Дэлхий нийтийн анхаарлын төвд байсан АНУ-ын ерөнхийлөгчийн 47 дахь удаагийн сонгууль болж өндөрлөлөө. Энэ удаагийн сонгуульд БНН-аас Дональд Трамп, Ардчилсан намаас хатагтай Камала Харрис нар нэр дэвшсэн билээ. Сонгуулийн дүнд Дональд Трамп ялалт байгуулав. Түүний хувьд дундаа нэг завсартайгаар хоёр дахь удаагаа АНУ-ын Ерөнхийлөгчөөр сонгогдож буй. Тэгвэл АНУ-ын сонгуулийн үр дүн болон энэ нь Монгол Улсын гадаад бодлого, эдийн засагт хэрхэн нөлөөлөх зэрэг асуудлаар Олон улсын харилцааны судлаач профессор Д.Баярхүүгийн байр суурийг хүргэж байна.

-Олон улсын судлаач хүний хувьд АНУ-ын сонгуулийн үр дүнг юу гэж харж байна вэ?

-Дональд Трампийн хувьд 2016-2020 онд АНУ-ын ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байсан. 2020 оны сонгуульд өрсөлдөөд ялагдсан. Ийнхүү гурван удаа нэр дэвшиж хоёр дахь удаагаа ялалт байгууллаа. Энэ бол АНУ-ын түүхэнд анхны тохиолдол. Миний хувьд Трамп ялснаар  улсынхаа гадаад болон дотоод бодлогыг нэг их өөрчлөхгүй, савлуулахгүй болов уу гэж бодож байна. Энэ ялалтыг өөдрөгөөр харж байна. Эрх зүйт төртэй, ардчиллын баялаг туршлагатай, ардчиллын үнэт зүйлсээрээ дэлхийд хошуучлагч улс шүү дээ.

-Дональд Трамп сонгуульд ялбал Орос-Украины дайныг зогсооно гэж мэдэгдэж байсан. Энэ амлалт биелэх боломжтой гэж та харж байна уу?

-Сонгуулийн сурталчилгааны үеэр Трампийн ярьж хэлсэн, амласан бүх зүйл хэрэгжинэ гэж байхгүй. Тухайлбал, Орос-Украины дайныг ганц өдөрт зогсооно, Путинд нөлөөлнө гэдэг нь худлаа, тийм боломж ч байхгүй. Энэ бол сэтгэл хөөрлөөрөө хэлсэн үг. Америкийн татвар төлөгчдийн мөнгийг дайнд зарцуулахгүй, зөв зүйлд зарцуулна, санхүүгийн гарлага гаргахгүй гэсэн утгаар сонгогчдыг татах гэж хэлсэн үг. Гэхдээ яг тэгж чадахгүй. Тэр яллаа гэхэд дахин гурван сарыг үдэж байж албан тушаалдаа очно. Энэ гурван сард  Украинд тусламж үзүүлэх эсэхийг Жо Байден шийднэ. Хуулиараа бол Дональд Трамп 2025 оны нэгдүгээр сарын 20-нд тангаргаа өргөнө. Тэр хүртэл Байден засгийн эрх барина. Үүнд Трамп нөлөөлж одоо хэрэгжүүлж буй бодлогыг нь зогсоож чадахгүй. Тиймээс Украинд  тусламж үзүүлсээр байна байх гэж бодож байна.

-Трампийн ялалт Монгол Улсын гадаад бодлого, эдийн засагт ямар нөлөө үзүүлнэ гэж та бодож байна?

-Трампийн хувьд өмнө нь дөрвөн жил засгийн эрх барьж байсан туршлагатай хүний хувьд АНУ-ын шинэ Засгийн газрыг хангалттай удирдаад аваад явж чадна. Трамп өмнө нь ерөнхийлөгч байхдаа Монгол-Америкийн харилцаанд өөрийнхөө үүргийг гүйцэтгэсэн. Хоёр орны харилцаанд гавьяа байгуулсан, ул мөрөө үлдээсэн хүн. Стратегийн түншлэл тогтоосон нь түүний гавьяа. 2018 онд У.Хүрэлсүх Ерөнхий сайд байх үедээ АНУ-д айлчлаад Монгол-Америкийн харилцааг түншлэлийн нэг шатаар ахиулсан. 2004 оноос Иж бүрэн түншлэлийн харилцаатай явж ирсэн бол 2018 онд өргөтгөсөн иж бүрэн түншлэлийн харилцаатай болсон. Түүний дараа 2019 онд буюу жил  хүрэхгүй хугацаанд хоёр улс стратегийн түншлэлийн харилцаа тогтоосон. Нэг жилийн хугацаанд хоёр өндөр түвшний харилцаа тогтоолгож чадсан хүн бол Трамп байсан.

Энэ харилцаа цаашид үргэлжилнэ, шинэ шатанд гарна гэж итгэж байна.

-Трампийн хувьд цаашид АНУ-ыг хэрхэн удирдах байх гэж таамаглаж байна. Жишээлбэл, гадаад бодлого, олон улсын харилцаанд гэх мэт тэр хэрхэн нөлөөлөх бол?

-АНУ бол дэлхий дээрх цорын ганц глобал гүрэн. Дэлхийн хамгийн нөлөө бүхий цорын ганц их гүрэн гэх үү дээ. Тиймдээ ч ерөнхийлөгчийнх нь сонгууль дэлхийн бодлогод ихээхэн нөлөөтэй. Дэлхий даяараа АНУ-ыг ширтлээ шүү дээ. Энэ юуг илтгэнэ вэ энэ том байр сууриа Трампийн өнгөнд АНУ алдахгүй. Ийм гүрний гүйцэтгэх засаглалыг дахин тэргүүлэх Трамп бол дэлхийн геополитикт, дэлхийн зах зээлд, олон улсын худалдаа, санхүүд хүчтэй тоглогч хэвээрээ байх болно.

Трамп АНУ-ын гадаад дотоод бодлогыг учиргүй хянаж засварлаад, 180 градус эргүүлээд байр суурийг нь сулруулна гэж байхгүй.

Дэлхийн бодлогыг огцом сайжруулах юм уу, эсвэл огцом бууруулна гэж бодохгүй байна. Савлагаа гарахгүй. Трамп бол улс төрд орохынхоо өмнө  бизнес эрхэлж байсан, Америкийн уламжлалт улс төрчийн дүр төрхийг өөрчилсөн, магадгүй улс төрийн уламжлалт соёлыг шинэчилсэн хүн гэж боддог. Тиймээс өмнөх дөрвөн жилийн туршлагадаа үндэслэн ажиллах байх. Гадаад бодлого, хамтын ажиллагаагаа хумихгүй байх гэж бодож байна. Олон улсын хамтын ажиллагаанд хүлээсэн үүрэгтээ үнэнч ажиллана. Холбоотон, түнш, өрсөлдөгчид, дайснаа ялгаж салгана. АНУ-ын уламжлалт гадаад бодлого, үндэсний эрх ашиг, стратегийг дээдлэгч явсан тэр дөрвөн жилийнхээ үйл ажиллагааг л хэрэгжүүлнэ. Байдены засаг захиргааны алдааг засаад ололтыг бэхжүүлээд залгамжлаад явна гэсэн итгэлтэй байна.

-Орос-Украины дайныг ганц өдөрт зогсоох боломжгүй юм байна. Тэгвэл уг асуудалд хэрхэн хандах бол гэсэн хүлээлт дэлхий дахинд байгаа шүү дээ?

-Оросууд Трампийн ялалтад онцгой ач холбогдол өгч магадгүй. 2016 онд ч ач холбогдол өгч байсан. Гэхдээ АНУ-Оросын харилцаанд Трамп тэгтлээ дэвшил авчраагүй.  Одоо Трамп Украинд шууд туслахгүй, дайныг ганц утасдаад зогсооно гэж ярьсан нь оросуудын хувьд гэрэл гэгээ байж магад. Гэхдээ ярьснаа үе үе өөрчилдөг, Украинд үзүүлэх цэргийн тусламжаа зээлээр өгнө, үнэгүй өгөхгүй гэж ярьсан явдал бий. Ямартай ч 2025 оны нэгдүгээр сарын 20-нд тангаргаа өргөнө. Тэр өдрөөс хойш л яригдах асуудал шүү дээ. Тэр өдрөөр тасалбар болгоод Байден, Харрис нар улс төрөө өндөрлүүлнэ.

Уг сонгуулийг дүгнэхэд АНУ-ын түүхнээ хамгийн өндөр буюу 78 насандаа ерөнхийлөгч болсон түүх бичигдлээ. Мөн АНУ-ын ахмад туршлагатай улс төрийн нам болох АН сүүлийн гурван сонгуулийн хоёрт нь эмэгтэй нэр дэвшигч өрсөлдүүлээд хоёуланд нь ялагдал хүлээлээ. Үүнээс харахад АНУ-ын улс төрд эмэгтэй улс төрчид дэмжлэггүй юм байна гэдэг нь харагдлаа.