УИХ-аар өчигдөр /2024.12.26/ Улаанбаатар хотын Дулааны III цахилгаан станцын өргөтгөл, шинэчлэлийн төслийн зураг төсөл боловсруулах тухай Монгол Улсын Засгийн газар, ОХУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийг соёрхон баталлаа.

Ингэснээр Дулааны III цахилгаан станцын өргөтгөл, шинэчлэлийн төслийн зураг төсөл боловсруулах ажлыг ОХУ-ын “Интер РОА Экспорт” компани гүйцэтгэх болж байна.

Зураг төсөл боловсруулах ажил хоёр жил үргэлжилж, 2027 онд эцэслэнэ гэдэг хүлээлттэй байна.

УИХ-аар зээлийн хэлэлцээрийг хэлэлцэх шатанд ТЭЦ-III станцыг барих ажлын өртөг зах зээлийн үнээс хэт өндөр гарах эрсдэлтэйн зэрэгцээ ОХУ-аас зураг төсөл боловсруулах компаниар “Интер РОА Экспорт” компанийг тулгасан нь сонгон шалгаруулалт хийх боломж олгоогүй төдийгүй технологи нь хоцрогдсон, олон улсын хоригт орсон орноос санхүүжилт авах болж буй нь том хөршөөс дарамт үзүүлсэнтэй холбоотой юу гэдэг асуудал ч хөндөгдөв.

Эрчим хүчний сайд Б.Чойжилсүрэнгийн тайлбарласнаар ОХУ-аас тулгалт ирээгүй. 2019 онд Монгол Улсын Ерөнхий сайд /Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх/ ОХУ-д айлчлах үеэрээ ТЭЦ-III цахилгаан станцыг өргөтгөн шинэчлэхэд дэмжлэг үзүүлэхийг хүссэн. Тэр цагаас хойш эл асуудал яригдаж, тодорхой зөвшилцөлд хүрснээр 2022 оны есдүгээр сард ОХУ-ын Интер РОА Экспорт компани өөрийн санхүүжилтээр урьдчилсан ТЭЗҮ боловсруулж, Монголын талд хүлээлгэн өгсөн.

Тус ТЭЗҮ-д туссанаар ТЭЦ-III цахилгаан станцыг 1 тэрбум 326 сая евротой тэнцэх рублиэр барина гэсэн тооцоо гаргасан аж. Тухайн үед 1 евро ОХУ-ын 60 рубльтэй тэнцэж байсан. Рублийг евро руу шилжүүлэхэд 1.3 тэрбумтэй тэнцэж байсан.

Харин өнөөдөр 1 евро 100 орчим рубльтэй тэнцэж буй.

Монголын талаас өртөг өндөр байна гэдэг шаардлага тавьсан. ОХУ-аас зөрүүлээд “Эхлээд зургийг нь хийгээд магадлуулчихая. Дараа нь магадалсан зураг дээрээ төсвийг нь хийгээд эцсийн үнэ дээрээ тохироё” гэдэг санал тавьсан байна. Иймээс Монголын талаас 20 сая ам.доллар гаргаад “Интер РОА Экспорт компаниар зураг төслийг хийлгэнэ.

Зах зээлийн үнээс хэт өндөр үнэтэй гарвал төслийг хэрэгжүүлэхгүй, зогсооно. Зах зээлийн үнэтэй ойролцоо болсон тохиолдолд дараагийн хэлэлцээр буюу барилга угсралтын ажил-2 хэлэлцээрийг ОХУ-ын Засгийн газартай дахин хийж, УИХ-д оруулж ирнэ.

Энэ тухайгаа ОХУ-ын Засгийн газарт урьдчилан мэдэгдсэн. Иймээс ТЭЦ-III станцыг өргөтгөх, шинэчлэх ажлын үнэ хөлс зах зээлийн үнэтэй ойролцоо гарах эсэхээс шалтгаалж, хэлэлцээрийг цааш үргэлжлүүлэх үү, эсвэл зогсох уу гэдэг эцэслэх болж байна.

Нэг ёсны ТЭЦ-III станцыг барих өртөг өндөр гарсан нөхцөлд төсөл зогсоно, энэ нь ОХУ-аас 1.5 тэрбум еврогийн санхүүжилт авахгүй гэсэн үг аж. Оргүй ч охинтой нь дээр гэдэг шиг 20 сая ам.долларын санхүүжилт гаргаж хийсэн зураг төсөлтэй л үлдэх юм байна. Мөн Засгийн газрын хувьд зах зээлийн бус дүнтэй, ашиггүй, алдагдал хүлээх төслийг УИХ-д оруулж ирж, хэлэлцүүлээгүй, гарцаагүй хөдөлгөх ёстой хэрэгцээтэй төсөл гэж ойлгох ёстойг салбарын сайд нь онцоллоо.

Нүүрсний төсөлд хөрөнгө оруулагч олдохгүйгээс ОХУ-аас гуйсан уу?

УИХ-аар зээлийн хэлэлцээрийг хэлэлцэх шатанд Эрчим хүчний сайдыг удаа дараа чангаасан асуулт нь дэлхий дээрх 200 гаруй орноос зөвхөн Орос улс л нүүрсээр ажилладаг станцад санхүүжилтийн эх үүсвэр олгохыг зөвшөөрлөө гэсэн нь хэр үндэслэлтэй тухай асуудал байв.

Учир нь, Монгол Улсын Засгийн газраас V цахилгаан станцыг барьж байгуулах шийдвэр гаргах үед олон улсын байгууллагуудын зүгээс санхүүжилт өгөх боломжтой тухай мэдэгдсэн ч “Үнэ өртөг нь өндөр байна” гэхчлэн цааргалж явсаар цаг алдаж, эцэстээ авах боломжгүй болсон аж.

Шалтгаан нь, 2015 оны сүүлээр батлагдсан Парисын хэлэлцээрийн хүрээнд  2016 оноос нүүрсний цахилгаан станц барих төсөлд санхүүжилт олгохгүй байх шийдвэрийг улс орнууд гаргаж эхэлсэн.  Мөн 2021 онд БНХАУ-ын удирдагч Ши Жинпинь НҮБ-ын хуралд оролцох үеэрээ нүүрсний цахилгаан станцад санхүүжилт олгохгүй гэдгээ зарласан.  Ингэснээр Монгол Улсын хувьд найдах ганц орон нь ОХУ болсон. ТЭЦ-III станцыг Оросын технологиор барьсан байдаг.  Иймээс тус улсад ханджээ.

Уг станцыг барьж байгуулах ажил анх 1960-аад оны үед эхэлжээ. Тодруулбал,  48 мВт-ын хүчин чадалтай дунд даралтын хэсэг 1968-1975 онд, 100 мВт-ын хүчин чадалтай өндөр даралтын хэсэг 1976-1981 онд ашиглалтад орж, 2014 онд 50мвВт-ын хүчин чадалтай труба генератораар өргөтгөснөөр суурилагдсан хүчин чадал цахилгаанаар 198 мВт, дулаанаар 585 гига килокалори/цаг хүрсэн байна.

Одоо тус станц Улаанбаатар хотын дулаан хангамжийн хэрэглээний 32 хувийг, төвийн бүсийн цахилгаан эрчим хүчний 16 хувийг хангадаг. Насжилт өндөр болсон тул техникийн гэмтэл саатлаас шалтгаалан хэрэглэгчдийг дулааны эрчим хүчээр хязгаарлах эрсдэлтэй нөхцөл байдал үүсээд буй.

Иймээс Засгийн газар тус станцыг хоёр үе шаттай өргөтгөн шинэчлэхээр төлөвлөсөн. Эхний үе шатанд цахилгаанаар 50 мВт-ын, дулаанаар 100 гига килокалори/цаг хүчин чадалтай ДЦС шинээр барих, хоёрдугаар үе шатанд ашиглалтын хугацаа дууссан 48 мВт-ын станцыг буулгаж суурин дээр нь цахилгаанаар 250 мВт-ын, дулаанаар 400 гига килокалори/цаг хүчин чадалтай ДЦС шинээр барих төслийн зургийн ажлыг хийж гүйцэтгэхээр төлөвлөжээ.

Нөгөө талдаа Монгол Улсын эрчим хүч, дулааны хэрэгцээ жилээс жилд өссөөр буй. Энэ хэрэгцээг хангах эрчим хүч, дулааны найдвартай дотоодын эх үүсвэртэй болох шаардлага тулгарч байгаа. Учир нь, Улаанбаатар хотын гэр хорооллыг барилгажуулж, орон сууцжуулахад цахилгаан, дулааны эх үүсвэр хэрэгтэй болохын зэрэгцээ дүүжин тээвэр, метро зэрэг төслүүдэд ч шаардлагатай.

Иймээс УИХ-аас өчигдөр баталсан хэлэлцээрийн хүрээнд эхний ээлжинд ОХУ-ын “Интер РОА Экспорт” компани тус станцыг өргөтгөн шинэчлэх зураг төслийг боловсруулна.

Г.ХОРОЛ