Олон улсын эрүүгийн шүүхийн 125 гишүүн орны нэг болох Унгар улс Израилийн ерөнхий сайд Беньямин Нетаньяхуг Будапештэд айлчлан ирэхэд нь баривчилж, Газын зурваст дайны гэмт хэрэг үйлдсэн болон хүн төрөлхтний эсрэг гэмт хэрэгт буруутган Гаагийн шүүх рүү шилжүүлэх үүрэгтэй юм. Гэсэн хэдий ч бодит байдал дээр Унгар улс хүлээсэн үүргээ биелүүлсэнгүй. Тодруулбал, Израилийн ерөнхий сайд Беньямин Нетаньяху дөрвөн өдрийн хугацаатайгаар Унгарт айлчилж буй.

Түүнийг тус улсын ерөнхий сайд Виктор Орбан улаан хивсний ёслолтой угтан авч, эв нэгдлийг илэрхийлж буйгаа онцолжээ.

2024 оны арваннэгдүгээр сард Нетаньяху болон Израилийн батлан ​​хамгаалахын сайд асан Йоав Галлант нарыг баривчлах тушаалыг Гааг гаргахад, Орбан эелдгээр огт хүлээн зөвшөөрөхгүй гэж мэдэгдэж байжээ. Энэхүү хүрээнд ч Нетаньяхуг Унгарт хийх аливаа айлчлалын үеэр түүний эрх чөлөө, аюулгүй байдлыг баталгаажуулна гэж амласан байдаг.

ГААГИЙН ХЯЗГААРЛАГДМАЛ ХАРИУ ҮЙЛДЭЛ

Аливаа орны шүүхийн шийдвэрээс ялгаатай нь Гаагд өөрсдийн баривчлах тогтоолыг хэрэгжүүлэх цагдаагийн байгууллага байдаггүй. Улмаар Гаагийн шүүх гишүүн орны шүүхийн тогтолцоонд тулгуурлаж, тухайн орны цагдаагийн бүрэлдэхүүн сэжигтнийг баривчлах үүрэг хүлээлгэдэг байна. Хэрэв гишүүн орон нь сэжигтнийг баривчлаагүй тохиолдолд Гаагийн шүүгчид үл нийцэх журам гэгчийг эхлүүлж, асуудлыг Оролцогч улсуудын Ассамблей (ASP) эсвэл НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөлд шилжүүлж болно.

Улмаар үүргээ зөрчсөн улс орнуудад "ASP" маш цөөн тооны, тодорхой хориг арга хэмжээ авах боломжтой.

Амстердамын их сургуулийн олон улсын эрүүгийн эрх зүйн багш Матиас Холвоет "DW"-д өгсөн ярилцлагадаа "Гишүүн орон үүргээ зөрчсөн тохиолдолд үр дагавар нь тийм ч их байдаггүй" гэжээ. Тэрбээр үүргээ зөрчсөн Унгарт "ASP" хэд хэдэн дүрэм, журам гаргаж, арга хэмжээ авна гэж таамаглаж байгаа ч ямар нэгэн тодорхой үр дүн гарна гэдэгт итгэлгүй байгаа юм. Матиас Холвоет мөн хэлэхдээ "Гааг бол гар, хөлгүй аварга гэж нэрлэгддэг. Энэ нь баривчлах ямар ч тушаалыг өөрсдөө хэрэгжүүлж чадахгүй. Зөвхөн бусад улс орнуудын улс төрийн хүсэл зорилгоос л хамаарна" гэв.

Түүнчлэн, Израилийн ерөнхий сайд итгэл дүүрэн Гаагийн гишүүн оронд айлчилж байгаа нь Нетаньяхугийн холбоотон АНУ-ын ерөнхийлөгч Доналд Трамп хоёрдугаар сард тус шүүхийн прокурор Карим Ханы эсрэг арга хэмжээ авах захирамж гаргасантай холбоотой гэж үзэж байна.

ЛИБЕРАЛ ҮЗЭЛ СУРТЛЫН ХОЛБООТНУУД

Зарим шинжээчдийн үзэж буйгаар, Унгар улс Нетаньяхуг угтан авч буй нь түүний Гаагийг ямар ч тодорхой хүчгүй гэж дэлхий дахинд харуулах гэсэн оролдлого юм. Матиес Холвоет хэлэхдээ, "Тэрбээр Гаагийг зөвхөн цаасан бар бөгөөд баривчлах тушаалыг хэрэгжүүлж чадахгүй гэдгийг харуулахын тулд аль болох олон оронд айлчлахыг хичээх болно" гэж тайлбарлав. Мөн бусад шинжээчид энэхүү айлчлал нь Нетаньяхугийн үндэсний улс төрийн ашиг сонирхолд давуу эрхтэйгээр үйлчилнэ гэж үзэж байна.

Унгарын шинжээч, Германы Маршаллын сангийн бүсийн захирал Даниел Хегедус энэ талаар тайлбарлахдаа, "Гаагийн баривчлах тушаал нь Израилийн сөрөг хүчний хэлж байгаа шиг тийм ч чухал зүйл биш гэдгийг Нетаньяху харуулж байна.

Тиймээс энэхүү айлчлал нь түүний нөлөө, улс төрийн эрх чөлөө, холбоотныг нь дахин дэлхий дахинд таниулах болно. Энэ нь Израилийн сөрөг хүчнийг ч ямар нэгэн том шийдвэр гаргаж чадахгүй, хүчгүй гэдгийг харуулж буй хэрэг" гэжээ.

ХАРЬЯАЛЛЫН ЗӨРЧИЛ

Гааг нь  НҮБ-ын дэмжлэгтэй шүүх бөгөөд геноцид зэрэг дэлхийн хамгийн хүнд гэмт хэргийг яллах эцсийн арга хэмжээг авдаг. Үүнд Хятад, Орос, АНУ зэрэг орнууд гишүүнээр элссэн байдаг бол Израиль гишүүн биш.

Учир нь Израиль улс өөрийнх нь аль нэг иргэнийг Гааг шүүж, яллах эрхгүй гэж үздэг билээ.

Палестины нутаг дэвсгэрийг 2015 онд шүүхэд шилжүүлсэн байдаг бөгөөд энэ нь Изариль, тэр дундаа Нетаньяхуг яллах эрхийг Гаагт өгсөн гэж прокурор Карим Хан үзэж буй. Улмаар Газын зурваст Израиль дайрснаар Нетаньяху палестинчуудын эсрэг гэмт хэрэг үйлдэж байна гэж Карим Хан шүүхэд нотлох баримт цуглуулан хэрэг үүсгэжээ. Гааг уг хэргийг хүлээн авч, Нетаньяхуг баривчлах зөвшөөрөл олгосон ч бусад улс орны удирдагчид дипломат халдашгүй эрхийн хүрээнд ямар ч айлчлалыг шүүхийн шийдвэр гүйцэлдүүлэх арга хэмжээ болгохыг эсэргүүцсэн юм.

Жишээлбэл, Польш улс Гаагийн гишүүн орон атлаа нэгдүгээр сард баривчлах тушаалыг үл харгалзан Нетаньяхуг Холокостын дурсгалыг хүндэтгэж, дурсгалт газруудад зочлохыг нь зөвшөөрнө гэж мэдэгдсэн байдаг. Мөн гуравдугаар сард Герман улс Израилийн ерөнхийлөгчийг Берлинд айлчлах урилга илгээжээ. Энэ мэт айлчлал, урилгаас болж төрийн тэргүүний халдашгүй дархан эрх нь дайны гэмт хэрэг, хүн төрөлхтний эсрэг гэмт хэрэгт яллахаас дээгүүр тавигдаж байгаа юм. Энэ асуудлаар одоо ч хүртэл хуулийн мэргэжилтнүүд маргалдсаар байна.

НЕТАНЬЯХУГИЙН АЯЛАЛ ЭРСДЭЛГҮЙ БИШ

Нетаньяу Гаагийн гишүүн оронд айлчилж байгаа нь эрх чөлөөгөө бооцоотой тоглоомд оруулж байна гэж зарим шинжээчид үзэж буй. Матиес Холвоет хэлэхдээ, "Хэдийгээр айлчилж байгаа ч аль нэг улсын дээд шүүх гэнэт ямар шийдвэр гаргахыг хэн ч мэдэхгүй" гэжээ. Учир нь Унгарын зарим төрийн бус байгууллагууд дээд шүүхдээ хандаж, Нетаньяхуг албадан баривчлахыг шаардаж байгаа аж. "Эрсдэл тийм ч чухал биш мэт харагдаж байгаа ч үргэлж байсаар байдаг" гэж Матиес Холвоет онцлон тэмдэглэсэн байна.

Тухайлбал, хоёрдугаар сард Нетаньяху АНУ-д айлчлах үед албаны хүмүүс түүний сууж яваа онгоцыг Вашингтоны агаарын баазуудын ойролцоо нисгэж, илүү урт замыг туулахаас өөр аргагүй байдалд оржээ.

Учир нь Гаагийн баривчлах зөвшөөрлийг хүндэтгэдэг улс орнууд Нетаньяхуг өөрсдийн газар нутаг дээрээ газардуулахгүй, тэр ч байтугай агаарын хил дээрээ зөвшөөрөхгүй гэж мэдэгдсэн байна. Гэсэн хэдий ч улс төрийн нөхцөл байдлыг харгалзан үзвэл Нетаньяхуг Унгарт баривчлах магадлал бараг тэг хувь гэж Даниел Хегедус үзэж байна.

“Унгар бол ардчилсан улс биш, хууль дээдлэх зарчим үндсэндээ баригдмал гэдгийг бид мэднэ. Унгарын хууль сахиулах байгууллага засгийн газрын тушаалыг бус шүүхийн шийдвэрийг дагаж мөрдөнө гэдэгт би маш их эргэлзэж байна" гэж тэрбээр онцолсон юм.