагүй байхад энийг даван туулж шийдэх хэцүү. Саналаа өгөхөд засаг хэр хүлээцтэй хандаж байна вэ.

Төсөв нэмэгдэж байгаа динамик, төрийн албан хаагчдын тоо нэмэгдэж байгаа динамик авлигын хэрэг бүртгэгдэж байгаа тоотой хэр уялдаж байна вэ. Төр нь томроод байхаар 100 хэдэн мянган их мөнгөтэй харилцаж байгаа хүнтэй харилцахад та нарт хэцүү?

АТГ-ын дарга З.Дашдаваа:

-Олон улсын байгууллага болон Транспренси интернэшнл олон улсын байгууллагаас гаргасан зөвлөмжийн хүрээнд Засгийн газарт зөвлөмж хүргүүлдэг. Үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх хүрээнд ЗГХЭГ -ын дарга ахлаад бүх яамдын Төрийн нарийн бичгийн дарга оролцсон үндэсний хороо байгуулагдсан, ажиллаж байна.

Төрийн өмчийн компаниуд нэмэгдээд байна. Хувийн хэвшилтэйгээ өрсөлдөөд байна, засаглал нь тунгалаг биш байна гэдэг асуудал яригдаад байгаа юм.

Төрийн өмчит компанийн зарим албан тушаалтнууд нь нийтийн албан тушаалтны ангилалд ордоггүй. 45 мянган нийтийн албан тушаалтан байгаа ч цаашдаа нэмэгдэх нь бидний хараа хяналтаас сугараад үлдэх боломж төрийн өмчит компаниуд дээр байна. Энэ нь авлигын гэмт хэрэгт орох нөхцөл суурь болохыг үгүйсгэхгүй.

УИХ-ын гишүүн Б.Энхбаяр:

-Авлигатай тэмцэх ажлын 90 хувь улстөрчдөөс хамаарна. З.Дашдаваа дарга сая "Төрийн өмчийн компаниудалд гол авлигын асуудал байгаа, энийг хянах бэрх болж байгаа" гэж хэллээ. Энэ үнэн.

Төрийн өмчийн 123 компанид 400 бүтээмжийн менежер гэсэн орлогч захирлын статустай, сардаа 5-6 сая төгрөгийн цалин авдаг, машин унадаг албан тушаалтнууд томилж байгаа нь улс төрийн авлига.

Энэ намуудыг дуугай болгож найран дундаа идэж уух гэж байна гэсэн үг.  Энэ хүмүүс дээр АТГ хуулийн хүрээндээ сайн хяналтаа тавиарай. Улс төрийн хүрээнд бид тэмцэнэ.

Ардчилсан намын дарга Л.Гантөмөр “Бүтээмжийн менежерийг дотор нь оруулж байгаад хянах гэж байгаа юм” гэж хэлсэн байна. ХҮН намын дарга Т.Доржханд “Манай нам дандаа ухаантай хүмүүс томилж байгаа учраас асуудал гаргахгүй” гэсэн. Тэгсэн хэрнээ биенээ зодоод балбаад байгаа. Сангийн сайд “400 бүтээмжийн менежерийг төрийн өмчит компанид томилоход төсөвт ямар ч зардал нэмж гарахгүй” гэх. Цалингүй ажиллах гээд байгаа юм уу, гайхаад байх юм. Худлаа яриад.

Гурван жилийн өмнө АТГ төрийн өмчийн компаниуд дээр 10 их наядын авлига байгааг олон түмэнд мэдээлсэн. Энэ нь ч үнэн бодитой гэдэг нь өнгөрсөн хугацааны бүх үзүүлэлтээр нотлогдсон.

Төрийн өмчийн нэг компанийн захирлын сейфнээс 7.5 тэрбум төгрөг бэлнээр хураагдаж байсан. Засгийн газар манлайлаж ажиллах ётсой, О.Алтангэрэл сайд хаачив. АТГ илрүүлээд шийтгээд байдаг.

Гэтэл 7.5 тэрбум төгрөг хураалгасан С.Батдөл гэж нөхөр өнөөдөр ШШГЕГ -ын харьяа Богд уулын амралтын газарт ялаа эдэлж байгаа юм билээ.

Засгийн газар яагаад байгаа юм. Энэ нөхрийг Богд ууланд амралтын газар  амрааж байгаа сайд байна гэсэн үг. Өөрийг нь илчлээгүйн төлөө Богд ууланд амрааж байна гэсэн үг. Тийм учраас эзнийг нь олж шийтгээрэй, эзэн нь их тодорхой харагдаад эхэлсэн.

Эцэст нь санал хураахад гишүүдийн олонхи нь АТГ-ын даргаар З.Дашдавааг улираан томилохыг дэмжлээ. 

УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хорооны өнөөдрийн /2025.04.02/ хуралдаан эхэлж Авлигатай тэмцэх газар /АТГ/-ын даргыг улираан томилуулах тухай Ерөнхий сайдын саналыг хэлэлцэж эхлээд байна.

Авлигын эсрэг хуульд зааснаар АТГ-ын даргыг Ерөнхий сайд санал болгож, УИХ томилохоор заасан юм. Иймээс Ерөнхий сайд бүрэн эрхийнхээ хүрээнд АТГ-ын одоогийн удирдлагыг дахин 6 жил ажиллуулахаар санал дэвшүүлээд байна. УИХ дахь МАН-ын бүлэг, УИХ дахь Ардчилсан намын бүлэг дээрх саналыг хэлэлцээд олонхиороо дэмжээд байгаа юм.

Г.ХОРОЛ