Тусгай субьект болох цагдаа, тагнуул, Авлигатай тэмцэх газрынхны үйлдэж буй гэмт хэргийг шалгах Тахарын албыг Шүүхийн аюулгүй байдлын албаны дэргэд байгуулахаар ажиллаж байгаагаа Хууль зүй дотоод хэргийн сайд О.Алтангэрэл өчигдөр мэдэгдэв.

Өмнө нь тусгай субьекттэй холбоотой мөрдөн шалгах үйл ажиллагааг Прокурорын дэргэдэх мөрдөн байцаах алба эрхэлж байсныг өөрчилсөн.

Ингэснээр хуулийн байгууллага нь сөөлжилж нэгнийгээ шалгах буюу цагдаагийн албан хаагчийн үйлдсэн хууль бус үйлдлийг Авлигатай тэмцэх газар шалгаж тогтоох гэхчлэн өөрчилсөн. Гэвч энэ хугацаанд хууль хүчний байгууллагад шалгагдаж байгаа иргэд эрүүдэн шүүгдсэнээс  эрүүл мэнд, амь нас нь хохирсон харамсалтай тохиолдлууд олон гарсан ч энэ үйлдэл нь тогтоогддоггүй, шүүхээр шийдвэрлэгдэж байгаа энэ төрлийн гэмт хэргийн тоо иргэдээс ирсэн гомдлоосоо хэд дахин бага байгаа зэрэг нь тусгай субьектынхны үйлдсэн гэмт хэргийг шалгах мөрдөх албыг дахин өөрчлөн байгуулахаас аргагүйд хүргээд буй юм. Бас нэг зайлшгүй шалтгаан үүссэнийг Хууль зүй дотоод хэргийн сайд О.Алтангэрэл “Уг нь цагдаагийн байгууллага цагдаагаа шалгахгүй,

Авлигатай тэмцэх газар нь доторхоо шалгахгүй буюу мөрдөн шалгах байгууллагууд зөрүүлж шалгана гэх Улсын ерөнхий прокурорын газрын журам бий. Гэвч энэ нь амьдрал дээр хэрэгжихэд асуудалтай тулгарч байна.

Нэг үеийнхэн, өмнө нь хамт ажиллаж байсан хүмүүс нэгнээ шалгахад хүндрэлтэй байдаг. Статистик тоо баримт ч үүнийг харуулдаг” гэж тайлбарлав.

Хүний эрхийн үндэсний комиссоос мэдээлснээр эрүүдэн шүүлт тулгах, хүнлэг бус, хэрцгий хандахаас ангид байх эрхийн зөрчлийн талаар 2020 онд 47, 2021 онд 27, 2022 онд 15, 2023 онд 60, 2024 онд 48 гомдол, мэдээлэл ирсэн байна.

Үүнээс 2023, 2024 оны нийт 108 гомдол, мэдээллийн 55 нь цагдаагийн байгууллагын алба хаагчтай, дөрөв нь прокурортой, гурав нь Авлигатай тэмцэх газрын мөрдөгчтэй, нэг нь шүүгчтэй, 45 нь шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газрын алба хаагчтай холбоотой байсан аж. Иймээс гэмт хэрэг, зөрчлийн шинжтэй байж болзошгүй 34 гомдлыг Авлигатай тэмцэх газарт, гурван гомдлыг Цагдаагийн ерөнхий газарт шилжүүлсэн.  2016-2023 оны хооронд эрүү шүүлт тулгах 14 гэмт хэргийг шүүхээр шийдвэрлэсэн бөгөөд нийт гомдол, мэдээлэлтэй харьцуулахад шийдвэрлэлт хангалтгүй байгаа юм. Улсын ерөнхий прокурорын орлогч прокурор М.Чинбатын мэдээллээр улсын хэмжээнд 2017 оны сүүлийн хагасаас 2024 оны эхний есөн сарын байдлаар гэмт хэргийн шинжтэй нийт 603 мянган гомдол, мэдээлэл хүлээн авч шалгасны 478 нь эрүү шүүлт тулгах гэмт хэргийн талаар байжээ. Үүний 67 хувийг прокурор мөрдөгчийн саналыг үндэслэн, хэрэг нээхээс татгалзсан бол 150 гомдлын дагуу хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээжээ.

Дээрх хугацаанд 196 хэрэгт мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулснаас 83.2 хувийг хааж, 2.5 хувийг нэгтгэж, 18 хэрэг буюу 9.2 хувьд нь эрүүгийн хэрэг үүсгэж, шийдвэрлэсэн. 10 хэрэгт хэрэг бүртгэлтийн шатанд шалгагдаж байгаа аж.

Хууль зүй дотоод хэргийн сайд О.Алтангэрэлийг “Тусгай субьектынхны үйлдсэн гэмт хэргийг шалгах Тахарын албыг Шүүхийн аюулгүй байдлын албаны дэргэд байгуулахаар болсноо зарласан даруйд олон хүн “Тахарын албыг гэрч хохирогчийг хамгаалах талд ажиллуулах нь илүү зөв” гэсэн асуудлыг хөндөж эхлээд байна. Одоогоор хуулийн төсөл боловсруулагдаж буй. Гэхдээ ирэх онд энэхүү хуулийн төслийг Засгийн газраас УИХ-д өргөн мэдүүлнэ. Тахарын албыг гэрч, хохирогчийг хамгаалах үндсэн үүрэгтэй ажиллуулах үйл явц Ардчилсан нам Засгийн эрх барьж байх үед буюу  2013 онд УИХ-аас  хууль баталснаар баталгаажсан бол 2014 оноос хэрэгжүүлж эхэлсэн юм.

Тахарын албын үндсэн зорилго нь шүүх, прокурорын байгууллагын аюулгүй байдлыг хангах, гэрч, хохирогчийг хамгаалах, хорих байгууллагаас оргосон хоригдол ялтанг эрэн хайх, хуяглан хүргэх чиг үүрэг хүлээж байв.

Амжилттай ч ажилласан. Гэвч 2016 оны УИХ-ын сонгуульд МАН үнэмлэхүй ялалт байгуулсны дараа Тахарын албыг татан буулгаж, зарим чиг үүргийг Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэлийн ерөнхий газарт шилжүүлэх зэргээр өөрчилснөөр гэрч, хохирогчийг хамгаалах тусгай субьект байхгүй болж, энэ хооронд олон хүн эрүүл мэнд, амь насаараа хохирсон. Тодруулбал, Тахарын ерөнхий газрыг татан буулгах шийдвэрийг Засгийн газрын 2016 оны долдугаар сарын 28-нд гаргасан юм.

Харин Тахарын алба татан буугдсанаас хойш гэрч, хохирогч амь нас хохирсон хамгийн сүүлийн харамсалтай жишээ нь энэ оны долдугаар сард болж, өнгөрсөн.

Тодруулбал, хохирогч 21 настай залуу цагдаагийн байгууллагад шалгагдаж байхдаа эрүү шүүлтэд өртсөн байдаг.  Энэ асуудалтай холбоотой гомдлыг тэрбээр амь нас хохирохоосоо олон сарын өмнө Авлигатай тэмцэх газарт өгсөн. Гэвч олон сар болсон байтал энэ асуудлыг тус газар шалгаж тогтоогоогүй.

Эцэстээ хохирогч Урьдчилан саатуулах байранд амь насаа алдсаны дараа Авлигатай тэмцэх газрын зүгээс “Таниулах ажиллагаа хийгдээгүй байтал сэжигтэн хохирогч амь насаа алдсан” гэдэг мэдээллийг өгч байв.

Тухайн хэргийг шалгаж байсан тус газрын мөрдөгчийг Авлигатай тэмцэх газар нь ажлаас нь чөлөөлснөөр хариуцлагын асуудал хаагдсан байх жишээтэй. Иймээс Тахарын алба нь зөвхөн тусгай субьектынхны үйлдсэн гэмт хэргийг шалгах үүрэгтэй байх уу, давхар гэрч хохирогчийг хамгаалах үүрэг хүлээх үү гэдэг асуудал олон нийтийн хувьд хамгийн их хүлээлт үүсгэсэн асуудал болж хувираад байна.

Г.ХОРОЛ