Хөрөнгө оруулалт хайн хилийн дээс алхсан Улаанбаатар хотын захирагч Х.Нямбаатар гурван тэрбум фунт стерлингийг 15 жилийн хугацаатайгаар метроны төсөлд татах ажил амжуулаад иржээ. Энэхүү хөрөнгө оруулалтыг Их Британийн Засгийн газраас хийх бөгөөд баталгааг энэ долоо хоногтоо багтааж Монгол Улсын Засгийн газарт ирүүлэх нь.

Гурван тэрбум фунт стерлинг нь 12,9 их наяд төгрөгтэй тэнцэж байна.

Улсын төсвийн гуравны нэг, нийслэлийн төсвийг дөрөв дахин үржүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний эх үүсвэр гэдэг бол том боломж. Тэр дундаа гуравдагч хөршөөс урт хугацаатай хөрөнгө оруулалт татна гэдэг бүр ч олзуурхууштай. Нийслэлчүүдийн өмнө хоолойд тавьсан хутга болчихоод буй түгжрэлийг шийдэх гарц нь метро боловч ярьсаар 20 дахь жилтэйгээ золгосон нь эх үүсвэрийг шийдэж чадаагүйтэй холбоотой. Одоо харин олдсон боломжийг цаг алдалгүй ашиглах нь чухал болж байна. Учир нь, метро барих урьдчилсан ТЭЗҮ 2013 онд ЖАЙКА олон улсын байгууллагын санхүүжилтээр боловсруулагдсан. Мөн уг судалгаанд үндэслэн өнгөрсөн хавар БНСУ-ын  “Духуа инженеринг” түншлэл метроны ТЭЗҮ-ийг эцэслэн боловсруулах инженер, геологийн ажлыг 2-3 үе шаттай гүйцэтгэхээр тендерт шалгарч ажлаа эхлүүлсэн.

Мөн метроны зөвлөх үйлчилгээний туслан гүйцэтгэгчээр инженерийн зөвлөх үйлчилгээгээр тэргүүлэгч Япон улсын “Ниппон Коей” компани шалгаран ажиллаж буй.

Метроны I шугам Толгойтоос Амгалан хүртэл 17.7 км үргэлжилнэ.

Анхны төлөвлөлтөөр метроны 11 км орчим нь ил буюу гүүрэн байгууламжаар автозамын сүлжээнээс хоёр түвшинд үл огтлолцох байдлаар зурагдсан. Харин Улаанбаатар хотын төв буюу Их тойруу доторх 6.6 км орчим нь газар доогуур барьж байгуулахаар төлөвлөсөн байсан ч өөрчлөгдөж буй аж. Энэ талаар Улаанбаатар хотын захирагч Х.Нямбаатар“Метроныхоо дизайныг 100 хувь өөрчилж байгаа. Ирэх нэгдүгээр сард  эцэслэнэ.

Анх метроны 11 км байгууламжийг  ил,  6.6 км байгууламжийг газар доогуур хийхээр төлөвлөсөн  бол 17 км бүхэлдээ далд. 14 буудалтай байхаар өөрчлөгдөж  байна.

ТҮЦ болон ил задгайгаар худалдаа хийдэг иргэдээ метроны буудлуудад тодорхой талбай түрээслүүлэх замаар оруулна. Томоохон зах, худалдааны төвүүдийг Туулын хурдны замын гарцууд дээр байгуулъя гээд Хот байгуулалтынхан төлөвлөлтийн судалгаа хийгээд явж байна. Тэрхүү байршил дээр ирэх хавраас газар чөлөөлөлт хийгдэнэ. “Хархорин”, “Барс”, “Да хүрээ”, “Нарантуул”захын эзэдтэй уулзалт хийнэ.

Дэлхийн улс орнууд хурдны замынхаа гадна талд том зах, худалдааны төвүүдээ байршуулдаг бол манайд хурдны зам байдаггүй. Зах, худалдааны төвүүд нь хот дотроо байршдаг. Хотынх нь төв зам хоёрхон эгнээ учраас түгжрэлийн үндсэн шалтгаан болж байна гэдгийг зөвлөхүүд хэлж байгаа. Ийм учраас томоохон бодлогын том суурь өөрчлөлт хийнэ” гэдгээ ч мэдэгдээд байна.

Метрог нийслэлийн татварын болон татварын бус орлогоор санхүүжүүлэх төлөвлөгөөтэйгээр эхлүүлсэн ч айлчлалын үр дүнд эх үүсвэрийг шийдвэрлэж чадлаа. Ингэснээр бусад шаардлагатай төслүүдээ нийслэлээс санхүүжүүлэх бололцоо мөн бүрдэж байна.

Одоо гол нь метроны санхүүжилтийг зориулалтынх нь дагуу ашиглуулах шийдвэрт эрх бүхий байгууллагууд яаралтай шийдвэрээ гаргах нь чухал юм. Түгжрэлээс болж нийслэлчүүд жилд 3.4 их наядыг алдаж байна гэх судалгаа гарсан. Энэ тоо баримт бол метрог цаг алдалгүй барьж байгуулан түгжрэлээ шийдэхийг анхааруулж буй судалгаа ч тодорхойлж болно. Метро барьж байгуулах асуудалтай зэрэгцэн шийдвэрлэх ёстой бас нэг тулгамдсан асуудал нь эрчим хүчний эх үүсвэр.

Урьдчилсан байдлаар метроны нэгдүгээр шугамын эрчим хүчний хэрэглээ 30 МВт байх тооцоо гарсан.

Энэ жил Улаанбаатар хот төвийн эрчим хүчний системд өөрийн санхүүжилтээр 200 МВт эрчим хүчний эх үүсвэр нийлүүлэх боломжийг бүрдүүлсэн байдаг. Тухайлбал, нийслэл өнгөрсөн хавар дотоодын хөрөнгийн зах зээлээс 500 тэрбум төгрөгийн бонд босгосон. Үүнээсээ 300 тэрбумыг нь Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станцыг барьж байгуулахад хөрөнгө оруулсан.

 Тус станц нь 600 МВт-ын хүчин чадалтай байх бөгөөд 150 МВт нь энэ ондоо багтаж ашиглалтад орж буй юм.

Мөн Төрийн худалдан авалтад үндэслэн 50 МВт-ын батарей хураагуурын станц барьж байгуулсан нь төвийн эрчим хүчний системийг 50 МВт-аар тэлж, оргил ачааллыг хуваалцаж эхлээд байгаа.  Тавдугаар цахилгаан станцыг мөн барих зорилго тавигдсан. Иймээс метро барьтал эрчим хүчний эх үүсвэргүйгээс ашиглаж чадахгүй болох вий гэх асуудалгүй болж буй юм.

Г.ХОРОЛ