Дональд Трамп эргэн ирснээр Хятад, АНУ-ын харилцаа хэрхэн өөрчлөгдөхийг дэлхий нийт ажиглаж байна. Хятадад үйлдвэрлэсэн бараа бүтээгдэхүүнд 60 хүртэлх хувийн татвар ногдуулна гэх мөрийн хөтөлбөрөөрөө Дональд Трамп АНУ-ын ерөнхийлөгчийн сонгуульд ялалт байгуулсан билээ.

Энэ цаг мөчид Хятад улс Латин Америк дахь байр сууриа бэхжүүлэх томоохон алхам хийлээ. Тодруулбал, Хятад улс Перугийн эрэгт Чанкай нэрт боомтыг нээв. Хятадын дэмжлэгтэй энэхүү мега боомт нь Хойд Америкийг бүхэлд нь тойрч гарах цоо шинэ худалдааны замыг бий болгох боломжтой. Тус боомтын нээлтэд Ши Жиньпин дарга өөрөө оролцсон нь Хятад улс бүтээн байгуулалтад хэр нухацтай хандаж буйн илрэл болно.

Хятадын төрийн өмчит “Cosco Shipping” компани 3.5 тэрбум ам.долларын өртөгтэй уг төслийг санаачилжээ.

Ши Жиньпин Ази Номхон далайн эдийн засгийн хамтын ажиллагааны форум буюу АПЕК-ийн ээлжит уулзалтад оролцохоор Перуд айлчилсан. Гэвч түүний айлчлалыг олон нийт өөрөөр харж байна. Учир нь эртнээс нааш АНУ-ын нөлөөллийн бүс гэж үздэг байсан бүс нутагт Хятад улс улам бүр нөлөөгөө тэлэх болов.

Ажиглагчдын үзэж буйгаар АНУ олон жилийн турш хөрш орнуудынхаа хэрэгцээ шаардлагад хайхрамжгүй хандсан ба үүнийхээ ч төлөөсийг төлж байна. “АНУ-ын орон зай Латин Америкт удаан хугацаагаар байгаагүй. Энэ зуур Хятад улс маш хурдацтай шилжиж, сүүлийн 10 жилд бүх зүйл үнэхээр шинэчлэгдсэн. Жирийн америк иргэд засгийн газар эсвэл албан ёсны сувгийг алгасаж Хятадтай шууд харилцаж байна” гэж Вашингтон дахь Петерсоны Олон улсын эдийн засгийн хүрээлэнгийн ахлах ажилтан Моника де Болле хэлэв.

Ийнхүү Хятадын тусламжтайгаар нэгэн цагт нойрмоглож байсан Перугийн загас агнуурын хот улсын эдийн засгийг өөрчлөх ложистикийн хүчирхэг төв болж байна.

Хятадын Коммунист намын албан ёсны хэвлэл “People’s Daily”-д уг төслийг "Хятад, Перугийн харилцан хожилтой хамтын ажиллагааны баталгаа" гэж нэрлэсэн байна. Перугийн ерөнхийлөгч Дина Болуарте уг мега боомтыг "Азийн аварга зах зээлд нэвтрэх холболтын гол цэг" гэж тодорхойлжээ.

Энэ мега боомтын үр дагавар нь Перу үндэстний ашиг сонирхол, аз завшаанаас хол давах юм. Чанкай боомт бүрэн ашиглалтад орсны дараа Чили, Эквадор, Колумби, тэр байтугай Бразилын бараа бүтээгдэхүүн Шанхай тэргүүтэй Азийн боомтууд руу нэвтэрнэ. Бразилын шар буурцаг, Чилийн зэс зэрэг тус бүс нутагт Хятадын сонирхлыг татсан экспортын бүтээгдэхүүн бишгүй олон бий.

Шинэ боомт нээгдсэнээр тээвэрлэлтийн хугацаа 35-аас 23 хоног болж буурах давуу талтай.

Цаашилбал, энд зөвхөн экспортын асуудал яригдахгүй. Шинэ боомт импортыг ч мөн адил дэмжинэ. Өмнө нь цахимаар л худалдаж авдаг байсан Хятадын хямд барааны урсгал дотоодын үйлдвэрлэлд сөргөөр нөлөөлөх вий гэсэн болгоомжлол бий. Иймд Чили, Бразил улсууд гадаадын барааг хямд үнээр худалдан авч буй хувь хүнийг татвараас чөлөөлжээ. Одоо мөрдөгдөж буй хууль дүрмээр бол тус улсын иргэд гадаадын бараа бүтээгдэхүүнийг хэчнээн хямд үнээр худалдаж авсан ч татвар төлдөг.

АНУ-ын сандарч буй өөр нэг хүчин зүйл нь Чанкай боомт хэт том чингэлэгт хөлөг онгоцыг байрлуулж чадах юм чинь Хятадын байлдааны хөлгийг ч зохицуулж магадгүй гэсэн айдас юм. Энэ талаар АНУ-ын Өмнөд командлалын дарга асан Лаура Ричардсон хэлэхдээ “Хятад улс бүс нутаг даяар давхар ашиглалттай сайт, байгууламжийг хөгжүүлж, тоглоом тоглож байна. Эдгээр сайт нь Хятадын Ардын чөлөөлөх армийн нэвтрэх цэг болох боломжтой” гэжээ.

Ардын чөлөөлөх арми үүгээр нэвтрэхгүй байлаа ч Хятад улс “Бүс ба зам” санаачлагаа урагшлуулсаар байгаа тул АНУ бүс нутагт хэдийнэ байр сууриа алдаад эхэлсэн гэж үздэг.

Бүрэн эрхийн хугацаа нь дуусгавар болж буй ерөнхийлөгч Жо Байден АПЕК-ийн дээд хэмжээний уулзалтад мөн оролцжээ. Энэ нь түүний бүрэн эрхийн хугацаандаа Өмнөд Америкт хийсэн анхны бөгөөд сүүлчийн айлчлал байв. Ажиглагчид түүний байр суурийг Ши Жиньпинтэй харьцуулжээ. Лондонгийн Эдийн засгийн сургуулийн профессор Альваро Мендезийн хэлснээр АНУ-ыг бодвол Ши Жиньпин тус бүс нутагт тогтмол айлчилж, харилцаа сайтай байжээ.

Мэдээж хэрэг “Бүс ба зам”-ын овоо хараанд цор ганц Латин Америк байдаггүй. Тус санаачлагын хүрээнд Хятад улс 2023 оноос хойш дэлхийн 150 орчим оронд урьд хожид байгаагүй их мөнгө зарцуулаад байна. “Бүс ба зам” хэрэгжсэн улс орон бүр гайхалтай үр дүн амсаагүй, зарим нь асар их өрийн дарамтад орсон билээ.

Ямартай ч Бээжин бүс нутагт маш хүчтэй тулах цэгээ тогтоолоо гэж үзэж байна. Цаашид Перу, Чили, Колумб зэрэг Өмнөд Америкийн орнууд АНУ-тай байгуулсан хоёр талын чөлөөт худалдааны хэлэлцээрээс болж дарамт шахалтад өртөх магадлалтай. Трамп үүнийг шийдвэрлэхийн тулд нэг бол дахин хэлэлцээ хийнэ, эс бол бүр таслан зогсооно.

АНУ-ын үе үеийн удирдагчид Латин Америкийг юун түрүүнд хууль бус цагаачлал, хар тамхины асуудал гэж харсаар ирсэн. Шинэ сонгогдсон ерөнхийлөгч цагаачдыг албадан гаргах төлөвлөгөөнд анхаарлаа хандуулж байгаа тул АНУ арга барилаа өөрчлөх эсэх нь бүрхэг. Дэлхийн бусад улс орны нэгэн адил Латин Америкийг ч бас сонирхолтой дөрвөн жил хүлээж байна. Хэрвээ АНУ, Хятад улсуудын хооронд худалдааны дайн дэгдвэл бүс нутаг үүнд өртөх магадлалтай юм.