Монгол Улс хоёр жилийн өмнө зэсийн гүний уурхайтай болсноо дэлхий дахинд зарлаж байсан бол өнөөдөр Монгол хэмээх шинэ тоглогч ураны зах зээлд орж ирэх болсныг баталгаажуулна.

УИХ-аас зөвшөөрснөөр Монгол Улсын Засгийн газар, Франц улсын “Орано Майнинг С.А.С” компанитай уран олборлох төслийн хөрөнгө оруулалтын гэрээг өнөөдөр байгуулах юм.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх 2023 оны аравдугаар сард Франц улсад төрийн айлчлал хийх үеэр 1997 онд анх орж ирсэн дээрх төслийг урагшлуулах хөрөнгө оруулалтын гэрээний төсөл боловсруулах ажлын хэсэг хэлэлцээ хийж, зөвшилцөж байсан нь зогсолтгүй үргэлжилсээр ийнхүү ажил хэрэг болж буй.

Төслийг Монгол, Францын хамтарсан “Бадрах Энержи” ХХК, "Орано Майнинг С.А.С" компани хэрэгжүүлнэ.

Энэхүү төсөл нь Монгол Улсын хувьд гуравдагч хөрш оронтой хийж буй, Оюутолгой төслийн дараа орох хоёр дахь том төсөл болно гэж тодорхойлж болно.

Олон Улсын Атомын Энергийн Агентлагаас ураны эрэлт 2024 онд 93 мянган тонн байгаа бол 2050 гэхэд 177 мянган тонн болж нэмэгдэх тооцооллыг гаргасан юм. Монгол Улсад 192.2 мянган тонн ураны нөөц бүртгэгдсэн нь дэлхийн ураны нөөцийн гурван хувийг бүрдүүлж, нөөцийн хэмжээгээр дэлхийд аравдугаарт эрэмбэлэгдэж буй.

“Бадрах Энержи” ХХК- ийн олборлолт явуулах Зөөвч-Овоо орд нь дэлхийд сүүлийн 20 жилд илэрсэн 10 том ураны ордын нэг бөгөөд жил бүр 2500 тонн уран экспортлох тооцоолол бий.

Төслөөс Монгол Улс 51 хувийн ашиг шууд хүртэнэ. Хамтарсан Засгийн газрын 14 мега төслийн нэг энэхүү Зөөвч-Овоо ордыг ашиглаж эхэлснээр гадаадын хөрөнгө оруулалт нэмэгдэх төдийгүй ажлын байр шинээр бий болж, шинэ технологи нутагших зэрэг олон талын ач холбогдолтой.

Хөрөнгө оруулагч нь Монгол Улсад 1997 оноос хойш хайгуул, олборлолтын чиглэлээр тасралтгүй 27 жил үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа бөгөөд 2021 оны долдугаар сараас Зөөвч-Овоо ордын үйлдвэрлэлийн туршилтыг эхлүүлж, 2022 оны арванхоёрдугаар сард амжилттай гүйцэтгэж дуусгажээ.

Монгол Улсын Засгийн газар хөрөнгө оруулагчтай нийт 18 удаагийн хэлэлцээг хийснээр эдийн засаг, хөрөнгө оруулалтын чиглэлээр дараах нөхцөлүүдийг урьдчилан тохиролцжээ.

Тодруулбал, анхны хөрөнгө оруулалтын хэмжээ нь ойролцоогоор 500 сая ам.доллар байх бөгөөд гэрээ хүчин төгөлдөр болох өдрөөс хойш 4 жилийн хугацаанд хийхээр тусгасан.

Анхны хөрөнгө оруулалтын хувьд төслийн хөрөнгө оруулалт, үйл ажиллагааны санхүүжилтийг зээл түүнтэй адилтгаж санхүүгийн хэрэгслээр бүрдүүлэхгүй, өөрийн хөрөнгөөр санхүүжүүлэхээр тохирсон байна. Төслийн хугацаанд хувь нийлүүлэгчийн зээлийг зөвшөөрөхгүй, зээл авах зайлшгүй шаардлага үүссэн тохиолдолд хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын шийдвэрээр шийдвэрлэхээр, гэрээ хүчин төгөлдөр болох өдрөөс өмнө төсөл хэрэгжүүлэгч компанид олгосон хувьцаа эзэмшигчийн зээлийг төсөл хэрэгжүүлэгч компанийн хувь нийлүүлсэн хөрөнгөд шилжүүлэхээр тохирсон байна.

Хэрэв Монголын талын шууд үр өгөөж 51 хувьд хүрэхгүй байгаа тохиолдолд хөрөнгө оруулагч болон төсөл хэрэгжүүлэгч компани нь үр өгөөжийг 51 хувьд хүргэхэд шаардлагатай үр өгөөж тохируулах нэмэлт төлбөрийг Засгийн газарт нөхөн төлөх үүрэгтэй байхаар тохиролцсон.

Засгийн газар төсөл хэрэгжүүлэгч компанийн эздийн өмчийн 10 хувьтай тэнцэх төрийн эзэмшлийн давуу эрхийн хувьцааг үнэ төлбөргүй, шууд эзэмших ба хувь хэмжээг бууруулахгүй байх талаар гэрээнд тусгасан.

Мөн Засгийн газар нь бүтээгдэхүүний 10 хүртэлх хувийг хөрөнгө оруулагчтай ижил нөхцөл, болзлын дагуу худалдан авахаар гэрээний төсөлд тусгажээ.

 Хөрөнгө оруулагч талаас нийт 27 төрлийн татварыг тогтворжуулах саналыг хэлэлцээрийн явцад бууруулж, зөвхөн ААНОАТ, НӨАТ, АМНАТ, гаалийн тариф гэсэн 4 төрлийн татварыг тогтворжуулахаар тохирсон байдаг.

Татвар тооцох аргачлалыг өргөн утгаар нь тогтворжуулах санал ирүүлсэн ч зөвхөн татварын төрөл, хувь хэмжээ, элэгдэл хорогдолд тооцох хугацаа, алдагдал, ирээдүйд шилжүүлэн тооцох хугацаа гэсэн гурван үзүүлэлтийг тогтворжуулахаар тохирчээ. АМНАТ-ыг үндсэн болон нэмэгдүүлсэн хувиар тооцох бөгөөд тусгай төлбөрийг бүтээгдэхүүний борлуулалтын үнэлгээнээс хасагдуулга, инфляц тооцохгүйгээр бүрэн төлөхөөр тусгах. Татварын суурийг багасгах, ашиг шилжүүлэхийн (BEPS) эсрэг зарчим болон дотоодын хуулийг бүрэн дагаж мөрдөхөөр гэрээний төсөлд тусгажээ. Маркетингийн төлбөрийг татварын болон санхүүгийн тайлангийн зорилгоор хасагдах зардалд зардлаар бүртгэхгүй болохыг хэлэлцээрийн явцад хөрөнгө оруулагч талтай тохирч, зөвшөөрүүлжээ.

Энэхүү хөрөнгө оруулалтын гэрээг байгуулж, хэрэгжүүлснээр улс,  орон нутгийн төсөвт жилд 520 тэрбум, төслийн нийт хугацаанд 17.1 их наяд төгрөг, Үндэсний баялгийн санд жилд 61.5 тэрбум төгрөг төвлөрүүлж, 1600 орчим ажлын байрыг шинээр бий болгоно.

Шинэ технологи нутагшуулж, хүхрийн хүчлийн үйлдвэр байгуулна. ТЭЗҮ-д тусгаснаар хог хаягдлын менежмент дээр 2.4 сая ам.доллар, хүхрийн хүчлийн үйлдвэрийг 2028 оноос байгуулж эхлэхээр 96.2 сая ам.долларыг тусгаад байгаа юм.

Г.ХОРОЛ