“Утааны асуудал: Стандарт, хяналт "Зуух, түлшний технологи" сэдэвт хэлэлцүүлэгт хийсэн шинжээчдийн дүгнэлтийн танилцуулав. 

ШУ-ны доктор С.Нарангэрэл:

-Улаанбаатар хотод сүүлийн таван жилд Багануурын хүрэн нүүрсийг сайжруулсан шахмал түлшээр орлуулсан нь тодорхой үр дүн гаргаж байгаа нь дотоод, гадаадын судалгаануудаар нотлогдсон. Сайжруулсан шахмал түлш, түүхий нүүрстэй харьцуулахад хэд хэдэн давуу талтай боловч цаашид түүхий нүүрсний хэрэглээ нэмэгдсээр байгаа нь агаарын бохирдлыг нэмэгдүүлж байна. Иймд түлшийг солих зайлшгүй шаардлагатай. Түүнчлэн автомашины тоо нэмэгдсэн нь агаарын бохирдлын нэг шалтгаан болж байна. Автомашины утаанаас шалтгаалан гэр хорооллын агаарын бохирдлын эзлэх хувь хэмжээ бага зэрэг буурсан үзүүлэлт ажиглагдаж байна. 

Сайжруулсан шахмал түлшний үндсэн түүхий эдэд хийсэн дүгнэлт: 

“Утааны асуудал: Стандарт, хяналт "Зуух, түлшний технологи" сэдэвт хэлэлцүүлэгт тавигдсан илтгэлүүдийн талаар УИХ-ын гишүүн З.Мэндсайхан танилцууллаа. 

УИХ-ын гишүүн З.Мэндсайхан:

-Агаарын бохирдол, утааны асуудлаар ерөнхий хяналтын сонсгол зохион байгуулах хүрээнд “Утааны асуудал:Стандарт, хяналт. зуух түлшний технологи сэдвийн хүрээнд хоёр дахь хэлэлцүүлэг болсон. Хэлэлцүүлэгт “Тавантолгой түлш” ХХК-ийн ерөнхий технологич Д.Өлзийбат “Сайжруулсан шахмал түлшний үйлдвэрлэл, технологи, чанар” сэдвээр илтгэл тавьж, тус компанийн үйлдвэрлэл, технологи, бүтээгдэхүүний чанар, хяналтын талаар танилцуулсан. 

Уг илтгэлд MNS 3818, MNS 5679-2019, MNS 5679-2022 гэсэн стандартын шаардлагыг хангасан хатуу түлшийг хэрэглэж ирснийг дурдаад түүхий нүүрснээс эрчим хүчний нүүрс буюу шахмал түлшрүү шилжих болсон шалтгааныг тайлбарласан.

Тодруулбал, түүхий нүүрстэй эрчим хүчний нүүрсийг харьцуулахад чийглэг нь 6 хувь, дэгдэмхий бодис нь 26 хувь, илчлэг нь 5500 ккал/кг байна. Өөрөөр хэлбэл, түлшний чийглэг бага байх тусам утаа бага гарах, дэгдэмхий бодисын хувь бага байвал тоосонцрын хэмжээ багасах, илчлэг нь өндөр байх тусам өрхийн эдийн засагт эерэг нөлөө үзүүлнэ. Зөвхөн энэ гурван үзүүлэлтээс хамаарч агаарын бохирдол 50 орчим хувиар буурсан  үр дүнг үзүүлж байна".

Анагаах ухааны доктор, дэд профессор Б.Сувд:

-Өнөөдрийн байдлаар 11 мянга орчим хүн угаарын хийн хордлогод өртөж, 103 хүн нас барсан гэсэн мэдээг ЭМЯ-наас өгсөн. Тиймээс түлшний өөрчлөлтийг хийхдээ хэрэглэгчдийн зан үйл, ахуйн нөхцөлийг судлах, бэлтгэл ажлыг хангах шаардлагатай байна. Бид зөвхөн нэг бохирдуулагчийг бууруулах тухай биш, бүх бохирдуулагчийг бууруулахад чиглэсэн арга хэмжээ авах хэрэгтэй. Түүнд чиглэсэн цогц бодлого хэрэгтэй байна. Улаанбаатар хотын хүн амын эрүүл мэндийн нөхцөл байдлын судалгааг дахин давтан хийх шаардлагагүй. Тэрний оронд хэрэгжүүлэх гэж байгаа бодлого, арга хэмжээ чинь өртгийн үр ашгийн хувьд оновчтой байх хэрэгтэй. Зарим арга хэмжээнүүд өртөг өндөртэй, үр ашиг багатай байж болно эсвэл өртөг багатай үр ашиг өндөртэй байж болно. Тэгэхээр ийм чиглэлийн судалгаануудыг хийж, бодлогын үйл ажиллагааг судалгаанд ашиглан сонгооч гэж хэлмээр байна. Мөн цаашдаа хяналт үнэлгээ хийх нөөц болон, санхүүжилтийг тавьж өгөөч гэж хүсч байна. Хүний эрүүл мэндэд сөрөг нөлөө үзүүлж буй хатуу түлшний хэрэглээг даруй халаач, үүнийг бид бүгд харж хянамаар байна. Хамгийн гол нь ямар нэг судалгаа хийж, бичиг баримт хөөцөлдөх биш үйлдэл рүү хандсан үйл ажиллагаа хэрэгжүүлээч гэж хүсч байна. 

“Агаарын бохирдол-хүн амын эрүүл мэнд "Амьд явах, эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрх" нэг дэх хэлэлцүүлгийн талаар УИХ-ын Хүний эрхийн дэд хорооны дарга С.Эрдэнэболд танилцуулж байна. 

УИХ-ын Хүний эрхийн дэд хорооны дарга С.Эрдэнэболд: 

-Ажлын хэсэг, ерөнхий сонсголыг зохион байгуулах хүрээнд өнгөрсөн долоо хоногуудад дөрвөн цуврал хэлэлцүүлэг хийсэн. Асуудал дээрээ долгионоо тааруулах, бүтээмжтэй байлгах, үнэнтэй нүүр тулах, бодит заналхийллийг тодорхойлж хариу арга хэмжээ авах хүрээнд ажлын хэсгүүд өөр өөр үүрэгтэй, хөтөлбөртэй ажилласан. Эхний хэлэлцүүлэг “Агаарын бохирдол-хүн амын эрүүл мэнд "Амьд явах, эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрх" сэдвээр /2025.01.15/ болсон. Хэлэлцүүлэгт УИХ-ын гишүүд, эрдэмтэд, ТББ, иргэдийн төлөөлөл нийт 96 хүн оролцсон. Би тухайн хэлэлцүүлгийн тоймыг тавьж байгаа учраас тухайн өдөр эрүүл мэндийн байгууллагын танилцуулсан тоон мэдээллүүдээс дурдъя. 

Бид асуудлаа том зургаар нь харах юм бол сүүлийн 10 гаруй жилийн хугацаанд утаатай тэмцэх байгууллага 8 удаа өөрчлөгдсөн. Үүнээс харахад тухайн асуудлыг шийдвэрлэх эзэн бие, хариуцлагын асуудал асар их зөрчигдсөн байгаа. Үүнээс гадна салбар дундын ойлголцол, харилцан хүлээлт ойлгомжгүй байна. Тухайлбал БОУАБЯ-ны өмнөх түүхүүдийг харвал ЭМЯ-тай нарийн мэдээллээ солилцдоггүй. Цаашлаад нийслэлтэйгээ ойлголцоогүй байдал ажиглагдаж байна. Түүнчлэн ЭМЯ-ны төсөв олон улсад 6 хувьтай байдаг бол Монгол Улсад гурван хувь хүрэхгүй байна. Эдгээр төсвүүд ихэвчлэн барилгын салбарт явж байна. ЭМЯ утааны асуудлаар тодорхой судалгаа хийе гэхээр төсөв, санхүү муу байдаг гэсэн жишээнүүд байна. Утаатай холбоотой Цагдаагийн байгууллагын мэдээлэл, ЭМЯ-ны мэдээлэл зөрүүтэй байдаг. Тиймээс цаашид ЭМЯ-тай олон талаар хамтран ажиллах шийдвэр гаргасан. Салбар гээд хойш суухгүйгээр маш яаралтай утаатай холбоотой судалгаа хийх шаарлагатай.

Агаарын бохирдлыг бууруулах үндэсний хорооноос гаргасан шийдвэрийн дагуу "Сайжруулсан хатуу түлш, техникийн шаардлага" гэсэн стандартыг шинэчлэх шаардлагатай байгаа. Үүнийг яаралтай шинэчлэх шаардлагатай байна. Түүнчлэн агаарын чанарын бүс рүү зөвшөөрөлгүй түүхий нүүрс оруулахгүй байх уг ажлын хэрэгжилтийг долоо хоног бүр танилцуулах зэрэг шийдвэрийг гаргаад явж байгаа юм байна. Тэгэхээр эдгээр шийдвэрүүдийн хэрэгжилтийг хангах шаардлагатай байна. 

Хүний эрхийн үндэсний комисс хүний амьд явах эрх болон утаатай холбоотой асуудлаар хэлэлцсэн. 

Түүнчлэн эрдэмтэн, судлаачдын маш ноцтой дүгнэлтүүд гарсан. Монгол Улсад иргэн болж төрөх ёстой хэдэн мянган амь утаанаас болж сүйдэж байна. Энэ бол нөхөж болшгүй гарз. Агаарын бохирдол уушгины хорт хавдраас гадна, элэгний хорт хавдрын өвчлөлд нөлөөлж байна. 

Түүний нүүрсний асуудлаа ярьж байгаа ч гэсэн, сайжруулсан шахмал түлшнээс болж угаартсан, амь хохирсон хүмүүсийн мэдээллийг ил болгохоос айж байна. Амь хохирсон хүмүүсийн талаар статистик байгаа ч гэсэн үүн дээр чанга дугарах зоригтой хүн байхгүй байна" гэв.  

“Агаарын бохирдлыг бууруулах хүрээнд утааны асуудлаарх бодлого, шийдвэрийн хэрэгжилтийн үр дүн, шийдэл” ерөнхий хяналтын сонсгол Төрийн ордны Их эзэн Чингис хаан танхимд эхэллээ.

Өнөөдрийн сонсголд “Агаарын бохирдол-хүн амын эрүүл мэнд "Амьд явах, эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрх" нэг дэх хэлэлцүүлгийн талаар УИХ-ын Хүний эрхийн дэд хорооны дарга С.Эрдэнэболд, “Утааны асуудал: Стандарт, хяналт "Зуух, түлшний технологи" сэдэвт хэлэлцүүлгийн талаар УИХ-ын гишүүн З.Мэндсайхан нар тус тус танилцуулна.  

Хуралдаанаар Ерөнхий хяналтын сонсголын бэлтгэл ажлыг хангах, зохион байгуулах ажлыг хэсгийг 22 гишүүний бүрэлдэхүүнтэй байгуулсан бөгөөд, ажлын хэсгийн ахлагч, сонсгол даргалагчаар УИХ-ын гишүүн Ж.Чинбүрэн ажиллаж байна. Тэрбээр сонсголд оролцогчдод сонсголын хөтөлбөр, дэг, дарааллыг танилцуулав. 

УИХ-ын гишүүн Ж.Чинбүрэн: 

-“Агаарын бохирдлыг бууруулах хүрээнд утааны асуудлаарх бодлого, шийдвэрийн хэрэгжилтийн үр дүн, шийдэл” ерөнхий хяналтын сонсголд оролцогчдын ирц бүрдсэн тул /2025.02.03/ өдрийн сонсгол нээснийг мэдэгдье. Өнөөдрийн сонсголд УИХ-ын гишүүдээс гадна, ТББ-ын төлөөлөл зургаан хүн, иргэдийн төлөөлөл 94 хүн, шууд дамжуулан ажиллаж байгаа хоёр телевиз, нийт 104 оролцогч бүртгүүлснээс ТББ төлөөлөл 64, иргэдийн төлөөлөл 46 хүн сонсголын хоёр өдөрт хуваагдан оролцож байна. Мөн Монгол Улсын УИХ-ын Дэгийн тухай хуулийн 126 дугаар зүйлийн 4-т "Ерөнхий сонсголыг нээлттэй, хаалттай зохион байгуулах бөгөөд хувь хүн, байгууллага төрийн нууцад хамаарах болон үндэсний аюулгүй байдлыг хангахтай холбоотойгоос бусад асуудалд сонсголыг хаалттай явуулахыг хориглоно" гэж заасны дагуу хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр сонсголыг шууд дамжуулан ажиллаж байна.