УИХ-ын гишүүн Н.Номтойбаяр мэдээлэл хийлээ.

Тэрбээр “Үндэсний эвсэл Засгийн газраас өргөн барьсан Монгол Улсын 2025 оны төсвийг анхнаасаа эсэргүүцэж, алдагдалтай төсөв баталж болохгүй гэдгийг байр суурь илэрхийлсэн. Энэ нь явж явж улс төрийн эсэргүүцлийн  хүрээнд Г.Тэмүүлэн нарын гишүүд “3.6 их наяд төгрөгийн урсгал зардал хасч батлахгүй бол эдийн засаг асар их хямралд орно, төгрөгийн ханш суларна, инфляци хоёр оронтой тоонд хүрнэ, ажилгүйдлр ядуурал гаарна” гэж бүхий л үндэслэлийг тавьсан.  Эцэст нь УИХ 2025 оны төсөвт энэ ондоо багтаан тодотгол хийх санал дээр нэгдээд явсан. Засгийн газар  анхнаасаа итгэл үнэмшилтэйгээр барьсан төсөв дээрээ буулт хийсэн. Тодотголын асуудал хэлэлцэгдэхгүй бол, Үндэсний эвслийн зүгээс мөн төсвөөс 3.6 их төгрөгийг хасах ёстой гэсэн зарчмын байр суурь илэрхийлж байсан Г.Тэмүүлэн, Д.Энхтүвшин, Ж.Баямраа нарын гишүүд бид Ерөнхийлөгчид хориг тавиулах тухай хүсэлт тавихаар санал гаргах гэж байсан.

Ямартай ч хүсэл маань биелж байна, Ерөнхийлөгчийн төсөвт бүхэлд нь хориг тавьсан асуудлыг дэмжинэ.

Энэ асуудалтай холбоотойгоор хариуцлагын асуудлыг хөндөх ёстой. Төсвийг эсэргүүцсэн гишүүдийг тэнэг мангараар нь дуудаж, хүч түрэн баталсан. УИХ ын хувьд төсвийг нэг хувь ч хүрэхгүй өөрчлөлт оруулж, Засгийн газрын өргөн барьснаар нь шахам  баталсан. Хамтарсан Засгийн газрын хамгийн анхны хариуцлагатай ажил бол ирэх оны төсөв байсан. Ерөнхийлөгчөөс төсөвт тавьсан хориг нь нэг талдаа улс орныхоо эдийн засаг хямрахаас  урьдчилан сэргийлж байгаа. Нөгөө талдаа инфляци хоёр оронтой тоонд хүрээд эргээд төр засгийн тогтвортой байдал, хариуцлагын асуудал, хамтарсан Засгин газрын гэрээний асуудал хөндөгдөх улс төрийн нөхцөл байдал үүсэх нь тодорхой байсан.  Үндсэндээ улс төрийн хариуцлагаас мултарч байгаа юм.

Өөрөөр хэлбэл, УИХ Монгол Улсын 2025 оны төсвийн төслийг дахин хэлэлцээд амжилт гаргавал маш том хямралаас урьдчилан сэргийлэх бололцоо бүрдэнэ.

Гэхдээ өмнөх шигээ  байдлаар ирэх оны төсвийг дахин хэлэлцвэл ямар ч үр дүн гарахгүй. Өөрөөр хэлбэл, Төсвийн төслийг боловсруулах Ажлын хэсэг дахин шинээр бүрдэхдээ маш хариуцлагатай хүмүүс ормоор байгаа  юм. Төсвийн ажлын хэсгийг  Төсвийн байнгын хорооны дарга Ц.Даваасүрэн дахиад ахалбал энэ асуудал хэвээрээ явна. Тэр тусмаа Төсвийн байнгын хорооны дарга Ц.Даваасүрэн байгаа цагт ямар ч өөрчлөлт орохгүй. Төсвийн байнгын хорооны дарга Ц.Даваасүрэн хариуцлага хүлээгээд ажлаа өгөх ёстой гэдэг шаардлага тавьсан.

Ц.Даваасүрэн даргалсан Төсвийн байнгын хороо хуралдах юм бол гишүүддээ уриална, энэ хуралд суухгүй, зайлуул аа гэдэг зарчмын шаардлага тавина.

УИХ -аар 2025 оны төсөв хэлэлцэж байх цагт зарчмын асуудал тавьсан гишүүдийг  яаж унтрааж байсан бэ гэхээр  цалин, тэтгэврийн орлоготой хүмүүсийн өмнө муухай харагдуулах тактик явсан. Сайд нарын төсвийн багцад задаргаа байхгүй, юунд зарцуулагдах гэж байгаа нь мэдэгдэхгүй олон зардал бий. Захиргааны зардал бол хэтэрсэн. Хэтэрхий том данхайсан төрийн алба, төрийн өмчит үйлдвэрийн газар нийлээд 300 орчим мянган хүн төсвөөс цалинжиж байгаа. Энэ нь дааж давшгүй юм болоод байгаа. Энэ төсөвтэй уялдуулаад эдийн засаг дахь бизнес дэх төрийн оролцоог яаж бодитой бууруулах юм бэ, Татварын багц хуулийн асуудлыг хэзээ оруулж ирэх юм бэ. Нийгмийн даатгалын багц хуулийг хэзээ ярих юм бэ.

Өөрөөр хэлбэл, татвар бууруулах, Нийгмийн даатгалын шимтгэлийг  бууруулах хэрэгтэй байна.

Тэгж байж эдийн засгаа тэлнэ. Ирэх оны төсвийн орлогын 32 их наядын дийлэнхийг хувийн хэвшил бүрдүүлнэ. Тэднийхээ нурууг тэнийлгэж, эдийн засаг бизнесийг тэлэх төсөв батлах ёстой. Түүнийг хийхийн тулд тэвчиж болох маш олон зардал бий. Жишээ нь, гадаад томилолтын зардал. Өмнө нь гадаадын томилолтын зардал 40 тэрбум байсан, ирэх жиилийнх  111 тэрбум байна. Зайлшгүй гадаад руу явах ажил бий. Өмнө нь би хэлж байгаагүй, ихэнхдээ хувиасаа зардлаа гаргаад гадаад томилолтоор явдаг байсан. Тэр зарчмаар явах ёстой. Чадварлаг боловсон хүчин бэлтгэх боловсролын том реформ гадны экспертүүдийн бидэнд санал болгосноор таван их наядын хөрөнгө оруулалт зайлшгүй шаардлагатай.

Адаглаад ирэх оны төсөвт Боловсролын зээлийн сангийн хөрөнгийг 300 тэрбумд хүргэж, хүнс хөдөө аж ахуй, аж үйлдвэр, уул уурхайн салбарын залуусаа технологи инноваци хөгжсөн барууны орон луу явуулж сургая л даа.

Хөдөө аж ахуйн салбарын үйлдвэрлэлийг дэмжих нэрээр хүүгүй зээл олгох, барьцаагүй зээл олгох чиглэлийн маш том халамжийн бодлого явж байна. Нэг их наядын хөрөнгийн асуудал яригдаж багаа. Төр нь өөрөө 100 хувь батлан даалтын сан гаргадаг, арилжааны банкуудаар дамжуулаад ямар ч хүүгүйгээр зээл олгодог, зээлээ зориулалтын дагуу ашигладаггүй.

Хүүгүй зээл болохоор авсан нөхдүүд буцаад арилжааны банкинд хадгаламж хэлбэрээр байршуулаад хүүгийн орлого олоод байдаг. Үгүй бол портер худалдаж авдаг.

“Шинэ хоршоо” хөтөлбөр хэрэгжихээс өмнөх үеийн мэдээллийг авахад одоо  БНСУ-аас оруулж ирэх портерын тоо хоёр дахин өссөн.

Төр өөр дээрээ хэтэрхий их ачааллыг авсан байдлаар асуудалд хандаад байна. Энэ бүгдийг анхнаасаа эсэргүүцсэн гишүүдийг цалин, тэтгэврийн орлогоороо амьдардаг хүмүүсийн өмнө дайсан мэт турхирч элдэв улс төрийн акци хийхээ болио гэж хэлье.

Г.ХОРОЛ