Хэрэг хуучирдаггүй л гэдэг. Бүрэн дунд боловсролтой гудамжны зураачаас Монголын тэрбумтан болсон, эрүүгийн хэргийн яллагдагчаас улсын НЭГДҮГЭЭР ХҮН-ээр сонгогдсон түүний намтартай салшгүй холбогдох сэдэв бол шинэ төмөр замын төслүүд. Монголын хууль, шүүх хэдийгээр түүнээс ял асууж чадахгүй байгаа нь үнэн ч хожмоо түүхэнд эдийн засгаа хорлосон, улсаа худалдсан гэж бичигдэн үлдэнэ, гарцаагүй.

“Шанхайн экспо”-г өргөн бүрэлдэхүүнтэй зорьж очсон Ерөнхий сайдын айлчллаар яригдсан хамгийн том, анхаарал татахуйц сэдэв нь “Чайна энержи”-тэй хийсэн хэлэлцээ байв. “Чайна энержи”-ийн зүгээс Гашуунсухайтын төмөр замыг Хятадын төмөр замтай холбох ажлыг бүрэн хариуцах, ингэхдээ урьд өмнө учруулсан хор, хохирлоо бүрэн барагдуулахыг Монголын Засгийн газраас шаардсан байдаг. Эхний ээлжид Хятадын талаас Гашуунсухайтын боомт руу тавьсан нарийн царигтай төмөр замын бүтээн байгуулалтад зарцуулсан нэг тэрбум ам.долларыг Монголын Засгийн газраас нэхжээ. Мөн алдагдсан боломж буюу ашиглаагүй хугацааныхаа зардал 370 сая ам.долларыг шаардсан байна. Нэмэлт санхүүжилт буюу царигийн зөрүү, шилжүүлэн ачих талбай, гүүрэн байгууламж барихад 564 сая ам.долларыг монголчууд гаргахаар болсон байна. Үндсэндээ, Монгол Улс хоёр тэрбум ам.долларыг “Чайна энержи”-д төлж байж төмөр замаар нүүрсээ тээвэрлэх боломжтой болох аж.  Төлбөр мөнгөний асуудал дээр хоёр тал тохирч чадвал, гэрээнд

1. Төмөр замын холболтын бүтээн байгуулалтыг хийж гурван жилийн хугацаанд ашиглалтанд оруулна.
2. Тавантолгойн нүүрсний уурхайд “Чайна энержи” олборлолт явуулна
3. Эхний таван жилд жил бүр 27 сая тонн, дараагийн 11 жилд жил бүр 20 сая тонн нүүрсийг “Чалко”-гийн урт хугацааны гэрээний үнээр худалдан авна гэсэн заалтуудыг тусгах гэнэ.

“Чалко”-гийн урт хугацааны гэрээний үнэ зах зээлийн үнээс 15-30 хувийн хямдралтай байдаг. Үүнийг  16 жилээр тооцвол “Чайна энержи”-д зарах 355 сая тонн нүүрсний үнийн хөнгөлөлт 5,3 ам.тэрбум доллар болж байна. Нэг ёсондоо, өнгөрсөн хугацаанд өргөн царигаар төмөр зам барьснаас үүссэн хохирол болох 936 сая долларыг таваар үржүүлэн хятадууд монголчуудыг торгож байна гэсэн үг. Хэрэв нүүрсний үнийг 30 ам.доллараар хямдруулна гэвэл Монгол Улс 10.6 тэрбум долларын алдагдал амсана.

Тэгвэл улсаа барын аманд оруулсан улстөрч хэн бэ гэсэн асуулт эндээс тавигдах нь ойлгомжтой. Худал үгийг мянга давтаад үнэн болчихдоггүй. Монголын төмөр замын бүтээн байгуулалтыг хэн ямар зорилгоор нураасан үг-үйлдэл болгон гүүглэд нэр, мөртэйгөө үлдсэн байна.

Тэгвэл Монголын төмөр замын төсөл хэзээнээс эхлэж яригдсан, ямар шалтгаанаар нурсан болохыг товч тоймлон хүргэе.

Ж.ЭРХЭС