Ерөнхийлөгч Дональд Трамп АНУ-ын тусламжийн гэрээний нэг хэсэг болгон Украинаас 17 төрлийн газрын ховор металл авах болжээ. Энэ нь компьютер, батарей, эрчим хүчний хамгийн сүүлийн үеийн технологийг хөгжүүлэхээр хичээж буй үйлдвэрүүдэд чухал ач холбогдолтой стратегийн металл юм. Тухайлбал, Украинаас олборлох 17 хүнд металлд диспроз, неодим, цери зэрэг дэлхийн царцдасны хэмжээнд элбэг байдаг төрлүүд орно.

Дашрамд дурдахад, АНУ-ын Геологийн албаны 2024 оны үнэлгээгээр дэлхий даяар 110 сая тонн орд, үүний дотор дэлхийн хамгийн том олборлогч болох Хятадад 44 сая тонн орд байгаа гэж тооцоолсон байдаг.

Мөн Бразилд 22 сая тонн, Вьетнамд 21 сая тонн, ОХУ 10 сая тонн, Энэтхэг долоон сая тонн нөөцийн хүнд металлтай гэж тооцоолжээ. Гэхдээ байгалийн металлыг олборлоход химийн хүнд элементүүд шаардагддаг бөгөөд үүний үр дүнд асар их хэмжээний хорт хаягдал гарч, байгаль орчны хэд хэдэн гамшиг тохиолддог. Улмаар олон улс орнууд ховор төрлийн хүнд металлыг олборлож, үйлдвэрлэлийн зардал гаргахаас эмээдэг байна.

ТРАМП ЯАГААД ЭДГЭЭР МЕТАЛЛЫГ ХҮСЧ БАЙГАА ВЭ?

Эдгээр 17 газрын ховор элемент тус бүрийг аж үйлдвэрлэлд ашигладаг бөгөөд гэрлийн чийдэнгээс эхлэн пуужин хүртэл өдөр тутмын болон өндөр технологийн олон төрлийн төхөөрөмжид шаардагдана. Жишээлбэл, өнгөт телевизийн дэлгэцэд европиум, шил өнгөлгөө болон тос боловсруулахад цери, машины катализатор ажиллуулахад лантан зэрэг чухал ач холбогдолтой юм.

Мөн уг 17 төрлийн металл нь бараг л орлуулшгүй эсвэл зөвхөн өндөр зардлаар орлуулах боломжтой өвөрмөц шинж чанарыг агуулдаг.

Түүнчлэн, неодим, диспрозиум нь маш хүчтэй соронз бий болох боломжийг олгодог бөгөөд засвар үйлчилгээ бага шаардагддаг. Улмаар далайн салхин турбиныг далайн эргээс хол зайд цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэх боломжийг олгодог байна. Өнгөрсөн жил Украины ерөнхийлөгч Володимир Зеленский АНУ-ын тусламжийн хариуд ховор металл нийлүүлэх саналыг гаргаж байсан бөгөөд тохиролцоонд хүрэх сонирхолтой байгааг нь Трамп Даваа гаригт мэдэгджээ.

ӨНӨӨ ЦАГТ ДЭЛХИЙН ХОВОР ЭЛЕМЕНТИЙН ИХЭНХ НӨӨЦ ХААНААС ГАРДАГ ВЭ?

Хэдэн арван жилийн турш Хятад улс газрын ховор элементийн нөөцөө хамгийн ихээр ашиглаж ирсэн. Мөн барууны орнуудад тавигддаг хатуу хяналтгүйгээр цэвэршүүлэх үйл ажиллагаанд асар их хөрөнгө оруулалт хийсээр иржээ. Гэхдээ тус улс ховор элементийн үйлдвэрлэлд асар олон тооны патент мэдүүлсэн нь томоохон хэмжээний боловсруулалт эхлүүлэх гэж хичээж буй бусад орны компанид саад болж байна.

Улмаар газрын ховор элементийн нөөц элбэг зарим орнууд боловсруулаагүй хүдрээ Хятад руу цэвэршүүлэхээр илгээх нь илүү хямд гэж үздэг.

АНУ болон Европын холбоо нь ихэнхдээ Хятадаас ховор элемент импортолдог ч өөрсдийн үйлдвэрлэлтээ нэмэгдүүлж, Бээжингээс хараат байдлаа багасгахыг хичээж байна. 2019 онд АНУ-Хятадын худалдааны маргаан ид оргилж байх үед Бээжин ховор металл экспортын хэмжээгээ багасгаж байжээ. Үүнээс ч өмнө 2010 онд Хятад улс газар нутгийн мөргөлдөөний улмаас газрын ховор элементийн экспортоо зогсоосноор Япон улс тасалдлын сөрөг нөлөөг бодитоор мэдэрсэн юм. Улмаар Токио нийлүүлэлтээ төрөлжүүлэхийн тулд маш их хичээж, Австралийн "Lynas" групптэй хамтарч, Малайзаас бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх гэрээ байгуулсан байдаг.