УИХ өнгөрсөн Баасан гаригт хориг тавьсан байсан Монгол Улсын 2025 оны төсөв болон дагалдах хуулиудыг хүчингүй болгосноор Засгийн газар ирэх оны төсвийн хуулийн төслийг дахин боловсруулж, парламентад өргөн мэдүүлэх шаардлагатай болоод буй.

УИХ-аас анх Монгол Улсын 2025 оны төсвийг батлахдаа нэгдсэн төсвийн нийт орлого 33 их наяд, 864 тэрбум, 738.8 сая, нэгдсэн төсвийн нийт зарлага 35 их наяд, 795 тэрбум, 227.3 сая төгрөг бол алдагдал 1 их наяд 930 тэрбум, 488.50 сая төгрөг байхаар хуульчилсан байсан юм. Гэвч алдагдал өндөртэй төсөв баталсан гэж үзэн, Ерөнхийлөгч бүхэлд нь хориг тавьсан.

Улмаар УИХ Ерөнхийлөгчийн хоригийг хүлээн авсны зэрэгцээ баталсан төсвийн хуулиа бүхэлд нь хүчингүй болгосноор Засгийн газар дахин 2025 оны төсвийн хуулийг өргөн мэдүүлэхээс аргагүй болсон. УИХ-аас гаргасан дээрх шийдвэртэй холбогдуулж, Засгийн газар Баасан гаригийн орой ээлжит бусаар хуралдан, 2025 оны төсвийг дагалдах хуулийн төслүүдийн хамт дахин боловсруулахаар болж, шийдвэрээ гаргасан. Гэвч УИХ-аас үүрэг болгосны дагуу арванхоёрдугаар сарын 10-нд багтаан ирэх оны төсвийн хуулийг өргөн мэдүүлж амжих уу гэдэг эргэлзээтэй.

Учир нь, Сангийн сайд Б.Жавхлан дээрх хугацаанд багтаан ирэх оны төсвийн хуулийг өргөн барьж чадахгүй гэдгээ мэдэгдсэн.

Энэ тухайгаа тэрбээр УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцож байхдаа “Төсвийг боловсруулахад зургаан сар шаарддаг. Төсвийг 22 төрлийн жагсаалт бүхий бүрдүүлэлттэйгээр өргөн барих хуультай. Нэг нь дутуу байвал УИХ хүлээн авах ёсгүй. Уг нь арванхоёрдугаар сардаа багтаан төсвөө баталчихвал хэрэгтэй байгаа юм. Төсвөө баталж чадахгүй бол төрийн албаны 220 мянган албан хаагч хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр буюу 660 мянган төгрөгөөр цалинжина. Ипотек яаж олгох вэ гэхчлэн асуудал үүснэ" гэж анхааруулсан.

Гэвч УИХ-ын хувьд Засгийн газрыг дахин төсөв өргөн мэдүүлэх үүрэг хүлээлгэснээр улсаараа төсөвгүй суух эрсдэлтэй нүүр тулах болоод байна.

Өөрөөр хэлбэл, Засгийн газар арванхоёрдугаар сарын 10-нд багтаан ирэх оны төсвийн хуулийг дагалдах төслүүдийн хамтаар өргөн барьж чадахгүй болбол УИХ яаж ч чардайгаад энэ сард багтаан төсөв батлах боломжгүй болно.

Энэ тохиолдолд төрийн албаны 220 мянган ажилтан, албан хаагчид хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр цалин авах нь.

Цаашлаад ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд тэтгэвэргүй, халамжгүй болж, нэг сар гүрийх шаардлагатай болно. Энэ тохиолдолд тэдний хувьд зээлээ хэрхэн төлөх вэ гэдэг асуудалтай нүүр тулаад байгаа юм.

Банкуудын хувьд зээлийн эргэн төлөлтөө товлосон хугацаандаа л авч таарна. Улсын төсөв батлагдсан эсэхээс үл шалтгаалаад.

Гэтэл өнөөдөр Монголд зээлгүй хүн ховор. Ахмадуудынх нь 60 гаруй хувь тэтгэврийн зээлтэй бол төрийн албан хаагчид  толгой дараалан зээлтэй. Байрны зээлээс эхлээд автомашины, сургалтын төлбөрийн зээл гээд уртаас урт жагсаалт хөвөрнө. Банкны зээлээс гадна банк бус санхүүгийн байгууллагаас авсан зээлүүд ч бий. Аппликэйшны зээлгүй хүн ч төрд ховор. Цалин буулаа, халин одлоо гэдэг үг энэ мэт олон төрлийн зээлтэй л холбоотой юм.

Улсын нэгдсэн төсөв батлагдахгүй, хүчингүй болсноос одоо ахмадуудын хувьд шинэ он гаруут тэтгэврийн зээлээ хэрхэн төлөх вэ гэдэг хүнд асуудалтай тулаад байна. Учир нь, ахмад настнуудын тэтгэвэр сар бүрийн эхэнд буудаг, түүнийгээ дагаад зээлийн эргэн төлөлт нь сар бүрийн эхэнд байдаг.

Тиймээс УИХ, Засгийн газар хэн, хэн нь хариуцлагагүй ажилласнаас 2025 оны төсөвт хориг тавиулсан тул нэг бол шинэ он гарахаас урьтаж, төсвөө батлах, эс бол зээлийн алдангийг олгож, хариуцлага үүрэх ёстой гэж үзэж байна.

Төрийн албан хаагч нарын хувьд ч адилхан. Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ буюу 660 мянган төгрөг гар дээрээ авлаа гэхэд  зээлийнх нь хаана ч хүрэхгүй. Тиймээс алдагдал өндөртэй төсөв өргөн мэдүүлсэн Засгийн газар, алдагдал өндөртэй төсөв баталсан УИХ алдаагаа бие бие рүүгээ бухаж нэр нүүрээ барж сууснаас ажлаа олигтойхон хийгээд төрийн албаныхны цалинг бүтэн олгох талд ажиллахыг хүсч байна.

УИХ 126 гишүүнтэй болсноор парламентаар хэлэлцэх хуулиуд чамбайрч, ус шүүс нь шахагдана гэдэг тайлбарыг албан тушаалтнууд ам уралдан ярьж байсан ч өмнөхөөсөө дээрдсэн зүйлгүй, харин ч сахил хүртээд шал дордов болоод буй. Учир нь өмнө нь УИХ-аас баталсан улсын нэгдсэн төсөвт Ерөнхийлөгч бүрэн эрхийнхээ хүрээнд хориг тавьж байсан ч өнөө жилийнх шиг ийм дампуу байсан удаагүй. Тухай бүрт нь шийдээд, шинэ он гарахаас урьтаад орон нутгууд төсвөө батлаад ажил амьдрал хэвийн үргэлжилдэг байсан. Харин энэ удаад орон нутгууд төсвөө баталж байх хугацаатай зэрэгцэн, Засгийн газар 2025 оны төсвийн хуулийг холбогдох төслүүдийн хамт өргөн мэдүүлж амжих уу гэдгээс эхлээд асуудал үүсэх болж буй юм.

Үйл явдал хэрхэн өрнөхийг олноороо харах л үлдэж байна.

Г.ХОРОЛ