Нийслэлийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын төлөөлөгч З.Төмөртөмөөтэй ярилцлаа.

-Сүм, хийдийн үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрлийн сунгах асуудал дээр та нэлээд "трума"-тай байгаа. Яагаад тэгж хандаад байгаа юм бэ?

–НИТХ–ын төлөөлөгч болсон цагаасаа л Сүм, хийдийн тусгай зөвшөөрлийг сунгах асуудлыг хэлэлцэж, тайлан мэдээллийг сонсгож байх асуудлыг хөндөж ирсэн. Харамсалтай нь уг асуудлыг хэлэлцэх асуудлын дарааллын хамгийн сүүлд оруулж ирээд төлөөлөгчид нийтээрээ гар өргөж дэмжээд өнгөрдөг.  Шашны асуудалд яагаад ч ийм хариуцлагагүй хандаж болохгүй. Энэ бол Үндэсний аюулгүй байдал, Үндэсний эв нэгдэл, нийгмийн соёлтой салшгүй холбоотой зүйл.

Элдэв гаж урсгал орж ирэх вий, өмнө нь байсан шашны байгууллагууд яагаад хугацаагаа сунгуулахгүй ор мөргүй алга болов гэхчлэн олон асуудал энд хөндөгдөнө.

Тэр бүү хэл цахим орчинд шашны сургуулийн хүүхдүүдийн эрх зөрчигдөж байна гэх асуудал ч үе, үе ил байсныг та бүхэн санаж байгаа байх. Энэ удаагийн ИТХ–аар Сүм, хийдийн тусгай зөвшөөрлийг сунгах асуудлыг миний саналаар хойшлуулж хаалттай хэлэлцэхээр болсон.

-Гадаад, дотоодын санхүүжилттэй сүм хийдүүдийн зөвшөөрлийг ямар шалгуураар олгож бас цуцалдаг юм бэ.Зарим сүм, хийдэд хүүхдийн эрхийг зөрчсөн тохиолдол урьд, өмнө гарч байсан болохоор асууж байна?

–Хэдэн тоо баримтаас өөр мэдээлэл өгдөггүй. Шашны байгууллагууд ямар зөрчил гаргаснаас болж зөвшөөрлийг нь цуцалсан, тэдгээрт хэн хяналт тавьдаг, ямар хариуцлага тооцдог,  ямар шаардлагын дагуу зөвшөөрөл олгодог гэх мэтчилэн ерөнхийдөө хаалттай сэдэв болж явсаар өдийг хүрсэн.

Хэрэв хянадаг, шалгадаг байгууллага байдаг бол түүнийгээ зөвшөөрөл олгодог, сунгадаг газар нь ядаж тайлагнадаг баймаар байна.

Энэ бол хүний шашин шүтлэгийн эрхэд халдаж байгаа асуудал огтоос биш. Гагцхүү Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа шашны байгууллагуудын үйл ажиллагаа үндэсний эв нэгдэлд аюул заналхийлэл учруулах, эдийн засагт хор хөнөөл авчрах, элдэв оюун санааны сөрөг ухуулга сурталчилгаа явуулж магадгүй гэдэг талаас нь хянаж, шаардлага тавих нь зүйн хэрэг.

Ер нь шинэ шашны хөдөлгөөнүүдийг судалдаг, ард иргэддээ мэдээлэл өгдөг, буруу үзэл санаа түгээдэг шашнуудтай тэмцдэг байх учиртай гэж би хувьдаа үздэг.

-Сүм, хийдийн зөвшөөрөл сунгаагүйтэй холбоотой шахалт, дарамт их ирж байгаа гэсэн. Тухайлбал ямар асуудал үүсч байна вэ?

–Хүний шашин шүтэх, эс шүтэх асуудалд оролцож байгаа мэтээр өнгөц ойлгосон хүмүүсийн дайралтууд бол ирж байгаа.

-Нийслэлд хэчнээн сүм, хийд албан ёсоор үйл ажиллагаа явуулдаг юм бол?

–2018 оныг хүртэл 300 гаруй шашны байгууллагад зөвшөөрөл олгосон байсан. Үүнээс хойш шинээр нэг ч байгууллагад зөвшөөрөл олгогдоогүй гэж танилцуулсан. Зөвшөөрөл олгогдоогүй гэхээсээ илүү зөвшөөрөл хүсээгүй юм билээ. Тэгвэл яагаад?. Тэр олон сүм, хийдүүд ямар учраас хаалгаа барьж, алга болов гэдэг сонин байна.

Мөн Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөмжийн дагуу сүм хийдүүдэд зөвшөөрөл олгохгүй байгаа гэж албаныхан тайлбарлаад байгаа. Шалтгаан нь, Үндэсний аюулгүй байдалд нөлөөлөхүйц хүчин зүйлүүд илэрч, хүний эрх зөрчсөн гэдэг үндэслэлүүдээ гэх. Энэ бол миний хэлж байгаа мэдээлэл биш. Сүм, хийдийн асуудал хариуцсан холбогдох албаныхнаас ирж байгаа мэдээлэл шүү.

-Улаанбаатарт ямар шашны хэчнээн сүм хийд үйл ажиллагаа явуулдаг вэ?

-2024 оны байдлаар зөвшөөрөлтэй 175 байгууллагаас:

• 48 байгууллага шарын  буюу буддын,
• 117 нь христийн шашин,
• 5 нь бөө мөргөлийн,
• 3 нь каталог,
• 1 ислам ,
• Хинди шашин нэг байгаа гэсэн тоон мэдээлэл бий.

Өнөөдрийн байдлаар 56 сүм хийдийн зөвшөөрлийн хугацаа дууссан.

Одоо зөвшөөрөл хүсч байгаа 56 сүм хийд байгаа. Тухайлбал, христ 42, шарын шашны 13, бөө мөргөлийн нэг байгууллага үйл ажиллагааны зөвшөөрлөө сунгуулахаар ирүүлсэн.

–Сүм, хийдийн тусгай зөвшөөрлийн хугацаа хязгаартай. Тэгвэл зөвшөөрлөө авсан тэдгээр шашны байгууллагуудад хяналтыг хэрхэн тавьдаг вэ?

– НИТХ-ын 2005 оны 74 дүгээр тогтоолоор нийслэлийн нутаг дэвсгэрт шинээр Сүм, хийд байгуулах, үйл ажиллагаа явуулах зөвшөөрөл олгох журам баталж, мөрдөж ажиллаж байгаа. Баталсан журмаар бол сүм хийдийн зөвшөөрлийг нэг жилээр сунгаад явдаг.

Жил үйл ажиллагаагаа явуулаад зөвшөөрлийн хугацаа дуусмагц НИТХ-д албан хүсэлтээ ирүүлдэг. НИТХ хяналт шалгалт явуулах тусгайлсан чиг үүрэгтэй биш учир мэргэжлийн байгууллагуудаар хяналт шалгалт явуулдаг. Тухайлбал, татвар, гэр бүл хүүхэд хөгжлийн газар, боловсролын байгууллага, тагнуул, эрүүгийн цагдаагийн газар зэрэг чиг үүргийнхээ дагуу шалгаад явдаг гэж ойлгосон.

-Тагнуул, гадаадын хяналтын зорилготой үйл ажиллагаа явуулдаг иргэн, байгууллага шашны байгууллагаар дамжин орж ирэх боломжтой юу. Ийм эрсдэл, тохиолдол, санхүүжилт авдаг байх магадлал ер нь бий болов уу. Сүмүүд зорилгоо танилцуулж, зөвшөөрлийн хүсэлт гаргадаггүй, зүгээр л хүсэлт гаргадаг гэж үнэн үү?

–Харин ийм асуудал үүсч болзошгүй учраас л хяналт шалгалтын хариутай танилцаагүй байж зөвшөөрлийг нэгэн зэрэг гар өргөн дэмжихээ больцгооё л гээд байгаа юм.

-Тэгвэл одоо шашны олон урсгалын сүм, хийдүүдийг цэгцлэх арга зам нь юу байна вэ?

–Цэгцлэх гэхээсээ илүү хяналттай байхад илүүдэхгүй л гэж хэлмээр байна. Тухайлбал, Францад  албан ёсоор шинэ шашныг танддаг төрийн байгууллагууд байдаг. Бүр парламентынхаа доод танхимаас туршлагатай, нэр хүндтэй улс төрийн субьектуудыг нэгтгэсэн ажлын хэсэг байгуулж, судалгаа явуулж сонсгол ч хийсэн байдаг. Улмаар ард түмний дотоод эв нэгдлийг сулруулдаг, эдийн засгийг дордуулдаг, их хэмжээний өглөг авч ахуй амьдралд нь сөргөөр нөлөөлдөг шашны байгууллагуудын үйл ажиллагаанд хязгаарлалт тавьж эхэлсэн.  Өөрөөр хэлбэл, Европын орнуудад шинэ шашин, шинэ шашны хөдөлгөөн гэдэг ойлголтыг эмхэлж цэгцлэх, дүрэм журамд оруулах үйл ажиллагааг төр засгаас нь эрчимтэй явуулж эхэлсэн. Одоо бол дэлхийн олон орон шашны гаж урсгал гэдэгт анхаардаг, сэргийлдэг, хорьдог болсон.