Эдийн засагч Б.Лакшмитай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Цагаан сарын баяр удахгүй болно. Инфляцид хэрхэн нөлөө үзүүлэх тооцоололтой байна вэ? 

-Цагаан сарын үеэр иргэд их хэмжээний худалдан авалт хийдэг. Үүнтэй холбоотойгоор бараа бүтээгдэхүүний эрэлт ихэснэ. Үүнийг дагаад инфляцад тодорхой нөлөө үзүүлдэг. Дээрээс нь бид ихэнх бараа бүтээгдэхүүнээ БНХАУ-аас авдаг учраас суурь үнийн өсөлт бий болдог. Түүнчлэн ахмад настнуудын өндөр ач холбогдол өгдөг баяр учраас энэ үеэр насны хишиг гэж олгодог.

Үүнийгээ ахмад настнууд хуримтлал үүсгэх ч юм уу, тийм байдлаар зарцуулдаггүй.

Ихэвчлэн цагаан сарын баяртаа зарцуулдаг. Тэгэхээр эдийн засагт илүү их хэмжээний мөнгө эргэлтэд орон нэг шалтгаан болно. Тэгэхээр эргээд инфляцыг өдөөх, нөлөө үзүүлэх байдал үүснэ. Нэгэнт өссөн үнэ бараг буурдаггүй. Цагаан сарын дараа өссөн үнээ бариад инфляци тэр хэвээрээ байх болов уу гэдэг хүлээлттэй байна.

-2024 онд инфляци 9 хувьтай гарсан. Монголбанк үүнийг 6 хувь болгон бууруулах зорилт дэвшүүлсэн шүү дээ?

-Монгол банк нэмэг, хасах хоёр гэсэн зорилт дэвшүүлсэн байгаа. Энэ зорилтод түвшиндээ хүрч чадахгүй болов уу гэж харж байна. Өнөөдрийн байдлаар эрчим хүчний үнэ 30 хувиар нэмэгдсэн. Мөн инфляцад нөлөөлдөг гол зүйл бол шатахууны үнэ шүү дээ, тэгэхээр томоохон нөлөө үзүүлэх байх. Түүнчлэн нийлүүлэлтийн гаралтай импортоор орж ирж байгаа бараа бүтээгдэхүүний үнэ ямар хэмжээнд өөрчлөгдөх вэ, гэдэг асуудал бий. Эдгээр хүчин зүйлс нийлээд инфляцыг өдөөж өгөх байх гэсэн хүлээлттэй байгаа.

-1072 хувьцааны ногдол ашгийг цагаан сарын баяраас өмнө тараах уу гэдэг дээр хүлээлт үүсээд байгаа. Энэ бэлэн мөнгөний тараалт эдийн засаг, инфляцид бас л нөлөөлөх болов уу?

-1072 хувьцааны ногдол ашгийн хувьд мөн л иргэд хурдан зах зээлд эргэлтэд оруулдаг. Тэгэхээр хэрвээ цагаан сарын өмнө ногдол ашиг тараавал инфляцыг өдөөх гол хүчин зүйл болно. Яагаад гэвэл хувьцаатай бүх иргэдэд олгоно гэдэг утгаараа эдийн засагт ач холбогдолтой юм. Түүнчлэн өнөөдрийн байдлаар "Эрдэнэс тавантолгой" компани хувьцааны ногдол ашиг тараах хэмжээнд байна уу үгүй гэдэг санхүүгийн нөхцөл байдалтай шууд хамааралтай асуудал. Тус компанитай холбоотой тайлан, мэдээлэл ил тод биш. Хэдий өнгөрсөн онд нүүрсний экспортын хэмжээ өссөн боловч өмнө нь бууралттай байсан асуудал бий. Хоёрдугаарт экспортолсон хэмжээгээрээ бид хэр ашигтай ажилласан бэ гэдгийг тодорхойлж болохгүй.

Мөн эдийн засгийн хувьд хараад үзвэл өнгөрсөн жил хувьцааны ногдол ашгийг удаа дараа иргэдэд тараасан.

Энэ яг хэзээний ногдол ашиг вэ гэдэг сонирхолтой асуудал. Мөн эргээд эдгээр ногдол ашгийг тарааснаар тухайн компанийн санхүү, төсөв, тооцоонд яаж тусч байгаа вэ гэдэг мэдээлэл ил тод бус байна. Яг үнэндээ хэчнээн иргэн хувьцаа эзэмшиж байгаа вэ гэдэг асуудал ч нээлттэй бус. Тэгэхээр үүн дээр мэдээлэл өгнө гэдэг хүндрэлтэй болж байгаа юм.

-Нүүрсний экспорт оны эхэнд таагүй тоон үзүүлэлттэй байна. 2025 онд нүүрсний экспорт хүлээлтдээ хүрч чадах уу, юу гэж харж байна вэ? 

-Энэ жилийн тухайд хүлээлт болон төсөвлөсөн хэмжээндээ хүрч чадахгүй байх гэж харж байна. Яагаад ийм болгоомжлол байна вэ гэхээр нэгдүгээр гадаад орчны өөрчлөлт, хүндрэл бий болсонтой холбоотой. Тухайлбал, АНУ-ын талаас гаргасан БНХАУ-ын бараа бүтээгдэхүүнд өндөр татвар ногдуулна гэсэн шийдвэр албажих уу гэдэг дээр хүлээлттэй байна. Том улс орнууд хариу арга хэмжээ авч нэгэндээ өндөр татвар ногдуулаад ирэхээр эргээд нэг нэгнийхээ  эдийн засгийн өсөлтийг боомилдог. Гэтэл БНХАУ-ын эдийн засаг Монгол Улсын экспортын 90 орчим хувийг бүрдүүлдэг.

Нүүрсний экспортын гол зах зээл шүү дээ. Тэгэхээр тус улсын эдийн засгийн өсөлт саарах тохиолдолд Монгол Улсын хувьд томоохон нөлөө үзүүлэх болов уу гэж бодож байна.

Оны өмнө харж байхад 2025 онд БНХАУ-ын эдийн засаг 5-6 орчим хувьтай өснө гэсэн тооцоолол байсан. Харин 2025 оны хоёрдугаар сарын эхээр энэ тооцоололд өөрчлөлт орж 4 хувь болж буурсан. Мөн ирэх жил 3.5 хувиар өснө гэх мэтчилэн тооцооллыг бууруулсан байна. Тэгэхээр үүнтэй холбоотойгоор аваад үзэхээр Монгол Улсын хувьд экспортын  биет хэмжээ, үнэ буурах хандлага ажиглагдаж байна. Гэхдээ үүнийг урьдчилан таамаглахад хүнд байна.

-Ирэх хаврын нэгдсэн чуулганаар Монгол Улсын эдийн засагт өндөр ач холбогдолтой ямар хуулийн төслүүд хүлээгдэж байна вэ? 

-Улс орны эдийн засагт томоохон өөрчлөлт өгөх боломжтой гэсэн хүлээлт татварын багц хууль дээр байгаа. Үүнийг хаврын чуулганаар өргөн барина гэсэн таамаглал байна. Татварын багц хууль нь бизнес эрхлэгч, бизнесийн орчин, ААН, компаниудтай холбоотой томоохон хуулийн өөрчлөлт болно. Тэр ч утгаараа эдийн засгийг эрчимжүүлэх боломжтой болгоно гэж харж байна.

Мөн Монгол Улсын эдийн засгийн хувьд саяхан зурагдсан ураны гэрээтэй холбоотой өндөр хүлээлт байна.

Энэ эдийн засагт ямар нөлөө авчрах бол гэдэг өндөр хүлээлт байна. Хаврын улирал ирж байгаа учраас тодорхой бүтээн байгуулалтын ажлууд нь эхлэх болов уу гэж харж байна. Түүнчлэн энэ нь эргээд эдийн засгийнхаа хөгжлийг дэмжээд өгөх болов уу гэж найдаж байна.