Монгол Улсын Гавьяат багш С.Шаарийбуутай утсаар холбогдож, түүнтэй цөөн хором ярилцлаа.

-Малайзын шүүхийн шийдвэр таны талд гарсан. Тодруулбал тус улсын Засгийн газрын эсрэг заргаа та авч чадсан гэж ойлгож болох уу? \

-Малайзын засгийн газраас нөхөн олговор өгнө, өгөхгүй дээрээ тулж, Монгол Улсын ганц иргэнтэй давж заалдаад хоёр жил гаруй хугацаа өнгөрлөө. Шүүх хурал нь хуралдаж өгдөггүй. Юу хүлээгээд байдаг юм бүү мэд. Ийм байдалтай байхаар нь би, "Засгийн газар нь нөхөн олговрын тодорхой хувь хэмжээг нэг дансанд байршуулбал яадаг юм" гэдэг асуудлыг тэнд байгаа өмгөөлөгчтэйгөө ярилцаж, хөндсөн хэрэг. Манай өмгөөлөгч энэ асуудлаар тус улсын шүүхэд л хандсан юм.

Тэнд хурал хуй болоогүй ч шүүгч нь "Хохирогч талаас ийм санал тавьж байна. Та бүхэн 30 хоногийн дотор ярилцаад, дансанд тодорхой хэмжээний мөнгө байршуулбал яасан юм бэ” гэсэн юм билээ. Тэрнээс биш тэр улсын засгийн газар нь надад мөнгө төгрөг өгөх эсэх нь тодорхойгүй.

Тус улсын Засгийн газар давж заалдах хүсэлт гаргаж, шүүх хурал 2025 оны тавдугаар сарын 19-нд товлогдсон. Энэ шүүх хурлаар асуудал шийдэгдэнэ гэж найдаж сууна. Тэр хурлыг хүлээж суулгүйгээр өмнө нь шахалт үзүүлэх үүднээс ноднингоос хойш ярилцсан асуудал. Аль 2022 онд хэлж байсан нөхөн олговор. Тэрийг нь олон улсын сэтгүүлчид өнөөдөр өгч, авах гэж байгаа юм шиг бичиж байна.

-Тэгвэл талийгаачийн хохирлыг барагдуулах шийдвэрийг шүүхээс гаргасан гэдэг нь худлаа юм байна, тийм үү?

-Шүүх хурлын өмнө нэг хатгаж үзсэн хэрэг. Шийдэж өгөх ч юм уу. Шүүгчийнхээ үгэнд Засгийн газар нь ордог ч юм уу. Гэхдээ нөхөн олговрын тодорхой хувийг миний дансанд хийхгүй ээ. Хэрвээ тус улсын засгийн газар нь бидний саналыг хүлээн авбал хөндлөнгийн хяналттай данс байх шаардлагатай. Тэгж байж шийднэ.

-Гадаадын хэвлэлүүд талийгаачийн хохиролд 1.4 сая ам.доллар нэхэж байгаа гэж бичих болсон. Нөхөн олговрын хэдэн хувийг дансанд байршуулах вэ?

-Малайзын шүүгч нь “Ядаж та нар өгөх ёстой нөхөн олговрынхоо 50 хувийг нь өмгөөлөгчийн дансанд байршуулчих” гэж хэлсэн юм билээ. Гэхдээ 30 хоногтоо багтаж мөнгө байршуулах эсэх нь ч тодорхойгүй.

-Малайз улсад таныг төлөөлж хэдэн хуульч, өмгөөлөгч ажиллаж байна вэ?

-Ганцхан өмгөөлөгч л ажиллаж байгаа. Энэтхэг өмгөөлөгч  эмэгтэй өнгөрсөн хугацаанд ажиллаж байна. Анх аав нь миний өмгөөлөгчөөр ажиллаж байгаад нас барж, ах дүү хоёр хамт энэ хэрэг дээр ажилласан. Сүүлд ах нь өөр ажилд орж, эмэгтэй дүү нь энэ хэргийн өмгөөлөгчөөр ажиллах болсон юм. Бараг 20 жил болж байна. Хуульч маань энэ хэргийг шийдүүлэхээр уйгагүй хичээл зүтгэл гаргаж байгаа нь гайхамшигтай. Манай улсын хуульчид ямар байдгийг би мэдэхгүй.

Ер нь тангараг өргөсөн хуульч хүн үнэний төлөө болохоос нь болдоггүй хүртэл үздэг юм байна.

Аав нь надтай үнэ хөлсгүй ажиллах гэрээ хийсэн учраас охин нь одоо ч үнэ хөлсгүй ажиллаж байгаа. Гэхдээ хэзээ нэгэн цагт үнэн ялах юм бол би тэр хүний хичээл зүтгэл, хөдөлмөрийг үнэлнэ. Тэр хүн надад үнэгүй зарагдах ёстой хүн биш шүү дээ. Миний хүн чанарын асуудал.

-Та ирэх тавдугаар сард Малайз руу явах уу?

-Намайг ир гэвэл л очно. Ир гэхгүй бол тэнд юу хийх вэ. Тэртэй тэргүй давж заалдах шатны шүүх хурал нь болж, надтай надгүй алхаа цохино. Тэнд алх цохихыг нь сонсох гэж очоод яах юм бэ. Надаас 20 жил асуудгаа асуучихсан улс.

-Бүхэл бүтэн улсын Засгийн газартай ганц иргэн шүүхдэлцэж байсан тохиолдол байдаг юм уу?

-Бараг байхгүй байх. Монголын хууль шүүх, төр засгийн түвшинд ийм тохиолдол гарч байсангүй. Тийм учраас ямар ч хүний эрхийн мэдрэмж алга. Гэрээ хэлэлцээр байхгүй. Бид саяхан л капитализмтай уулзсан улс. Тэрнийхээ мөн чанар, хууль дүрэм журмаа мэдэхгүй.

Би ч мэдэхгүй байлаа. Манай төр ч мэдэхгүй юм. Мэдэхийг хүсдэггүй юм уу гэхээр “Эрх зүйн гэрээгүй” гэдэг ганц үг хэлдэг. Энэ тухай зөндөө ярьсан даа.

-Та өнгөрсөн арваннэгдүгээр сард Төрийн ордонд эрүүдэн шүүлтийн эсрэг сонсголд орсон шүү дээ?

-Хүнийг эрүүдэн шүүх гэдэг бол аймшигтай. Бодитоор шоронд суугаа хүнийг эрүүдэхээс гадна зайнаас Малайз улс намайг олон жил эрүүдэн шүүж байна.Би сэтгэл санаа, эрүүл мэнд, ахуй амьдралын хувьд эргэн тойрныхоо бүх юмыг зориуд тарчлааж байна. Намайг зодож нүдэхгүй ч энэ бол маш аюултай зүйл гэдгийг сонсгол дээр хэлсэн.

Ийм улсуудыг насан туршид нь хөөн хэлэлцэх хугацаагүйгээр шийтгэж байх хэрэгтэй гэдэг саналаа хэлсэн.

Тийм хууль батлуулаад хаячихвал олон амьтад айх биз дээ. Монголчууд чинь айх юм алга. Нүгэл өнөөдөр хүчгүй болчиж. Тийм болохоор хүмүүс юмнаас айхаа байж. Их нүгэл хийж байвал сайн явдаг юм биш үү. Тэр л иддэг уудаг, дур зоргоороо байдаг, эрх мэдлээ ашиглаж байна. Нөгөөтэйгүүр цаазын ялгүй учраас айдасгүйгээр улсаа худалдаж, урваж, хөрөнгө мөнгийг нь идэж, хэн дуртайгаа хүчиндэж, алж талж болж байна.

-Монголын төрийн өндөр албан тушаалтнууд энэ хэрэгт орооцолдож, мөнгө авсан гэдэг асуудлыг хөндсөн?

-Тэр талаар ертөнцөөр нэг ярьж байна. Тэндхийн шүүхээр тогтоогдчихсон юм байхгүй юу. Гадаад харилцааны яамныхан маш сайн мэдэж байгаа. Хууль зүй, дотоод хэргийн яаман дээр нь холбогдох бичиг баримт нь ирсэн юм гэнэ лээ. Ядаж Хүний эрхийн үндэсний комисс нь мэдэж байгаа.

Манайх чинь хариуцлага гэж яриад байдаг хариуцлага гэдэг үг нь үлдэж, тооцдог гэдэг нь алга болчихоод байх юм. Чухал үг нь алга болчихдог. Бараг хариуцлагагүй байж болно гээд байгаа юм биш үү.

-Энэ хэрэгт Малайзын улс төр судлаач Абдул Разак Багинда, ахлах байцаагч Азила Хадри, бага түрүүч Сирул Азхар Умар нарын гурван хүнийг, мөн Засгийн газрыг буруутгаж байгаа. Одоо энэ хэрэгт холбогдож байгаа гурван хүний нэг нь Австрали улсад, хоёр нь Малайзад хоригдож байгаа юу?

-Нэг нь Австрали улсын чөлөөт иргэн болсон. Австрали улсаас тухайн этгээдийг ирүүлдэггүй. Монголын төр хохирогчийн өмнөөс хохирогч байх ёстой. Төр нь иргэнийхээ төлөө явдаггүй. Ядаж Австрали улсад очоод Сирул гэдэг нөхрийг авч ирээд энд шоронд хийчих л дээ. Тэгээд хэргийг нь энд шүүж, мэдүүлэг аваач дээ. Үгүй бол нутаг руу явуулаач. Таг дуугүй, хуруугаа ч хөдөлгөхгүй. Энэ маш харамсалтай. Шинэ оны өмнө Малайз улсын хууль шүүхэд би өөрчлөлт оруулсан.

-Ямар ял болгон өөрчилсөн юм бол?

-Би Малайзын хуульд нөлөөлсөн, хууль цаазын ялын хэд хэдэн заалтыг 2023 онд өөрчлүүлсэн. Сүүлд хэрэг үйлдэгчдийн ялыг 2024 оны аравдугаар сарын 10-нд өөрчлүүлж чадсан. Цаазын ялыг биеэр эдлэх ял болгосон. Тэгэхгүй бол энэ хэргийн гэрчүүд дуусчихна.Тэр хоёр амьд байж захиалагч нарынхаа тухай ярих ёстой.  Хүнийг цаазална гэдэг нөгөө ертөнцөд амраана гэсэн үг.

Тус улсын хэвлэлээр цаазын ялыг 40 жилийн хорих ял, 12 удаа банзадна гэж солиулсан юм.

Тэр гэрч нь байж байг. 45 настай хүн дахин 40 жил суухаар 85 хүрч дуусах байлгүй. Гэхдээ ах дүү нартайгаа уулзаж, харагдаж байх хэрэгтэй. Хүн ёс гэж нэг юм байх хэрэгтэй. Монгол хүний уужуу ухаан. Бид зэрлэг амьтан биш. Миний л бодсон бодол. Би хүсэлт өргөдөл гаргаж, тэрүүгээр болсон байна лээ. Австралид байгаа нөхөр эх орондоо очоод ялаа эдлэх хэрэгтэй. Нэг нь хоригдож байхад нөгөөх нь зугаалж явах ёсгүй.