Саяхандаа сошиалд “Монголыг хорлосон 100 эрхэм” нэвтрүүлэг хийе гэсэн санаачилга гарч, эхний зочноор Женког оруулъя гэсэн санал багагүй лайк цуглуулжээ. Ямартай ч долоон жилийн өмнөхтэй харьцуулахад Х.Баттулга гэж хүн хэн болохыг иргэд гадарладаг, ойлгодог болсон байна.

Арваад жилийн өмнө Х.Баттулга “100 чухал сэдэв” нэвтрүүлгийг санхүүжүүлж, Го.Бадарчаар баахан хүнийг эрлийз хурлийзаар нь дуудуулсан юм. Хожмоо Го.Бадарч нь С.Баярцогттой уулзахдаа эцэг, эхийг нь гутааж доромжилсондоо уучлалт гуйсан л гэдэг.

Х.Баттулга ээлжит “100 чухал сэдэв”-тээ Монгол Улсын зөвлөх инженер Д.Дамбатай хамт оролцож, “Орос газар нутгаа томсгох бодлоготой биш. Хүн ам нь цөөхөн, Сибирь нь эзэнгүй болж байгаа. Бас Хятадын аюулаас айж байгаа улс” гээд номчирхоод байсан. Атал Орос нь Украинд цэргийн түрэмгийлэл явуулаад бараг гурван жил болох гэж байна.

Тэрхүү нэвтрүүлгээр Д.Дамба, Женко хоёрын дунд ийм нэгэн маргаан өрнөж байв.

Д.Дамба: Бид үеийн үед хятадуудтай наймаа хийж ирсэн шүү дээ. Цайнаас эхлүүлээд торго, хонь бүгдийг л наймаалцдаг байсан. Хятадууд бидэн рүү довтлохдоо тулах юм бол тэр нарийн царигтай цариггүй орж ирнэ.

Х.Баттулга: Ямар нэгэн хоёр улсын хооронд дайн болоход төмөр зам, банк, холбоог нь эзэлдэг юм. Тэрнийгээ эзлүүлэхгүй гэж хамгаалдаг юм, үхдэг юм, үрэгддэг юм. Өнөөдөр манай улс баялгаа хятадуудад зүгээр л өгч байна.

Гэх мэтээр нэлээд ширүүн мэтгэлцсэний эцэст үнэнд гүйцэгдсэн үү, өөр асуудал байсан уу, Женко.Баттулга уурлаад нэвтрүүлгээ орхиод явчихдаг. Эндээс л Монголын мухар төмөр замын төсөл болоод түүх эхэлсэн байдаг.

1.

Өнгөрөгч Баасан гаригт Засгийн газар хэд, хэдэн чухал сэдвээр хуралдсаны нэг нь Гашуунсухайтын төмөр замын хилийн холболт.

УИХ-ын сонгуулиас хойш олны нүдэнд ил гарч харагдаагүй Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ засагт хамтарсан  АН-ын дарга Л.Гантөмөр, ХҮН намын дарга Т.Доржханд нарын хамт Гашуунсухайтын төмөр замын хил холболтын асуудлыг УИХ-аар удахгүй оруулахаа зарлав. Тэрхүү Гашуунсухайт-Ганцмодны төмөр замыг Д.Баясгалангийн "Бодь интернэшнл" компани барьсан билээ.

Х.Баттулгыг Ерөнхийлөгч байх үед төрийн нууцад авагдсан төмөр замын хил холболтын асуудал ирэх өдрүүдэд УИХ-ын чуулганы гол сэдэв байх нь ойлгомжтой  болов. Тэр мөртөө Монгол Улсад 100 гаруй их наяд төгрөгийн хохирол учруулсан хэргийн жинхэнэ эзэн хэн бэ гэх асуулт тэнд хөврөх нь мэдээж.

Гашуунсухайтын төмөр замыг Хятадын төмөр замын сүлжээнд холбох төслийг хэрэгжүүлэхэд Монгол Улс 30.6 тэрбум ам.долларыг гаргах шаардлагатай болж байгаа юм. Энэхүү мөнгөний задаргаа нь гэвэл нэгд, Хятадын талаас Монголын хилийн чиглэлд тавьсан төмөр замын хохирол болох нэг тэрбум ам.долларыг эхний ээлжинд барагдуулна. Мөн хилийн холболтын бүтээн байгуулалтын санхүүжилт нь нэг тэрбум ам.доллар. Нэгэнт Монгол Улс бэлэн мөнгө төлөх төлбөрийн чадваргүйгээс хойш 16 жилийн турш нүүрсээ 15-30 хувийн хямдралтайгаар “Чайна Энержи”-д өгнө. Хямдралын зөрүүнд Монгол Улс 5-10 гаруй тэрбум ам.долларын алдагдал хүлээхээр байгаа билээ. Монголд учруулсан Х.Баттулгын хохирол үүгээр дуусахгүй. Гашуунсухайтын төмөр зам Хятадын төмөр замтай холбогддог юм аа гэхнээ ганц “Чайна Энежри”-ийн нүүрсийг 16 жил зөөх хүчин чадалтай юм. Женко.Баттулгын Монголд учруулсан хохирлын хэмжээг энэ мэт тооцвол доод тал нь 100 их наядаар яригдана.

Гэвчиг үнэндээ алтан улиасыг хуга мөргөх эвэр, алсын газраас тоос татуулах туурай Женкод байхгүй, харин Кремльд бол бий.

Хэвлэлийн бага хурлынхаа үеэр Ерөнхий сайдын хэлсэн нэг үнэн нь “Том төслүүд хөдлөх гэхээр эрх ашиг нь зөрчигдсөн олон хүмүүс үймдэг” гэж. Монголын цахим ертөнцөд Москвагийн төслүүд өдгөө ид идэвхжиж байна.

2.

Гэр бүл, хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайд Л.Энх-Амгалан болон УИХ-ын гишүүн П.Сайнзориг, Н.Батсүмбэрэл нар нэг зорилготой хоёр төслийг УИХ-д өргөн барьсан нь нийгмийн нэг гол хэлэлцүүлэг болж хувирсан билээ. Эцэст нь П.Сайнзориг өргөн барьсан хуулиа эргэн татахад хүрсэн шалтгаан нь Монголыг үргэлж хорлож ирсэн Москвагийн төслүүд байв.

Хамгийн зэвүүн нь УИХ-ын дарга асан З.Энхболд, Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан А.Гансүх нар монгол хүний амь нас, эрүүл мэндтэй холбоотой аливаа асуудалд таг чиг байдаг атлаа гаднаас ажилтан авах тухай хуулийн төслийг эсэргүүцэх болсон нь мэдээж Монголын эрх ашгийн төлөө биш юм. Женко.Баттулгын хятад цэрэг танкны хоёрдугаар үзэгдэл ч гэж хэлж  тодотгож болно. Сценарийг нь Кремльд зохиож, энд Х.Баттулга найруулж, З.Энхболд, А.Гансүх, Л.Мөнхбаясгалан нар сценд нь тоглосон ээлжит нэг эмгэнэлт жүжгийн хөшиг хэзээ хаагдахыг хэлэхэд хэцүү. Улаанбаатарын утаа угаар бол Женко.Баттулгын өчигдрийн улстөржилтийн үр дагавар. Үйлийн үрийг нь монголчууд эрүүл мэнд, амь насаараа төлж байна.

Монголын хөдөлмөрийн зах зээлд ажиллах хүчний хомсдол аль эртнээс нүүрлэсэн. Нэн ялангуяа барилга болон дэд бүтцийн салбар ажиллах хүчний хомсдлоос болж бүтээн байгуулалтын хугацаа алддаг. Бүтээн байгуулалтын хугацаа алдах тусам хөрөнгө мөнгөний алдагдал яригддаг.

Тиймээс бүтээн байгуулалтыг цаг хугацаанд нь хийе гэвэл гадны ажилчид хэрэгтэй болно, гарцаагүй. ИОН-ын дарга Ц.Оюунгэрэлийн шаардаж байгаа нэг талаасаа зөв, нөгөө талаасаа төвөгтэй. Монголчууд нь гэрээ олигтойхон цэвэрлэчихдэг, ажлын цаг нараа баримталдаг, хариуцлагатай, бүтээмжтэй байсан бол гаднаас хар ажилчин авах бэл, бэнчинтэй улс биш шүү дээ. Даанч хөдөлмөрийн зах зээл дэх хөдөлмөрийн бүтээмж тэг заагаад удаж байгаа билээ.

Үүнд, хамгийн сөргөөр нөлөөлж буй гол хүчин зүйл нь төрийн халамжийн бодлого. Үе, үеийн Засгийн газар иргэддээ загас барих аргыг заахаас илүү загас барьж өгснөөр монгол хүний хөдөлмөрийн бүтээмж муудсан. Үнэ цэнгүй болж хувирсан. Өнөөдөр Монголд, хөдөлмөрийн насны олон арван мянган хүн "хорооноос гэр өгөх"-ийг хүлээж суудаг гэвэл зөрчлийн хэрэгт унахгүй биз. Хоёрт, Монголын эдийн засгийн нөхцөлөөс шалтгаалж хүн амын өсөлт нэг хэсэг зогсонги байдалд орсон.

Гэх мэт шалтгаанаар Засгийн газар эсэргүүцэлтэй нүүр тулна гэж тооцсон. Энэ үүднээс ижил зорилготой хоёр хуулийн төслийг УИХ-д өргөн бариулсан нь бодлогоо хамгаалж үлдэх гэсэн  нэг арга заль байж мэднэ.

Аль нь байлаа гэсэн гадаадаас хямд ажиллах хүчин авах нь аль ч улсын хувьд хөдөлмөрийн бүтээмжээ сайжруулах арга тактик байдаг. Жишээ нь Монгол Улсын 50 гаруй мянган иргэд Өмнөд Солонгос ажиллаж, амьдардаг гэсэн статистик бий. Ийм шалтаг, шалтгааны улмаас Засгийн газраас хэрэгжүүлэх 14 мега төсөл дээр гадаадын ажилчид авахаас өөр сонголт алга.

Гаднаас ажилчин авах, гадаадын хөрөнгө оруулалт, Гашуунсухайтын хил холболт, “Орано”-тай байгуулах ураны гэрээ УИХ-ын төвшинд яригдахтай зэрэгцээд чуулганы хуралдаанаа байнгын тасалдаг Х.Баттулга гарч ирээд хэвлэлийнхний асуултад хариулахдаа “Нарийн царигтай төмөр зам барьсан бол газар нутгаа 100 жилээр алдах байсан. Газрын баялгаа, газар нутагтайгаа 100 жилээр алдах байсныг бид зогсоосон, цаашдаа ч зогсооно. Өнөөдөр гадаад ажиллах хүчин гэж юм орж ирж байна. Үүний эсрэг би тууштай зогсоно, МоАХ ч тууштай зогсоно” гэснээс харвал Монголыг дахиад л хорлоно, хохирооно л гэж байна.

Нэгэн цагт Монголын Төрийн тэргүүн байсан Х.Баттулгын Монголд учруулсан хор хохирлоос дүгнэхэд тэрбээр Москвагийн ч, Бээжингийн ч төсөл байж. Баас хатавч өмхийгөө тавихгүй гэж үгтэй!