Орон сууцны өндөр барилгууд дунд хаалга, цонх нь хагарч онгойсон хуучны барилгын балгас харагдана. Хэн нэгнээс аврал эрэх мэт энэ түүхэн дурсгалт барилгыг анх Монгол Улсын анхны Ерөнхий сайд Т.Намнансүрэнд зориулан 1914 онд барьсан түүхтэй.

Гэвч өдгөө эргэн тойронд нь орон сууцны хорооллууд сүндэрлэж, түүхэн дурсгалт барилгыг хадгалан хамгаалах асуудал орхигдсоноор балгас болоод буй нь энэ. Олны хэлж заншсанаар “Гоожингийн өндөр” нэртэй энэ түүхэн барилга одоогийн Баянзүрх дүүргийн зургадугаар хорооны нутаг дэвсгэрт байрладаг. Төр засгаас энэ мэт анхаарах ёстой түүхэн барилгаа сэргээн засварлахад анхаарахгүй байгаа нь олны дургүйцлийг төрүүлж буй. Ад шоо үзэгдсэн энэ "балгас"-ыг нэн даруй авран хамгаалах шаардлагатайг судлаачид хэлж сануулсаар л байгаа. Гэвч өдийг болтол дорвитой ажил хийсэнгүй. Тиймээс түүхэн барилгын өмчлөл болон сэргээн засварлах ажил хэзээ эхлэх талаар дахин сурвалжиллаа.

"НИЙСЛЭЛИЙН УДИРДЛАГУУДТАЙ ЗӨВШИЛЦЛИЙН ТҮВШИНД ЯВЖ БАЙНА"

Нийслэлийн Баянзүрх дүүргийн зургадугаар хорооны Засаг дарга Б.Энхбаатар "Гоожингийн өндөр түүхэн барилгын газрын эрхийг 2022 онд  нийслэлийн Засаг даргын захирамжаар цуцалсан. Гэвч шүүх байгууллагаас эзэмшигч иргэний талд шийдвэрлэсэн. Эзэмшигч иргэний хувьд хорооны Засаг даргатай ирж уулзаад "Бид энэ газар дээр барилга барих сонирхол алга, улсад өгмөөр байна. Нөхөн төлбөрөө тохиролцъё" гэдэг байр суурьтай байгаагаа илэрхийлсэн. Одоо нийслэлийн удирдлагуудтай зөвшилцлийн түвшинд явж байгаа" гэдгийг хэлсэн юм. Хотын даргын зөвлөх Ч.Батзориг "Түүхэн барилгын эзэмшигч иргэнтэй уулзаж, нөхөн төлбөрийг тохиролцсон. Тухайн иргэн яг хэдэн төгрөгийн төлбөр авч байгаа талаарх мэдээллээ нууцлахыг хүссэн" гэдгийг онцолж байв.

Хорооны оршин суугчдын зүгээс энэ барилгатай холбоотой гомдол, санал ихээр ирдэг байна. Учир нь хуучин барилгын балгас дотор орон гэргүй хүмүүс амьдрах, насанд хүрээгүй хүүхдүүд дотор нь газ үнэрлэх зэрэг гэмт хэрэг олон гардаг гэнэ.

Хамгийн сүүлд 2013 оны нэгдүгээр сард иргэн н.Үеэлэнгээс 521 мкв, хувийн орон сууцны зориулалттай “Гоожингийн өндөр”-ийг Б.Мөнх-Эрдэнэ гэх иргэн худалдан авч, эзэмших эрхийн гэрчилгээгээ гаргуулжээ.

"Гоожингийн өндөр"-ийг 1992 онд нийслэлийн өмчид шилжүүлэх тушаалыг тухайн үеийн Эдийн засгийн коллежийн захирал Р.Амаржаргал гаргаж байсан. Уг тушаалд 58.500 төгрөгийн үнэтэй "Гоожингийн өндөр" гэх есөн айлын хоёр давхар сууцыг актлан, данснаас хасч, түүхийн дурсгалт барилгын хувьд Улаанбаатар хотын Ардын хурлын гүйцэтгэх захиргааны мэдэлд шилжүүлсүгэй гэжээ. Гэвч нийслэлийн удирдлагууд тухайн үед өмчөөр бүртгэж аваагүй. Одоо газар эзэмшигчид тэрбум орчим төгрөгөөр газрыг үнэлж буй юм.

НИЙСЛЭЛЭЭС ГАЗАР ДЭЭР МУЗЕЙ БАЙГУУЛАХААР ТӨЛӨВЛӨЖ БАЙВ

"Хэрвээ тухайн газар дээр одоогийн барилгыг музей болгон сэргээн засварлавал мэргэжлийн сэргээн засварлагчидтай хамтран ажиллана. "Гоожингийн өндөр" барилгын 1988 онд сэргээн засварлах анхны зураг төслийг хийж байсан. Тэр үед зураг төсөл нь бидэнд бий" гэдгийг хотын даргын зөвлөх асан Х.Мөнх-Эрдэнэ өмнө нь мэдээлж байв.

"1988 ОНД “ГООЖИНГИЙН ӨНДӨР”-ИЙГ СЭРГЭЭН ЗАСВАРЛАХ ЗУРГИЙГ ГАРГАСАН"

Архитектор Г.НЯМЦОГТ:

-Түүх, соёлын дурсгалыг сэргээн засварлах газрыг 1973 оноос байгуулсан түүхтэй. Хэрэв өдий хүртэл ажилласан бол үйл ажиллагаа нь цэгцэрчихсэн, олон улсын түвшинд хүрчихсэн байх байлаа. Гэвч 1993 хувьчлагдаж, үйл ажиллагаа нь бүрэн зогссон. Тус газар түүх соёлын дурсгалт барилгын бүх зураг төслийг хийж батлуулаад, сэргээн засварлалтын ажлыг хийдэг байсан. Дотроо мужааны цех, керамик үйлдвэр гээд сэргээн засварлалтын бүх төрөл багтдаг байв. Тэндээс төрөн гарсан доктор цолтой мэргэжилтэн олон бий. Одоо энэ газар ажиллаж байсан мэргэжилтнүүд ахмад настан болж, цөөн үлджээ.

Түүх, соёлын дурсгалыг сэргээн засварлах газар байх үед улсаас бодлогоор өв соёлын дурсгалт барилгуудыг ээлж дараагаар нь сэргээн засахаар ажиллаж байсан. “Гоожингийн өндөр” барилгын ойролцоо Улаанбаатар хотын музей, Г.Дэмид жанжны байшин, төмрийн завод гэх мэт түүх соёлын дурсгалт барилга олон бий.

Тэр дундаас 1988 онд “Гоожингийн өндөр”-т судалгаа хийж, сэргээн засварлалтын ажлын зургийг нь хүртэл хийсэн. Харамсалтай нь, газар нь хувьчлагдсаны улмаас энэ бүх ажил цаасан дээр л үлдсэн дээ.

Миний хувьд хоёр, гурван жилийн өмнө “Гоожингийн өндөр” барилга дээр Аса аварга Д.Дагвадоржтой хамт очсон. Өмнө нь ч хэд хэдэн удаа очиж байсан. Ер нь сэргээн засварлахдаа тухайн түүхэн барилгын дүр төрхийг хадгалах нь хамгийн чухал. “Гоожингийн өндөр” барилгыг нэн яаралтай хамгаалалтад авч, өмчлөлтэй болгож, тухайн газрыг цэвэрлэх шаардлагатай. Барилгын дотор тал нь шатсан.
Хоёрдугаарт, тухайн барилгын эргэн тойронд өндөр өндөр орон сууц бариад газар гэх юм үлдээгүй. Түүх, соёлын дурсгалт барилгыг буулгаад, эргүүлээд тэр чигээр нь өөр газар барьдаг нэг арга бий. Энэ бол олон улсад ашигладаг сэргээн засварлалтын арга. Энэ мэт түүхэн барилгыг авран хамгаалахын тулд Түүх, соёлын дурсгалт барилгыг сэргээн засварлах газрыг дахин байгуулах шаардлагатай. Монголын сэргээн засварлалтын мэргэжилтнүүд төсөв мөнгийг нь шийдээд өгвөл сайн ажиллаж чадна. Орчин цагт ур чадвартай мэргэжилтнүүд, техник технологи, багаж тоног төхөөрөмж хангалттай болсон" гэдгийг өмнө нь хэлж байв.