ХӨСҮТ-ийн Дархлаажуулалтын албаны дарга О.Дашпагмаас хүний папиллома вирусийн халдварын эсрэг дархлаажуулалтын талаар тодрууллаа.

-Товлолын дагуу 2024 оны арваннэгдүгээр сарын 25-наас 11 настай охид, хөвгүүд хүний папиллома вирусийн эсрэг вакцинд хамрагдана. Гэвч олон нийтийн сүлжээнд хүмүүсийг төөрөгдүүлсэн мэдээлэл цацагдаж, үүнээс болж эцэг эхчүүд хүүхдэдээ энэ вакциныг хийлгэхгүй гэж байна. Дархлаажуулалтыг яагаад 11 насны хүүхдүүдэд хийхээр болсон бэ?

-Хүний папиллома вирусийн халдварын эсрэг дархлаажуулалтыг товлолын дагуу 11 настай охид, хөвгүүдэд хийх гэж байна. Ялангуяа хавдрын шалтгаан болж байгаа вирусийг өвөрмөц сэргийлэлт буюу вакцинаар сэргийлэх боломжтой. Энэ өвөрмөц сэргийлэлтийг дэлхийн олон улс орон хэрэгжүүлж, хавдрын өвчлөлийг бууруулах, хяналтад авах зорилтыг дэвшүүлэн ажиллаж байна. Энэ жишгээр Монгол Улс хүний папиллома вирусийн халдварын эсрэг вакциныг дархлаажуулалтын хөтөлбөрт нэвтрүүлж, зорилтот насны хүүхдүүдээ ирээдүйд хорт хавдраас урьдчилан сэргийлэх ажлыг зохион байгуулж байна. Яагаад заавал 11 настай хүүхдийг вакцинд хамруулж байна вэ.

Уг вирус халдварлахдаа бэлгийн замаар дамждаг учраас энэ харьцаанд орох наснаас нь өмнө дархлаажуулалтад хамруулж байгаа юм. Вакцины заавар дээр 9-14 насны хүүхдүүдэд хийхийг зөвлөмж болгодог.

Улс орнууд тухайн вакциныг хийлгэх хүүхдийн нас сонгохдоо өөрсдийн орны онцлог, судалгаа, нотолгоон дээр тулгуурладаг. Бидний хувьд 11 насанд буюу бэлгийн харьцаанд орох наснаас нь өмнө вакцинд хамруулах боломжтой гэж үзсэн. Тэгээд Засгийн газрын товлолын дагуу Үндэсний товлолын дагуу 11 насанд нь хийх гэж байна.

-Яагаад эрэгтэй хүүхдүүдэд энэ вакциныг хийх шаардлагатай вэ?

-Энэ вирус эрэгтэй, эмэгтэй аль аль хүйсэнд халдварладаг, тархалт өндөртэй байдаг. Өвчин үүсгэж байгаа тохиолдол нь эмэгтэйчүүдэд өндөр байгаа мэт боловч цаашдаа дэлхийн улс орнуудад ам залгиур, хошногоны амсар, хүзүү, толгой, эрэгтэй бэлэг эрхтний хавдрууд эрс нэмэгдэж байгаа гэх тоо баримт гарч байна. Тэгэхээр үүсгэгчийнх нь эсрэг байгаа вакцинаар хоёр хүйсээ сэргийлэх нь хорт хавдрын өвчлөлөөс сэргийлнэ.

-Энэ вакцины бүтэц найрлагыг танилцуулахгүй юу. Вакциныг хийсний дараа ямар хариу урвал илрэх вэ. Бусад вакцин шиг халуурч, хөндүүрлэх үү?

-Вакциныг шинжлэх ухааны том ололт гэж хэлдэг. Вакцин үйлдвэрлэхээс эхлээд бүх үе шатанд нь төрөл бүрийн хяналт шалгалтыг хийдэг. Ялангуяа эмнэл зүйн туршил судалгааны явцад энэ вакцин баталгаатай, үр дүнтэй, аюулгүй гэдгийг нь баталсны дагуу тухайн протоколийн дагуу үйлдвэрлэгч эрхээ авдаг. Үйлдвэрлэгчийн эрхийг авсан вакцинууд дэлхий дахинд хүлээн зөвшөөрөгддөг. Бидний хувьд маш бага урвал өгдөг уургийн вакциныг худалдан авсан. Мэдээж вакциныг бүтээхдээ тухайн эсийн тодорхой бүтээгдэхүүнийг багтааж хийдэг. Энэ бүтээгдэхүүнүүд багтсан. Тогтворжуулагчаар зарим нэр төрлийн бүтээгдэхүүнийг оруулдаг. Тогтворжуулагч нь тухайн вакциныг заасан хугацаанд тогтвортой байдлыг нь хангадаг. Тиймээс нэмэлт нэр төрлийн бодис хэрэглэдэг. Энэ вакциныг хийснээр ямар гаж нөлөө гардаг вэ гэхээр хэсэг газрын хариу урвал буюу вакцин хийсэн хэсэг өвдөж, хавдах, хөндүүрлэх шинж тэмдэг илэрч болно. Ингэхдээ тодорхой хугацаанд 2-3 хоногт зовиур нь алга болдог. Магадгүй зарим хүүхдэд халуурах, толгой өвдөх, тавгүйтэх шинж тэмдэг илэрч болно. Хэрвээ удаан хугацаанд ийм шинж тэмдэг илэрвэл эмчид үзүүлж, шаардлагатай эмнэл зүйн тусламж үйлчилгээг авах шаардлагатай. Дархлаажуулалтын хариу урвалыг тандах тогтолцоо Дархлаажуулалтын хөтөлбөрт тогтмолжоод ирсэн учраас хийлгэсний дараа хариу урвалаа тандана.

Эцэг эхчүүдэд анхааруулж хэлэхэд, вакцин хийлгэсний дараа хүүхдээ дааруулахгүй байх, хүйтэн юм уулгахгүй, вакцин хийлгэсэн хэсгийг хөндөхгүй байх хэрэгтэй.

Эцэг эхчүүдэд зориулсан мэдээлэх хуудас дээр зөвлөмжүүдийг бичиж, хүргүүлнэ. Ерөнхийдөө бусад вакцины адил хариу урвал нь 2-3 хоногт аяндаа арилдаг.

-Зарим эцэг эхчүүд энэ вакциныг хүүхдэдээ хийлгэхгүй гэж байна. Хэрэв дархлаажуулалтад хамрагдаагүй бол төлбөр төлж вакцин хийлгэх үү?

-Эцэг эхчүүдээс зөвшөөрөл авахгүйгээр 11 насны хүүхдүүдийг энэ вакцинд хамруулна. Гэхдээ эцэг, эхчүүдэд ямар вакцин хийж байгаа вэ гэдэг мэдээлэх хуудсыг сургуулиар нь дамжуулан тараана. Энэ мэдээлэх хуудаст бүх мэдээлэл багтсан байгаа. Хэрвээ тухайн 11 настай хүүхэд сургууль дээрх вакцинжуулалтаас хоцорсон бол өрхийн эрүүл мэндийн төвд очиж, үнэ төлбөргүй хийлгэнэ. Товлолт наснаас бусад насныхан төлбөрөө төлж, энэ вакциныг хийлгэнэ. Өөрөөр хэлбэл, энэ жил 12, 13 настай хүүхдүүд сайн дураараа дархлаажуулалтад хамрагдах боломжтой. ХӨСҮТ дээр 2020 оноос хойш энэ вакциныг хийж эхэлсэн.

-Өмнө нь 2012 онд тодорхой хэмжээний хүүхдүүдийг энэ вакцинд хамруулсан. Тухайн үед вакцинд хамрагдсан хүүхдүүдэд судалгаа хийсэн үү. Ямар үр дүн ажиглагдсан бол? 

-Анх 2012 онд энэ вакциныг нэвтрүүлнэ гээд бодлогын бичиг баримтад орсон байсан хэдий ч дэлхий дахинд үйлдвэрлэл бага, үнэ өртөг өндөр байсан гэх мэт шалтгаанаас болж тухайн үеийнхээ 11-14 насны охидын 10 хувийг дархлаажуулах хэмжээний вакциныг захиалж, хүлээн авсан байдаг. Ингэхдээ өвчлөл өндөртэй байсан газар нутгуудыг сонгож, Өмнөговь, Сэлэнгэ аймаг болон Улаанбаатар хотын Багануур, Баянгол дүүргийн 11-14 насны охидыг дархлаажуулалтад хамруулсан.

Энэ дархлаажуулалтынхаа үр дүнг Австрали улсын мэргэжлийн байгууллагын судлаачидтай хамтран судалж, таван жилийн дараа вакцин хийлгэсэн охидыг вакцин хийлгээгүй охидтой харьцуулсан.

Судалгаагаар вакцинд хамрагдсан охид хавдар үүсгэж байгаа вирусийн хэв шинжүүдээс 92 хувь хамгаалагдаж байна. Харин 11 жилийн дараах үр дүн 100 хувь хамгаалагдсан хэвээр байна гэж гарсан. Хариу урвалын судалгаагаар нийт вакцинд хамрагдсан охидын 1.6 хувьд хариу урвал илэрсэн байдаг. Ноцтой хариу урвал бүртгэгдээгүй. Дэлхийн хэмжээнд хүлээн зөвшөөрөгдсөн энэ вакциныг өндөр хөгжилтэй 140 гаруй улс эртнээс нэвтрүүлж эхэлсэн.

-Одоо АНУ-д үйлдвэрлэсэн ямар нэртэй вакциныг хэдэн тунгаар хийх гэж байна вэ?

-Энэ вакциныг Монгол Улсын Засгийн газар хүн амаа аюулт халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх зорилготойгоор тодорхой зардлыг улсын төсөвт тусгадаг. Вакцинжуулалтын ажил хүндээ үнэ төлбөргүй хүрч байгаа боловч Засгийн газар зардлыг нь гаргадаг гэсэн үг. Засгийн газар, НҮБ-ын Хүүхдийн сантай байгуулсан гэрээний дагуу үйлдвэрлэгчээс шууд хүлээн авах процессоор вакциныг худалдан авч байна.

Энэ хүрээнд НҮБ-ын Хүүхдийн сангаар дамжуулан дөрвөн тунтай, АНУ-ын "Гардасил" нэртэй вакциныг хүлээн авсан.

Дэлхийн улс орнуудад үнэ өртгийн хувьд зах зээл дээр 30-40 ам.долларын үнэтэй байдаг. Монгол Улсын хувьд НҮБ-ын Хүүхдийн сангаар дамжуулан 4.5 ам.доллараар худалдан авч байгаа бөгөөд иргэдээ үнэ төлбөргүй хийнэ.

Гэрэл зургийг О.Болорсувд