Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ танхимын сайд нар болон парламентад суудалтай улс төрийн намын дарга нарыг дагуулж, өргөн хэмжээний төрийн айлчлал  Шанхайд хийхээр мордох зуур Төрийн ордонд нэр бүхий гишүүд мэдэгдэл хийж, Засгийн газар төсвөө буцаан татаж, урсгал зардлаас 3.6 их наяд төгрөгийг танах шаардлага тавилаа.

Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтөөр Монголын парламент  улс төрийн таван намаас бүрдсэн 126 гишүүнтэй болсноос ердөө тавхан гишүүн /Г.Тэмүүлэн, Ж.Баярмаа, Д.Энхтүвшин, Б.Түвшин, Д.Цогтбаатар/ төсөвт шургуулсан “хулгай луйврыг” эсэргүүцэж, саарал ордны “бослого”-ыг зохион байгуулав. Тэдний шаардлагыг дэмжиж буй гишүүдийн тоо нэмэгдэж буйгаас харвал том улс төр тоглолт нэгэнт эхэлсний ДОХИО юм.

Төрийн ордноос “дүрвэж”, тансаг зэрэглэлийн таван одтой “Тэрэлж” зочид буудалд 50 саяын өртөгтэй “будаатай хуурга” идэлцсэн гишүүдийн гол зорилго тоо бодохдоо биш байсан нь ойлгомжтой. Тэр тусмаа өөрийн хамаарал бүхий зочид буудалдаа Засгийн газрын сайд нь  татвар төлөгчдийн мөнгөөр төсвийн хэлэлцүүлэг зохион байгуулсан нь, гүйцэтгэх засаглалын үйл ажиллагаанд хяналт тавих ёстой хууль тогтоогчид  хулгай, луйврын хуйвалдаанд оролцсон нь ёс зүйн хувьд байж боломжгүй үйлдэл. Хууль дүрэмтэй, нийгэм нь ёс зүйтэй улсад  зөвхөн энэ ашиг сонирхлын зөрчил нь Соёлын сайдтай хариуцлага тооцох ёстой баримт болно. Атал өсвөр насныханд үнэгүй ваучер тараах 18.3 тэрбум төгрөгийг төсөвт суулгаж өгнө гэдэг Ардын намынхан ард иргэдээ арай дэндүү басамжилж буйн нотолгоо.

Үүний ард манай гурван үсэгтэй үндэсний том хөрөнгө оруулагчийн эрх ашиг бий гэдэг нь оргүй хоосон хардлага биш биз. Овоо босгосон болоод шаазгай шагширдаг шүү дээ.

Наймдугаар сард Засгийн газраас  УИХ-д өргөн барьсан 2025 оны төсвийн төсөлд  орлогыг 33.9 их наяд, зардлыг 35.8 их наядаар тооцож, алдагдлыг ДНБ-ий хоёр хувьтай тэнцүү буюу 1.9 их наяд төгрөг байхаар тусгасан нь намрын чуулганы халуун сэдэв болж байна.

Жил, жилийн намар УИХ-аар улсын төсвийг хэлэлцэх үеэр нийгмийн хамарсан дуулиан дэгддэг нь гэм биш. Хоёр жилийн өмнө төсвийн мөнгөөр Ц.Анандбазар тойрогтоо айрагны өргөө барихаар “захиалга” өгчихсөн, түүнийг нь Сангийн яам сэмхэн шургуулчихсан байсан нь баригдсан. Төсвийн мөнгө гэдэг нь төрийн мөнгө биш татвар төлөгчдийн мөнгө. Тиймээс төсвийг хааш нь юунд зарцуулж байгааг татвар төлөгчид өөрсдөө ч анхаарч, хянах ёстой.

Төр-хувийн хэвшлийн түншлэл нэрээр төрөөс тэжээгддэг үндэсний баячуудын хувьд төсөвт хулгай, луйвраа шургуулсаар ирсэн.

Ж.Баярмаа гишүүний хэлсэнчлэн “Бусдаар гүйцэтгүүлсэн ажлын үйлчилгээний төлбөр хөлс 1.9 их наяд төгрөг болсон нь  өмнөх оныхоос 2.5 дахин өсч,бараа ажил үйлчилгээний зардал 450 тэрбумаас  690 тэрбум болж өссөн” нь үнэн бол төр-хувийн хэвшлийн түншлэлийн хулгай төсөв дээр нэмэгдэж орж ирсэн байна гэсэн үг. Улсын төсөвт 268 тэрбумаар тавилга авах зардал суулгасан байна гэдэг чинь хэн нэгэн улстөрчийн ах дүү хамаатан садан Эрээнээс зөөсөн тавилга Монголын төрд шахна гэж ойлгох хэрэгтэй.

Тэгээд ч нэг гараараа төртэй нийлж хулгай хийдэг, нөгөө гараараа жижиг дунд үйлдвэрүүдийн хоолыг булаадаг нь манай үндэсний компаниудын араншин. Бусад улсын үндэсний хөрөнгөтнүүд нийгэм, эдийн засагтаа мөс зүсдэг бол манайхан эсрэгээрээ бүх салбарт, бүх бизнесийг булаана, дээрэмдэнэ гэсэн сэтгэхүйтэй.  Ууц, боов ч үлдээхгүй “хусна”.

Ямар ч муу зүйлд сайн тал байдаг гэдэг.  Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулж, парламентын гишүүдийн тоог нэмсний, хамтарсан засаг байгуулсны үр дүн бас байна.

Хэзээ байтлаа өнгөрсөн найман жил МАН-ын гишүүд Засгийн газрынхаа оруулж ирсэн төсвийг буцаан татахыг шаардах хүртлээ эсэргүүцэж байлаа. Энэ удаад МАН-ын гишүүд улсын төсөв дээр маш сайн ажиллаж өгч байна.  Тооны ард нуугдсан хулгай, луйврыг илчилж байна. Энэ нь Л.Оюун-Эрдэнийн зориглож хийсэн улс төрийн реформ эдийн засагт эерэгээр нөлөөлж байна  гэсэн үг. Мөн 500 төслийг 38 төсөл болгон боож оруулж ирсэн нь татвар төлөгчдийн мөнгөөр жалгын нэг цацагддаг байсныг цэгцлэх юм.

Мэдээж, Засгийн газар төсвийн төслөө буцааж татах хугацаа ч байхгүй. Хуульд зааснаар арваннэгдүгээр сарын 15 гэхэд 2025 оны улсын төсвийг батлаж чадахгүй бол парламент тарна. МАН, АН, Т.Доржханд, Н.Номтойбаяр  болоод ордны босогчид ч парламентаараа тарахыг хүсэхгүй нь ойлгомжтой.

Тиймээс яаж ч улстөржсөн УИХ хуулийн хугацаандаа улсын төсвөө батална. Үүнийг босогчид сайн мэдэж байгаа. Тэдний энэ үг-үйлдлийн цаана хэн нэгний том  улс төр, том зорилго байна. Тэгээд ч улс төрд өрнөж буй үйл явдал болгон ардаа ашиг сонирхолтой, эзэнтэй.

Л.Оюун-Эрдэнийн ар хойгуур ордон дотор бослого гарна гэдэг яавч санамсаргүй тохиолдол биш. Тэр тусмаа МҮХАТ төсвийн төслийг буцаахыг шаардах болсон нь учир шалтгаантай. Тэрнээс сүүлийн найман жил төрийн дарамт, хулгай дээрмээс болж дүрвэж, дампуурч буй аж ахуйн нэгжүүдээ өмөөрч үзээгүй  Монголын бизнесийн хамгийн том нэгдэл гэнэт сэрсэн мэт аашлах билээ. Төсвийн нэг, хоёрдугаар хэлэлцүүлгийн үеэр нэг ч үг хэлээгүй атлаа МҮХАҮТ энэ мэт улс төр хийж буй нь сценарийн дагуу өрнөж буй үйл явдал.

Үндсэндээ, Засгийн газрын оруулж ирсэн төсвийг буцаах эрх ганцхан Ерөнхийлөгчид бий,  улсын төсвийн хулгай, луйврыг зогсоое гэж У.Хүрэлсүх өөрөө хүсэх юм бол шүү дээ. Угаас улс төрд хэн нь гурван нүүдлийн цаадахыг харж, хоёр нүүдэл зэрэг хийж чадна, тэр хождог. У.Хүрэлсүх, Д.Амарбаясгалан,Л.Оюун-Эрдэнэ гурав одоо хуурай ах дүү нар биш улсын нэг, хоёр, гуравдугаар хүн болсон. Тэд хүсэхгүй ч тогтолцооны гажуудал нь тэднийг андгай тангаргаа зөрчихөд хүргэнэ!