ЭМЯ-ны Эрүүл мэндийн хөгжлийн төвийн Эс, эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгах үйл ажиллагааг зохицуулах албаны даргаар ажиллаж байсан П.Батчулууныг хүний эд эрхтэнийг зөвшөөрөлгүй авсан үйлдэлд гэм буруутайд тооцон анхан болон давж заалдах шатны шүүхээс 2.6 жилийн ял оноосон. Түүний өмгөөлөгчийн зүгээс "П.Батчулуун эмчийн хэрэг нь Монгол Улсын шүүхийн практикт анхны тохиолдол. Тийм учраас Улсын дээд шүүхэд гомдол гаргана" гэдгийг мэдэгдсэн юм. Харин мэргэжил нэгт эмч нарын зүгээс "П.Батчулуун эмч маань хүний амь аврахын тулд өөрөө хөөцөлдөж, хуульд тусгасан заалтаараа ял сонсч байгаад харамсч байна" гэлээ.

"Донорын тухай хуульд өнгөрсөн 2022 онд өөрчлөлт оруулахдаа тархины үхэлтэй донорын ар гэрт оршуулгын 2 сая төгрөгийн зардал дээр нэмж, гурван сая төгрөг өгнө гэж заалт оруулжээ. Энэ заалтыг П.Батчулуун эмч өөрөө хөөцөлдөж, хуульд тусгасан байдаг. Гэтэл тухайн донор болсон иргэн нийгмийн даатгал төлж байгаагүй учраас ар гэрт нь гурван сая төгрөгийн тэтгэмжийг олгох боломжгүй гэдгийг мэргэжилтэн нь хэлсэн юм билээ.  Яг үнэндээ Гэр бүл, хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яамнаас хуулийг дагуулан ийм журам гарсныг огт мэдээгүй. Анх ингэж л асуудал үүсч, олон нийтийн сүлжээгээр "нүдүүлсэн" талаар УНТЭ-ийн Мэс заслын зөвлөх эмч, Элэг шилжүүлэн суулгах багийн ахлагч О.Сэргэлэн хэлэв. 

"ИЙМ ЭМЗЭГ АСУУДЛЫГ ИНГЭЖ ӨНДӨР ХЭМЖЭЭНД СЭВЖ ТАВИНА ГЭДЭГ БОЛ МАШ БУРУУ"

УНТЭ-ийн Мэс заслын зөвлөх эмч, Элэг шилжүүлэн суулгах багийн ахлагч О.Сэргэлэн: 

-Тархины үхжилттэй донороос эрхтэн шилжүүлэн суулгах иргэдийн жагсаалт гэж бий. Энэ хүлээх хуудсаас тухайн донорын цусны бүлэгтэй таарах хүн, хамгийн хүнд хүн, хамгийн залуу болон хамгийн настай хүн хэн бэ гэдгийг нь дүгнэж, шийдвэрлэхийн тулд гурван хүн дууддаг. Тэр хүмүүсээс хамгийн илүү тохирч байгаа хүнээс шинжилгээ авч, 30 минутын дотор хагалгаа хийх эсэхээ шийддэг. Эрхтэн шилжүүлэн суулгах хагалгааг хийхэд хамгийн багадаа зургаан цаг шаарддаг. Жишээ нь, бөөр шилжүүлсэн суулгах мэс заслыг хийхэд 12 цаг шаардагддаг гээд ямар мэс засал хийхээс шалтгаална. Тийм учраас мэс заслаа цаг алдалгүй, яаралтай хийх ёстой. Их нарийн төвөгтэй, давчуу хугацаанд олон ажлыг зэрэгцүүлж хийдэг хагалгаа.

П.Батчулуун эмчийн хувьд ямар ч буруугүй. 2022 онд Донорын тухай хуульд өөрчлөлт оруулахдаа тархины үхжилттэй донорын ар гэрт оршуулгын хоёр сая төгрөгийн олгоно. Нэмээд гурван сая төгрөг өгнө гэсэн заалт оруулсан. Энэ заалтыг П.Батчулуун эмч өөрөө хөөцөлдөж, хуульд тусгасан хүн шүү дээ.

Юу болсон бэ гэвэл тархины үхжилттэй донор гарч ирсэн, тиймээс ар гэрээс нь зөвшөөрөл авсан юм. Ар гэрийнхэн нь гурван сая төгрөгийн тэтгэмжийг нь авахаар нийслэлийн Баянзүрх нийгмийн эрүүл мэндийн газарт очсон юм билээ.  Гэтэл тэндээс "Тухайн донор болсон иргэн нийгмийн даатгал төлж байгаагүй юм байна. Тиймээс гурван сая төгрөгийн тэтгэмжийг олгохгүй" гэх хариулт өгсөн юм байна лээ. Яг үнэндээ Гэр бүл, хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яамнаас ийм журам гаргасныг огт мэдээгүй. Хуулиас давсан журмаас болж ар гэрийнхэн нь бухимдсан.

Анх ингэж л асуудал үүсч, олон нийтийн сүлжээгээр "нүдүүлсэн". Тэгээд П.Батчулуун эмч энэ журмыг өөрчилж, донорын ар гэрт нь гурван сая төгрөг олгосон. Нийгмийн даатгал төлсөн, төлөөгүйгээс хамаарахгүйгээр донорын ар гэрт гурван сая төгрөгийн тэтгэмжийг олгодог болсон. Манай Эд, эс, эрхтэн шилжүүлэн суулгах албаныхныг иргэд "Та нар дахиад хүний эд эрхтэн хулгайлах гэж байна уу" гэж хараадаг болсон. Ер нь нийгмийн сүлжээгээр ийм эмзэг асуудлыг ингэж өндөр хэмжээнд сэвж тавина гэдэг бол маш буруу. Үүний цаана маш олон хүний амь нас хохирч байгааг ойлгох хэрэгтэй.

"П.БАТЧУЛУУН ЭМЧИЙН ХЭРЭГ НЬ МОНГОЛ УЛСЫН ШҮҮХИЙН ПРАКТИКТ АНХНЫ ТОХИОЛДОЛ"

П.Батчулуун эмчийн өмгөөлөгч Э.Ганбат:

-Социализмын үед ажиллаж байсан эмч ажилчдын сэтгэл зүй өнөөдрийн нийгэмд байхгүй болсон. Ажлын ачаалал маш их, цалин хөлс нь бага шүү дээ. Донорын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг УИХ-аар хэлэлцэхийн өмнө ийм асуудал үүсч байгаа нь энэ хуулийг улам боловсронгуй болгоход анхаарах ёстойн илрэл байх.

П.Батчулуун эмчийн хэрэг нь Монгол Улсын шүүхийн практикт анхны тохиолдол. Тийм учраас Улсын дээд шүүхээс энэ хэргийг анхан болон давж заалдах шатны шүүхээр үнэн зөв шийдсэн эсэхийг хянаж, буруу ойлгосон засч залруулах үүднээс зайлшгүй авч хэлэлцэх хуулийн зохицуулалттай. Тэгэхээр бид Улсын дээд шүүхийн шийдвэрийг итгэж, хүлээж байна.

Донорын тухай хууль 2002 онд анх батлагдаж, 2012, 2014, 2018 онд шинэчилсэн найруулгыг хийсэн. Уг хуулийн 30 хувьд өөрчлөлт оруулсан. Ингээд 2022 онд энэ хуулийн хоёрхон заалтыг өөрчилсөн. Энэ хаврын чуулганаар Донорын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг хэлэлцэнэ гэж найдаж байна. Яагаад гэвэл өмнөх хуулийн зохицуулалтаар цусны донор, эрхтний донор нэг байсан бол үүнийг салгаж, өөр олон боломж нээгдэнэ гэж найдаж байна.

Улс орон болгон эмч, эмнэлгийн мэргэжилтнүүдийнхээ мэргэжлийн үйл ажиллагааг зохицуулсан хууль тогтоомжоос гадна тусгай эрх зүйн байдлыг сайжруулсан хуультай байдаг. Монгол Улсад харамсалтай нь Эмнэлгийн мэргэжилтний эрх зүйн байдлын тухай хууль байхгүй. Гагцхүү Эрүүл мэндийн тухай хуульд эмнэлгийн мэргэжилтний эрх, үүрэг, нийгмийн баталгаа гэсэн зохицуулалт бий. Эмнэлгийн мэргэжилтний эрх зүйн байдлыг хамгаалсан асуудлыг нарийн зохицуулсан бие даасан хуулийг боловсруулж, батлуулах шаардлагатай. Ажлын хэсгийг салбарын сайдын тушаалаар батлан ажиллаж байна.

"ЭМЧ НАР ДОНОРООС ЗӨВШӨӨРӨӨГҮЙ ЭРХТЭНИЙГ АВСАН ГЭДЭГ ХУДЛАА"

Төрийн соёрхолт, УНТЭ-ийн Элэг шилжүүлэн суулгах багийн гишүүн Д.Чулуунбаатар:

-Энэ асуудал үүссэнээс хойш буюу 2024 оны тавдугаар сараас өнөөдрийг хүртэл нэг ч кадаврын /тархины үхэлтэй/ донор гарсангүй. Сүүлийн жилүүдэд ард түмний дундах эрүүл мэндийн боловсрол сайжирч, бусдад буян болох үүднээс энэ төрлийн донор нэмэгдэж байсан. Жилд дунджаар 6-8 кадаврын донор гардаг байлаа. Жишээлбэл, 2018 онд гэхэд найман хүн кадаврын донор болж, тэндээс найман хүнд элэг шилжүүлэн суулгах, 16 хүн бөөр шилжүүлэх мэс засалд орсон байдаг.

Нэг донороос тэр жилдээ 24 хүнд эрхтэн шилжүүлж, эрүүл саруул болсон гэсэн үг.

Хууль эрхзүйн хувьд, тухайн эмнэлгийн Эрчимт эмчилгээний эмчилгээ эрхэлсэн захирлаар удирдуулсан тусгай баг ажилладаг. Тэр баг 5-6 гишүүнтэй. Багийн гишүүд тухайн өвчтөнг тархины үхэлтэй гэдгийг зургаан цагийн дотор хоёр удаа тусгай сорилоор шалгана. Тэгээд тархины үхэлтэй гэдэг нь батлагдсан тохиолдолд Эд, эс, эрхтэн шилжүүлэн суулгах, зохицуулах албанд мэдээлж, тэр албанаас зөвшөөрлийг нь асуудаг. Донорын тухай хуульд тархины үхэлтэй донорын ар гэрт нь оршуулгын зардлаас гадна гурван сая төгрөг нэмж өгөхөөр тусгасан байдаг. Гэвч тэр төлбөр нь талийгаач амьд байхдаа нийгмийн даатгал төлсөн байна гэж журмаар зохицуулсан байсан. Тэр зохицуулалтаас болж П.Батчулуун багшийн асуудал үүссэн. Тухайн донороос ясны шөрмөс, элэг, бөөр шилжүүлэн суулгахыг ар гэрийнхэн нь зөвшөөрсөн.

Харин оршуулгынх нь зардлыг өгөх гэхээр нөгөө журам дээрээ гацсан. Тухайн хүн нь нийгмийн даатгал төлдөггүй болж таарсан юм билээ. Тэр мөнгийг ар гэрт нь олгоогүйгээс эмчид гомдол гаргасан. Тэрнээс биш эмч нар хууль зөрчин, эрхтэний хулгай хийсэн юм биш.

Эрхтэн шилжүүлэн суулгах мэс заслын баг бол дэлхийд хамгийн өндөр ур чадвар шаардсан мэргэжлийн нэг.  Мэс заслын эмч, сувилагч, техникч нар нарийн мэргэжлээр гадаадад суралцах шаардлагатай байдаг. Хууль эрхзүйн асуудлаас болж, мэргэжлээрээ ажиллахаасаа шантарч байна. Эрүүл мэндийн байгууллагад ажиллах эмч, сувилагч олдохгүй, хомсдолтой байна.

Гэрэл зургийг О.Болорсувд