НЭМЭЛТ: 

УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаанаар Дулааны III цахилгаан станцын өргөтгөл, шинэчлэлийн төслийн зураг төсөл боловсруулах тухай Монгол Улсын Засгийн газар, ОХУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийг соёрхон батлах тухай асуудлыг хэлэлцлээ. Энэ үеэр Дулааны III цахилгаан станцыг өргөтгөх зураг төсөл боловсруулах ажлыг Оросын компани хариуцахаар болж, зээлийн хэлэлцээр орж ирж байгаа нь том гүрний дээрэнгүй бодлого уу гэдэг асуудал ч хөндөгдлөө.

УИХ-ын гишүүн Г.Лувсанжамц:

-Улсын хэмжээнд эрчим хүч, дулааны эх үүсвэрийн нийлүүлэлт дутагдалтай, хүнд байгааг ойлгож байна. Энэ бол хэрэгтэй төсөл гэдгийг маш сайн ойлгож байна.

Гэхдээ хөгжиж байгаа орныг том гүрнүүд дээрэлхэж байгаа юм шиг цаанаасаа хийлгэх компанийг шууд зааж өгөөд ийм өндөр өртгөөр төсөл хийлгэнэ гээд ороод ирдэг.

Хэрэгцээтэй байгаа нь үнэн л дээ. Гэхдээ аманд нь ороод байгаа тийм зүйл байгаа юм уу үгүй юм уу. Зураг төслийг нь Интер РАО –Экспорт компани өөрөө хийх гэж байгаа юм уу. Танилцуулгыг харахад Оросын талаас шууд энэ компанийг сонго гэдэг заалт өгч байна. шүү дээ. Сонгон шалгаруулалт гэдэг юм байгаад өрсөлдөөн байгаад аль технологи нь илүү юм, аль компани нь илүү юм, аль компани нь хариуцлагатай байх юм, манай Дулааны III цахилгаан станц хамтарч ажиллахад аль нь эвтэйхэн юм гэсэн олон улсын төсөл хөтөлбөр хоорондын харилцан чриа болоод шийдэгддэг зүйлүүд болов уу гэтэл шууд тулгаж байгаа юм шиг харагдаад байна. Энэ нөхцөл байдал ямар байгаад байна. 1,5 тэрбум еврогийн зээл. Манай талаас рублийн зээл болгох санал тавьсан юм байна. Өмнөх уулзалтаар та зээлээ рублиэр болгоё гэдэг санал тавихад Оросын талаас ямар хариу өгч байсан бэ. Цаашдаа рубль болгох боломж байна уу.

Яагаад Орос, Монгол хоёр хоорондоо төсөл хэрэгжүүлж байхад еврогоор тооцоо хийх ёстой юм.

Манай тал рублиэр тооцоо хийх нь эвтэйхэн шүү дээ. Эхний ээлжинд захиргааны байгууллагыг буулгаж байгаад 50 МВт -ыг барина, дараа нь 48-ыг буулгаад 250-ыг барина гэхээр нийлүүлэлт 2 МВт-аар нэмэгдэхээр байна. Анхнаасаа 100 аар нэмчихэж болдоггүй юм уу. 100 МВт-аар эхэлж бариад 48-ыгаа буулгаад, дараа нь 150 МВт-ыгаа барьдаг ч юм уу. Ийм сонголт байсан уу. Хэдэн төрлийн сонголт гаргаж, харьцуулж байгаад энэ нь хамгийн зөв юм байна гэдэг сонголт хийсэн бэ. Логикоо тайлбарлана уу?

Эрчим хүчний сайд Б.Чойжилсүрэн:

-Манайх хоёрхон хөрштэй шүү дээ, ОХУ, Хятад улс. ОХУ заавал энийг хэрэгжүүлье гэж тулгаад байгаа ч юм байхгүй.  Манай талаас хүсэлт тавьсан юм билээ. “Танай талтай хамтраад хэрэгжүүлье. Экспортын зээл өгөөч” гэсэн юм билээ. Экспортын зээл өгөхөөр өөрийн улсынхаа компаниуынхаа дунд тендер зарладаг. Хятадын экзим банкны экспортын зээл бол хятад компаниудын дунд,  Солонгосынх бол солонгосынх. Энэ жишгээрэээ л явж байгаа юм билээ. Аманд нь ороод байгаа юм байхгүй, бидний байгаа царай.

Төсөв дээрээ хуримлталтай байсан бол хүнээс ингэж мөнгө гуйгаад яахав. Өөрийнхөө мөнгөөр барьчих ёстой байхгүй юу. Мөнгө байхгүй, хуримтлал байхгүй, гэтэл хэрэглээ маань өсөөд байгаа учраас ийм байдалд орсон.

Рублиэр зээл авч болох уу гэж та асуулаа. Би рублиэр зээл авъя гэж бодож байсаних түвэгтэй. Санхүү талаас нь аваад үзэх юм бол ОХУ өөрөө хөгжингүй орон биш, 20, 30 жилээр урьдчилан таамаглаж болохуйц байдалд тооцоолж урдирдаж болдог.

Би бол Сангийн сайд байсан хүний хувьд хэлэхэд рублиэр зээл авахад янз бүрийн эрсдлүүд гарах юм билээ.

Аль нэг нөөцийн валютаар тохирсон нь илүү тодорхой, урьдчилан таамаглаж болох, илүү эрсдэлгүй байх болов уу гэдэг байр суурьтай байдаг хүн. Аль нэг нөөцийн ваолютаар тохирно. заримдаа та мэдэж байгаа, нэг рубль 40 болдог, 80 болдог. Их барьцгүй. Олон улсын санхүүгийн хүлээн зөвшөөрөгдсөн валютаар хийвэл зүгээр юм болов уу гэсэн тооцоолол байгаа.

Яагаад энийг 150 МВт болгож болсонгүй вэ гэлээ. Байгаа газрынх нь хэмжээнд энэ тооцооллыг хийсэн юм билээ. Манай ТЭЦ-III, Эрчим хүчний яам, Интер РАО –Экспорт компани хэд хэдэн хувилбар сонгож байгаад энэнээс илүү боломж байхгүй. Байгаа боломжиндоо санхүүжилтийн гэрээ, барилга угсралтын гэрээ яригдана. Чадахгүй бол энэ шатандаа ажил зогсоно гэсэн үг.

УИХ-ын гишүүн Г.Лувсанжамц:

-Орос дотроо Орос компани сонгоно гэж шаардлага тавьж байгаа нь зөв л дөө. Угаасаа тэгдэг олон улсын жишиг нь тийм. Ялангуяа дээрэнгүй гүрэн тэгдэг юм. Гайгүй улсууд олон улсын тендер зарлаж,гадны компани оруулах боломж бүрдүүлж, захиалагч талын дуу хоолойг сонсч байгаад шийддэг. Хойд хөрш бол тэгэхгүй л байх.

"Интер" компаниас өөр компани дотоодын тендерт нь оролцсон юм болов уу. Зураг төслөө боловсруулуулна гэлээ, ажлын даалгаврыг хэн боловсруулж байгаа вэ. Дулааны станц III өөрөө боловсруулж байна уу. Зураг төслийн ажил эхлэх үед захиалагчийн хяналт гэдэг юм давхар явах ёстой. Захиалагчийн хяналтыг ямар байгууллага хийх гэж байна вэ?

Эрчим хүчний сайд Б.Чойжилсүрэн:

-Ажлын даалгаврыг Монголын тал боловсруулж байгаа. ТЭЦ-III бловсруулаад, яам бодлогын дэмжлэг үзүүлж байна. Зураг төсөл Монголын өмч болж үлдэнэ. Монголын талаас магадлал хийнэ, Эрчим хүчний хөгжлийн төв олон улсын байгуулагуудтай хамтраад магадлал хийнэ. Хэрвээ ОХУ -тай үнэ тохироод гэрээ явах юм бол хяналтын зөвлөх үйлчилгээн дээр олон улсын тендер зарлана6

УИХ-ын гишүүн П.Сайнзориг:

-Бид аливаа улсын экспортын зээл авахдаа тодорхой нөхцлүүдээ Монгол Улсынхаа эрх ашигтаа нийцүүлж авдаг. Тэдгээр улсуудын компани оролцож болдог. Санал болгож байна гэж байгаа, энэ дээр дурдагдаж байгаа өртгөөсөө ч илүү ТЭЗҮ, зураг төсөв гараад ирэх вий дээ. Ийм зүзйл рүү орж байна. Дутагдал бол байна.

Эрчим хүч дулааныг шийдэхдээ бидний зовлон дээр сонин юм болоод. Цаашдаа энэ чиглэлд орж ирэх багтаамжийг жижигрүүлж байгаа. Бусад улсаас зээл авахад иймэрхүү гацаанууд цаашдаа үүснэ. Харамсалтай байна. Хэлэлцээрийн явцад зураг төсөв, ТЭЗҮ дээр ямар багцаатай байх юм, ажлын даалгавар зэрэг дээр анхаармаар байна. Ингэж шийдвэр гаргуулж авчихаад дахиад үнэ өртөг нь өсөөд ороод ирэх вий.

Эрчим хүчний төслүүд, V цахилгаан станцыг зогсоосноор ямар боломжоо бид алдсан бэ. Хэчнээн айл орон сууцанд орчих боломжтой байсан бэ, хэчнээн бизнес эрхлэгч бизнесээ тэлээд үйлдвэрээ өргөжүүлэх боломжтой байсан бэ. Монгол Улсыг ингэж удаа дараа хорлож байгаа улсууд дээр хууль хяналтын байгууллагад хандаж байсан юм уу.

Бид ийм зүйлүүдээ олон нийтэд ойлгуулах хэргтэй. Бүх зүйлийг зогсоодог, гацаадаг, ар хударгаар нь асуудлыг шийдэж байгаа нэртэй Монгол Улсыг шахаанд оруулж байгаа ш дээ.

УИХ-ын гишүүн С.Цэнгүүн:

-Эрчим хүчний салбарт болж өрнөж байгаа реформын хүрээнд шинээр хэрэгжих төслүүдтэй танилцаж байна. Энэ төслийн тухайд эдийн засгийн үр өгөөж байхгүй, ийм өндөр өртгөөр хэрэгжүүлэх боломжгүй гэдгийг  мэргэжлийн хүмүүс хэлж байгаа.

Миний зүгээс харж байгаа зүйл бол мэдсээр байж буруу үйлдэл хийх ёсгүй гэж бодож байна. Тийм учраас эсрэг санал өгөхгүй байхыг хүсье.

Эцэст нь байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдээс зээлийн хэлэлцээр байгуулахыг дэмжих үү гэсэн саналын томъёоллоор санал хураахад гишүүдийн 70 гаруй хувь нь дэмжсэн юм.

Дулааны III станцыг өргөтгөх зураг төслийг Оросын компани гүйцэтгэнэ

НЭМЭЛТ: 

УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаан үргэлжилж байна. Тус хуралдаанаар Дулааны III цахилгаан станцын өргөтгөл, шинэчлэлийн төслийн зураг төсөл боловсруулах тухай Монгол Улсын Засгийн газар, ОХУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийг соёрхон батлах тухай асуудлыг хэлэлцэж байна.

Дулааны III цахилгаан станцыг өргөтгөхдөө тус станцын өндөр даралтын хэсгийг 50 МВт /1х50 МВт/ хүчин чадалтай блокоор өргөтгөх, 48МВт хүчин чадалтай дунд даралтын хэсгийн суурин дээр 250 МВт/2х125/ блок барьж шинэчлэхээр төлөвлөсөн юм байна.

Ингэхдээ энэ ажлын эхэнд зураг төслийг боловсруулах ажлыг ОХУ-ын Интер РАО –Экспорт ХХК гүйцэтгэхээр төлөвлөжээ.  Эл асуудлыг байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцэж буй юм.

Хэлэлцээртэй холбогдуулан УИХ-ын гишүүд асуулт тавьж, хариулт авч байна.

УИХ-ын гишүүн М.Энхцэцэг:

-Дулааны III цахилгаан станцыг өргөтгөх зураг төслийг нь ОХУ-ын холбогдох байгууллагаар хийлгэхээр тусгажээ. Станцын гадаа байгаа хуваарилах байгууламжийг өргөтгөх шаардлага тулгарна, түүхий эд буюу нүүрсийг авч ирэхтэй холбоотойгоор дэд бүтцийг сайжруулах шаардлагатай болно. Энэ бүх ажил зураг төслийн хүрээнд хийгдэх үү. Хэлэлцээрийг үзэхээр зөвхөн зураг төслийн гэрээ хийх зөвшөөрөл олгохыг хүссэн юм л харагдаад байна.

Эрчим хүчний сайд Б.Чойжилсүрэн:

-Эхний ээлжинд ОХУ-тай ТЭЦ III-ын өөрийнх нь зураг төслийг боловсруулах Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр байгуулж байгаа юм. Таны асууж байгаа асуудал зүй ёсоор ургаж гарна.

Зураг төсөл боловсруулах Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийг ОХУ,  Монгол талаас соёрхон баталж,  хүчин төгөлдөр болсны дараа Интер РАО –Экспорт компани ТЭЦ-III хооронд гэрээ байгуулагдана. Зураг төслийг 20 орчим сая ам.долларт багтаагаад боловсруулна гэдэг урьдчилсан төсөөлөлттэй явж байна.

Зураг төсөл боловсруулаад хоёр жил болох байх. 2027 он гаргаж ч болно. Зураг төсөв хийгдсэний дараа эцсийн үнэ тодорхой болоод хоёр улсын Засгийн газар хооронд дараагийн шатны барилга угсралтын гэрээ байгуулагдсан тохиолдолд таны ярьж байгаа хуваарилах байгууламжууд дээр холбогдох өөрчлөлтийг оруулж таарна. Тухайн үед нь өргөтгөх эсэх асуудлыг шийднэ. Энэ хэлэлцээрт хуваарилах байгууламжуудын  өргөтгөл ороогүй.

УИХ-ын гишүүн О.Цогтгэрэл:

-III цахилгаан станцын суурин дээр нь барих юм бол шинээр барих юм шиг, эсвэл зэрэгцүүлж барих юм уу. Шинээр барих гэж байгаа бол яагаад заавал орос гэж. Оросын технологи ямар төвшинд байдаг юм. ТЭЦ-III станц 1400 хүнтэй ажиллаж байхад түүн шиг хүчин чадалтай станцад 100 хүн ажиллаж байна.

УАЗ-469 машиныг Япон жипийн үнээр авах гэж байгаа юм шиг зүйл хуучин яригдаж байсан. Технологийн хоцрогдолтой, хоригт орчихсон орныг яагаад сонгосон юм бэ.

Одоо байгаа станцаа буулгана гэхээр Дарханы замын хоёрдугаар хувилбар гарах юм биш үү.  Суурин дээр гэдэг үгний цаана хоёр,  гурван ньюанстай зүйл харагдаж байна.

Эрчим хүчний сайд Б.Чойжилсүрэн:

-2019 онд Ерөнхий сайд ОХУ-д айлчлах үеэр Оросын ерөнхийлөгч талаас “Бид нар Монголоор дамжуулаад хийн хоолой Хятад руу тавина. ТЭЦ-III-ыг Оросын технологиор барьсан.  Өргөтгөл шинэчлэлийн төслийг ОХУ-ын компаниудын дунд зарлаач ээ гэдэг санал тавиад, 2019 оноос хойш яригдсаар ирсэн юм билээ. Энэ станцыг өргөтгөхөд хоё үе шаттай юм болно. Эхнийх нь одоо байгаа захиргааны барилгын нэг хэсгийг буулгаад 50 МВт-ын хүчин чадалтай турбин,  100 Гкал цагийн хүчин чадалтай зуух суулгана.

Үүний дараа одоо байгаа 4х12 МВт-ын дөрвөн турбин бий. Ашиглалтын хугацаа нь дууссан ч ашиглаад явж байгаа. Энийг буулгах шаардлага үүснэ. Дөрвөн нам даралтын турбиныг буулгаад 2х125 МВт  хоёр турбиныг шинээр суурилна. Бодит байдал дээрээ хоёр шинэ станц гэсэн үг.

100 Гкал хүчин чадалтай дулааны нэгдүгээр станц, хоёрдугаар станц нь 250 МВт- ын хүчин чадалтай цахилгаан станц, 400 Гкал хүчин чадалтай дулааны эх үүсвэрүүд баригдана.

2019, 2021 онд хийсэн уулзалтын үеэр нүүрсний төсөл дээр санхүүжилт босгоход хүнд байсан юм билээ.

УИХ-ын гишүүн О.Цогтэрэл:  

-ТЭЦ-III –ыг буулгаж байгаад шинээр барих нь. Илүү дэвшилтэт технологитой, хүчин чадал өндөртэй, хориг сааданд ороогүй улстай энэ ажлаа яагаад ярилцаж болоогүй юм бэ. Одоогийн станцаа буулгачихаар  эрчим хүч болоод дулааны дутагдалд орчих юм биш үү.  Юун өргөтгөл шинэтгэл Дарханы зам шиг нохойн замаар орох юм биш үү?

Эрчим хүчний сайд Б.Чойжилсүрэн:

-Болгоомжилж байгаа нь зөв. Тийм учраас энэ төслийг хоёр хуваасан юм билээ. Нам даралтын хэсгийг буулгахгүй байж байгаад үйлдвэрлэж байгаа 48 МВт ын оронд 50 МВт- ын цахилгаан, одоогийн 48 МВт ыг дагалдах зуухнууд нь 100 Гкал цагийн хүчин чадалтай байгааг шинээр барья гэж шийдвэр гаргасан юм байна лээ.

ОХУ цөөхөн үлдсэн эх үүсвэрийн нэг учраас төрийн өндөр айлчлалын үеэр хэд хэдэн шийдвэр гаргаад одоо ингээд явж байгаа юм билээ.

Гишүүдэд төсөлтэй танилцах боломж олгохгүй байна

УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хорооны өнөөдрийн /2024.12.24/ хуралдаан эхлээд байна. Тус хуралдаанаар нийт зургаан асуудал хэлэлцэхээр төлөвлөснөөс Хүнс хөдөө аж ахуй хөнгөн үйлдвэрийн сайд, Барилга хот байгуулалт, орон сууцжуулалтын сайд, Соёл, спорт, аялал жуулчлал, залуучуудын сайд нарын мэдээллийг хойшлууллаа.

Учир нь, УИХ-ын гишүүн П.Батчимэг горимын санал гаргасан нь дэмжигдэв. Тэрбээр “Байнгын хорооны өнөөдрийн хуралдаанаар сайд нарын мэдээллийг сонсохоор байгаа ч өчигдөр 22.00 цагт Барилга хот байгуулалтын сайдын мэдээлэл ирсэн. Өнөөдөр өглөө Соёл, спорт, аялал жуулчлал, залуучуудын сайдын мэдээлэл ирлээ.  Байнгын хорооноос анатомийн ном шиг зузаан юм хэвлээд ороод ирж байгаа. Барилга хот байгуулалтын сайдын мэдээлэл дээр ярихад маш олон цогц асуудал орж ирсэн. Салгаж, нэг нэгээр нь хэлэлцэх шаардлага бий. Инноваци, ипотек, хот байгуулалт, орон сууцжуулалт гээд олон асуудлыг цогцоор нь оруулаад ирж байна. Уншиж танилцах, зөвлөхүүдтэйгээ ярилцах зөвлөх цаг хугацаа олгохгүй байна. Иймээс сайд нарын мэдээллийг хойшлуулж өгнө үү" гэсэн юм.

Эл саналыг гишүүд дэмжсэн юм.

Байнгын хорооны хуралдаанаар одоо  “Монгол Улсын Улаанбаатар хотын Дулааны гуравдугаар цахилгаан станцын өргөтгөл, шинэчлэлийн төслийн зураг төсөл боловсруулах тухай Монгол Улсын Засгийн газар, Оросын Холбооны Улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр”-ийг соёрхон батлах тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2024.12.20-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, соёрхон батлах тухай асуудлыг хэлэлцэж эхлээд байна. 

Г.ХОРОЛ