Хархорум хотын бүтээн байгуулалт, хөгжлийг дэмжих тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүдтэй холбогдуулан боловсруулсан УИХ-ын тогтоолын төслийн эцэслэн батлуулах хэлэлцүүлэг хийж байна. Танилцуулгыг гишүүдэд Төрийн байгуулалтын байнгын хорооноос тарааж өгсөн. 

Эцэслэн батлах санал хураалт явуулж, 69 гишүүн буюу 67.7 хувиар дэмжигдлээ.

Хамт өргөн мэдүүлсэн Хот тосгоны эрх зүйн байдлын тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг эцэслэн батлах санал хураалтаар 67 гишүүн дэмжлээ

Гаалийн тариф, гаалийн татварын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг эцэслэн батлах санал хураалт явуулж, 65 гишүүн дэмжлээ.

Хууль баталсантай холбогдуулан авах арга хэмжээний тухай тогтоолын төслийг батлах санал хураалтаар 68 гишүүн дэмжлээ. 

Хархорум хотын эдэлбэр газрын хил заагийг батлах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийг батлах санал хураалтаар 69 гишүүн дэмжлээ.

Холбогдуулан боловсруулсан Орхоны хөндийд шинэ Хархорум хот байгуулах тухай УИХ-ын тогтоолд өөрчлөлт оруулах тухай УИХ-ын төслийг батлах санал хураалтаар 65 гишүүн дэмжлээ. 

Хот байгуулах тухай УИХ-ын тогтоолд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийг батлах санал хураалтаар 62 гишүүн дэмжлээ. 

Монгол Улсын бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлалыг батлах тухай УИХ-ын тогтоолын хавсралтад өөрчлөлт оруулах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийг батлах санал хураалтаар 65 гишүүн дэмжлээ.

Засгийн газрын 2024-2028 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр батлах тухай УИХ-ын тогтоолын хавсралтад өөрчлөлт оруулах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийг батлах санал хураалтаар 68 гишүүн дэмжлээ. 

Монгол Улсын хөгжлийн 2025 оны төлөвлөгөө батлах тухай УИХ-ын тогтоолын хавсралтад өөрчлөлт оруулах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийг батлах санал хураалтаар 71 гишүүн дэмжлээ. 

Үдээс өмнөх чуулганы нэгдсэн хуралдаан завсарлалаа. Үдээс хойшх хуралдаан 14:00 цагт эхэлнэ.  

Хархорум хотын бүтээн байгуулалт, хөгжлийг дэмжих тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүдтэй холбогдуулан боловсруулсан УИХ-ын тогтоолын төслийн анхны хэлэлцүүлэг хийж байна. Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны санал дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн С.Зулпхар танилцууллаа. 

УИХ-ын гишүүд асуулт асуусангүй. Анхны хэлэлцүүлгээр батлах горимын саналыг батлахыг дэмжих санал хураалт явуулж, 58 гишүүн буюу 60.4 хувиар дэмжлээ. Хуулийн төслүүдийг батлах бэлтгэл хангуулахаар Төрийн байгуулалтын байнгын хороонд шилжүүллээ. 

УИХ-ын гишүүн Д.Пүрэвдаваа:

-Давхцаж байгаа учраас асуултаа татлаа. 

УИХ-ын гишүүн Ц.Даваасүрэн:

-Байнгын хороо, УИХ-аас тогтоолын төсөл оруулж ирж байна. Энийг хэн санаачилсан юм бэ. Хууль санаачлах гурван субъект байна. УИХ-ын гишүүн, Ерөнхийлөгч, Засгийн газар л байна. Тэрнээс биш УИХ-ын Тамгын газар хуулийн төсөл маягийн юм оруулж, байнгын хороо хуралдаад УИХ санаачилсан гэж байж болохгүй. Энэ Үндсэн хуулийн Цэцэд очвол шууд очно. Ямар ажлын хэсэг байгуулагдаж тогтоол боловсруулсан бэ. Цаашид анхаарах үүднээс санал хэлж байна. 

УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэн:

-Тайлбар өгье. УИХ-ын даргын 2025 оны нэгдүгээр сарын 2-ны захирамжаар ажлын хэсэг байгуулж, нийт 23 гишүүн ажилласан. Анх Хархорум хотын гэж явж байсныг хуульд нийцүүлж, бусад хуульд байсан нэршлүүдийг нийцүүлэх шаардлагатай гэж үзэн таван тогтоолын төслийн нэрийг өөрчилж, шинэ гэдэг үгийг хасч байгаа. Хуульд тогтоомжтой нийцүүлэх ажлыг ажлын хэсэг оруулж ирсэн юм. 

Хархорум хотын бүтээн байгуулалт, хөгжлийг дэмжих тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүд/Засгийн газар 2024.12.20-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/ хийж байна. Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны санал дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн С.Зулпхар танилцууллаа. 

УИХ-ын гишүүн Б.Баярбаатар:

-Хоёр заалт өнгөрсөн чуулган дээр саналаар унасан. Газар эзэмшүүлэх, ашиглуулах заалт байсан. Үүний цаана Газрын тухай хуулиараа асуудал шийдэгдээд явах боломжтой зүйл дээр хөрөнгө оруулалт татах эрх зүйн орчныг бид хуулиараа нээгээд өгсөн бол зүгээр юм уу гэдэг агуулга. Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Турк улсад айлчилж, Хархорум хотын хөрөнгө оруулалтын санамж бичигт гарын үсэг зурсан. Бид эрх зүйн орчныг нээж өгөх нь зүй ёсны асуудал. Энэ хотын концепцийг УИХ батална гээд байнгын хороон дээр ороод ирсэн. Төлөвлөлтийг УИХ, концепцийг Засгийн газраар батлуулбал уг нь. Чуулган завсарлаад гуравдугаар сарын 15-н хүртэл цуглахгүй учраас энэ хооронд батлагдахгүй юм байна. Энд хариулт өгөөч.

УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэн:

-Бид түүхэн нийслэлээ сэргээн байгуулахаар хуулийнхаа эцсийн хэлэлцүүлгийг хийж байна. Хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөний үзэл баримтлал болоод концепцийг УИХ батлахаар оруулж ирсэн. Ийм жишиг байгаа. Том бодлогын асуудлыг УИХ-аар хэлэлцүүлэх нь зүйтэй гэж орж ирж байгаа. Зарчмын хувьд зөв гэж харж байгаа. 

УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнэболд:

-Энэ хотыг нийслэлийн баримжаатай хөгжүүлэх агуулгатай. Одоо шууд нийслэл болгон гэвэл Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах шаардлага гарна. Нийслэлийн стандарт зураг төсөл гарах ёстой. Ирээдүйн нийслэл болох юм байна. Шаардлагатай гэвэл 2050 он хүртэл төлөвлөлтийн үе шатыг тавьж өгч, газар эзэмших боломжийг нь хангаж өгөх ёстой. Шууд газар эзэмших эрхийг нь хааж болохгүй. 

УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнэбат:

-УИХ-аар үзэл баримтлалыг батална гэхээр хотын үйл ажиллагаанд төвөг учруулах вий дээ. Тэнд хөрөнгө оруулалт хэрэгтэй. Гол татах зүйл нь газар байтал газраа эзэмшүүлэхгүй гэдэг нь буруу юм биш үү. Эргэж авч үзэх хэрэгтэй болох юм биш үү. Тэнд хөрөнгө оруулахгүй шүү дээ. Улсад шинэ хот байгуулах мөнгө байхгүй. 

УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэн:

-Газар эзэмшүүлэх асуудлыг хөндөж байна. Ерөнхий төлөвлөгөөг нь баталдаг жишиг байгаа юм. Газрын зохион байгуулалтыг зөв хийх ёстой. Хуульчлагдаж мөрддөг байх хэрэгтэй. Улаанбаатар хотын буруу төлөвлөлтийг давтах ёсгүй. Үзэл баримтлалын хувьд түүхэн өв соёлоо сэргээх, хадгалахаас гадна олон төрөлт аялал жуулчлалыг дэмжинэ. Гуравт, тэнцвэртэй хөгжлийг хангаж, бүсчлэн хөгжүүлэх ёстой. 

УИХ-ын гишүүн Д.Ганмаа:

-Хот төлөвлөлтийн ухаалаг шийдэлд ямар технологи ашиглах вэ. Байгаль орчны үр нөлөөллийн судалгааг хийхдээ ус, хөрсний бохирдлын судалгааг орхигдуулсан байна. Эко системийг хамгаалах нарийвчилсан төлөвлөгөөг тусгасан уу. Иргэдийг нүүлгэн шилжүүлэхэд нөхөн олговор өгөх үү?

УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэн:

-Ухаалаг дэд бүтцийг хөгжүүлж, эрчим хүчний хэмнэлттэй сэргээгдэх эрчим хүчийг дэмжинэ. Амьдрал дээр төлөвлөсөн асуудал дараагийн ажил. Эцэслэн батлахад энэ бүхэн тодорхой болно. Байр зүй, инженер геологийн судалгааг гурван байршил дээр 991 цооног гаргасан. Ундны ус, хөрсний судалгаа, угсаатны зүйн судалгааг хийсэн. Бүтээн байгуулалтын ажил эхлэхээс өмнө археологи, палентлогийн эрсдэл учрахгүй гэсэн баталгааг гаргана. Хоёр газар тусгай хамгаалалттай байгаа. 

УИХ-ын гишүүн Л.Энхнасан:

-Аялал жуулчлалын бүс болгоё гэж 2005 онд яаманд байхдаа ярьж байсан. Энэ талаар төлөвлөгөө байгаа юу. Хэчнээн жуулчин хүлээж авах вэ?

УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэн:

-Хотын эдийн засгийн үндэс нь түүхэн биет болон биет бус олон төрөлт аялал жуулчлал. Нутгийн иргэдэд түшиглэн хөгжүүлнэ. 

Ажлын хэсэг Нацагдорж:

-Хотын төлөвлөлтөд аялал жуулчлал тэргүүлэх чиглэлд тусгагдсан. Үзэл баримтлалаараа тодорхой болно. Олон хувилбар хийж, хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө рүүгээ ордог юм. 

УИХ-ын гишүүн Д.Пүрэвдаваа:

-Улаанбаатарын дэд бүтэц хомсдолтой байгаагаас эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах эрх нь зөрчигдөж байна. Улсын хүн амын 67 хувь нь суурин газарт амьдарч байна. Шинэ хот руу хүн амыг татах ямар үзүүлэлт байгаа вэ. Газрыг ашиглуулах, эзэмшүүлэх зөрүү нь хэд байгаа вэ. Хархорум хотод зөвхөн газар ашиглуулаад, Улаанбаатар хотынхоо уулын амыг эзэмшүүлээд байх уу?

УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэн:

-Ажлын хэсэг Улаанбаатарын алдааг давтахгүй байх тал дээр хариуцлагатай хандах зарчим баримталж байна. Үзэл баримтлал нь эцэслэн батлагдаагүй байна. Хуульд газар эзэмшүүлэхээр тусгах нь эрт байна. Бусад шинэ хуулиудтай нийцүүлнэ. Төлөвлөлтийг нь зөв хийх ёстой. Хүнд ээлтэй ногоон хот байх ёстой. 

УИХ-ын гишүүн Д.Пүрэвдаваа:

-Улаанбаатар тойрсон хотууд ААН-үүдэд олон жилээр газар эзэмшүүлж байгаа тохиолдолд Хархорум хотод чинь хөрөнгө оруулах хүн олдох уу?

УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэн:

-Анх хуульд хөрөнгө оруулалтын харилцаа дутуу байсан. Ойрын хугацаанд давуу тал үүсгэх дээр УИХ-аар оруулж шийднэ. Хотын ерөнхий төлөвлөгөө батлагдаагүй учраас газар эзэмшүүлэх нь буруу гэж харж байгаа юм. 

УИХ-ын гишүүн Б.Пунсалмаа:

-Шинэ хотын хөрөнгө оруулалт маш чухал. 5-10 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийвэл тогтворжуулах гэрчилгээг 4 жилийн хугацаатай олгож, харин хоёр жилийн хугацаатай хийж дуусгахаар хөрөнгө оруулалтын дээд хэмжээг 300 тэрбумаар 16 жилийн тогтворжуулалтын гэрээ олгоно гэжээ. Энэ талаар нэмэлт мэдээлэл өгөөч. Хотын эдэлбэр газарт амьдарч байгаа Архангай, Булган, Өвөрхангайн иргэд хотын иргэн болох сонголт нээлттэй байгаа. Хотын хүн ам 10 мянга хүртэл байж, захирагчийг Засгийн газраас томилно гэсэн. Энэ хэр хугацаанд 10 мянга хүрнэ гэж тооцоолж байна вэ. 

УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэн:

-Хот байгуулалтыг нэгдсэн байдлаар төлөвлөж, ойролцоох сумдууд нэгтгэгдэж явна. Хороолол 10 мянга байж нэг хотын өнгө төрхтэй болно. Анхны хороолол байгуулагдсанаар захирагчаа сонгоод явна. Бие даан хөгжих боломжийг бүрдүүлнэ. 

Ажлын хэсэг Нацагдорж:

-Хот 15 мянган хүнээс дээш байх ёстой. Хорооллыг 10 мянган хүнтэй байна гэж үздэг. Тэгээд захирагч томилогдоно. 

УИХ-ын гишүүд асуулт асууж дууслаа. Зарчмын зөрүүтэй зургаан саналаар санал хураалт явуулж, гишүүд үг хэлж дууслаа. Эцэслэн батлуулахаар Төрийн байгуулалтын байнгын хороонд шилжүүлэв. 

УИХ-ын гишүүн С.Бямбацогт:

-Төр хувийн хэвшлийн түншлэлийн тухай хууль их хатуу болсон. Одоо мөрдөгдөж байгаа шинэ хуулиар Хархорум хотын асуудлыг энэ хуулиар зохицуулна гэвэл гацаа үүсэх вий. Уг нь 5 тэрбум төгрөгөөс дээш хөрөнгө оруулсан хувийн хэвшилд татварын бус болон татварын хөнгөлөлт үзүүлнэ гэжээ. Энэ зайлшгүй шаардлага байсан уу?

Монгол Улсын Засгийн газар болон Бүгд Найрамдах Энэтхэг Улсын Экспорт-Импорт банк хоорондын Зээлийн хэлэлцээр соёрхон батлах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төсөл  /Засгийн газар 2025.01.17-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, соёрхон батлах, үргэлжилнэ./ хэлэлцэж байна. 

УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан:

-Ажлын хэсгийг Сангийн сайд Б.Жавхлан ахалж байна. Байнгын хорооны санал дүгнэлттэй холбоотой хариулт авч, үг хэлж дууссан. Одоо санал хураалт явуулна. Нийт 69 гишүүн буюу 88.7 хувиар дэмжиж, Зээлийн хэлэлцээрийг соёрхон баталлаа.

УИХ-ын гишүүдийн саналыг анхаарч, бодит нөхцөлтэй танилцах боломжоор хангах чиглэл өгч байна.

УИХ-ын чуулганаар хуулийн төслийг яаралтай хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцэх эсэхийг шийдвэрлэнэ. Дэгийн тухай хуулийн 33 зүйлийн 33.1 зүйлд Засгийн газрын хуралдааны шийдвэрийг үндэслэн Ерөнхий сайд үндэсний эдийн засгийн аюулгүй байдлыг хангахтай холбогдуулан хуулийг төслийг яаралтай хэлэлцүүлэхээр УИХ-д бичгээр хүсэлт тавьсан бол УИХ-ын дарга нэгдсэн хуралдаанд оруулж, олонхын саналаар шийдвэрлүүлнэ гэж заасан. 

Шинэ Зуунмод хотын эрх зүйн байдлын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон холбогдуулан боловсруулсан хууль тогтоолын төслүүдийг Засгийн газраас 2025 оны нэгдүгээр сарын 22-нд өргөн мэдүүлсэн. Хуулийн төслүүдийг яаралтай хэлэлцэхийг дэмжих санал хураалт явуулж, 55 гишүүн буюу 67.1 хувиар дэмжигдлээ. Хуулийн төслүүдийг Төрийн байгуулалтын байнгын хороонд шилжүүллээ.

УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан: 

-Нийт 66 УИХ-ын гишүүн хуралдаан оролцож байна. Монгол Улсын анхны Ерөнхийлөгч П.Очирбат 2025 оны нэгдүгээр сарын 17-ны өдөр 83 насандаа өвчний учир таалал төгсч, Монголын төр, ард түмэнд хүнд гарз тохиолоо. Гэгээн дурсгалыг хүндэтгэж, гишүүд босч эмгэнэл илэрхийлэхийг хүсч байна. Өнөөдрийн хуралдаанаар найман асуудлыг хэлэлцэнэ.

УИХ-ын Дэгийн тухай хуулиар УИХ-ын дарга хууль санаачлагчаас УИХ-д өргөн мэдүүлсэн төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх байнгын хороог тогтоож, бусад байнгын хороонд мэдээлнэ гэж заасан. Энэ талаар танилцуулъя. Шинэ Зуунмод хотын эрх зүйн байдлын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон холбогдуулан боловсруулсан хууль тогтоолын төслүүдийг Засгийн газраас 2025 оны нэгдүгээр сарын 22-нд өргөн мэдүүлснийг Төрийн байгуулалтын байнгын хороонд хуваарилсан.

УИХ-ын чуулганы өнөөдөр /2025.01.23/ хуралдаанаар дараах асуудлыг хэлэлцэнэ.    

• УИХ-ын чуулганаар хуулийн төслийг яаралтай хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцэнэ.
• Монгол Улсын Засгийн газар болон Бүгд Найрамдах Энэтхэг Улсын Экспорт-Импорт банк хоорондын Зээлийн хэлэлцээр соёрхон батлах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төсөл  /Засгийн газар 2025.01.17-ны өдөр өргөн    мэдүүлсэн, соёрхон батлах, үргэлжилнэ./
• Хархорум хотын бүтээн байгуулалт, хөгжлийг дэмжих тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүд/Засгийн газар 2024.12.20-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/
• Хархорум хотын бүтээн байгуулалт, хөгжлийг дэмжих тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүдтэй холбогдуулан боловсруулсан УИХ-ын тогтоолын төслийн анхны хэлэлцүүлэг
• Хуулийн төслүүдийг эцэслэн батална.
• Төрийн болон орон нутгийн өмчит компанийн бүтээмж, ил тод байдал, засаглалыг сайжруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүд/Засгийн газар 2025.01.08-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/
• “Нийслэл Улаанбаатар хотын 2040 он хүртэлх хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Засгийн газар 2025.01.08-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/
• Баталсан хууль тогтоомжийн эцсийн найруулгыг сонсоно.