Ажил тарах цагаар автобусны буудал дээрх иргэдийн тоо нэмэгдсээр Автобус ирэхийг хүлээх зуураа сандал дээр зэрэгцэн суусан хөгшид сонгууль, улс төр, цаг агаар, налгар намрын талаар яриа өрнүүлнэ. Харин залуус чихэвч зүүгээд утсаа оролдох нь цөөнгүй.

“Энэ хэдэн номер байна. Баянхошуу мөн үү” гэж 50 орчим насны эрэгтэй хажууд нь зогсох залуугаас лавлахад, “Баянхошуу биш. Хороолол байна” гэв.  Тэрбээр Багшийн дээдээс Баянхошуу орох автобус ойролцоогоор  10 орчим минут хүлээж байгаа аж.  Нэг үеэ бодоход автобусны хүртээмж, тав тухтай байдал сайжирсан гэж иргэд сэтгэл хангалуун ярьж байна.

“Хэдхэн жилийн өмнө автобусанд суув уу, амбаарт суув уу гэдэг байсан. Хүйтэн хөлдүүс болсон нийтийн тээвэрт удаан явахаар хөл хөлдөх дөхдөг байдаа. Өвлийн цагт хүүхдүүд хаана явж байгаагаа мэдэхгүй цанатсан цонхыг хумсаараа хусаж газраа баримжаалдаг байсан

Гэтэл одоо зогсох буудал болон дараагийн буудлыг нь зарлаад хэлчихдэг болж. Өвлийн цагт ч автобусны цонх тэгж айхтар цанатахаа больчихсон байна лээ. Автобусандаа суугаад авбал дулаахан, тохьтой сайхан болсонд баяртай байгаа" гээд “Автобус хаана явж байгааг хардаг юм байна уу. Уг нь хүүхдүүд амархан гээд утсан дээр суулгаж өгсөн. Би даана ч түүнийг нь ашиглаж чадахгүй юм” гэв. Түүний хүлээсэн автобус гурван буудлын дараа Багшийн дээд дээр ирнэ гэж апп дээр харагдаж байв.

"АВТОБУСНЫ ӨНГӨ ҮЗЭМЖ, ҮЙЛЧИЛГЭЭ САЙЖИРСАН"

Чиглэлийн унаагаа хүлээж зогссон эмэгтэй “Хотын төвөөр автобусны хүртээмж сайн байдаг. Харин захын гэр хорооллоор хүртээмж муутай байна. Ялангуяа Бэлх, Сэлхээс өглөө ажилдаа ирдэг учраас 07:10 цаг орчимд автобусанд суухгүй бол ажилдаа хоцордог. Дараагийн автобус нь 20-30 миниутын зайтай явдаг. Харин ажил тарах цагаар автобуснууд нэг талдаа гарчихдаг талтай. Тийм учраас ар араасаа ойрхон ирэх эсвэл, ирэхгүй байх зэрэг зохицуулалтын алдаа гараад байдаг.

Өндөр настай хүмүүс, хүүхэд багачууд өвлийн хүйтэнд гадаа 30-40 минут автобус хүлээх гэдэг чанга шүү дээ. Миний бодлоор богино биш уртын тээвэр явуулах шаардлагатай.

Уртын тээвэр байхад нэг суугаад хүссэн чиглэлдээ очиж болдог байсан. Одоо богино зайнд эргэхээр байн, байн бууж суухаас авхуулаад дахин дахин автобус хүлээж зогсох нь хүндрэлтэй санагддаг. Хулгай, луйвар гээд сайн муугаараа хэлэгдсэн ч автобусны өнгө үзэмж, үйлчилгээ маш сайн болсон. Хамгийн гол нь автобуснуудаа хайр гамтай хэрэглэмээр байна. Зарим хүүхдүүдийн гар нь өтчихсөн аятай  л явах юм. Би ч тэсэхгүй хэлж орхидог. Дурамжхан хүлээж авах нэг нь байхад “Уучлаарай” гээд гэмших хүүхдүүд ч  байдаг" гэв.

"ТҮГЖРЭЛ ИХ УЧРААС АВТОБУС  ХУГАЦААНДАА ИРДЭГГҮЙ"

Одоогоос яг жил орчмын өмнө нийтийн тээврийн парк шинэчлэлтийн хүрээнд 336 сая төгрөгөөр Өмнөд Солонгосын "Daewoo" брэндийн 2023 оны шинэ загварын 600 автобус худалдан авахаар гэрээлсэн. Гэрээний хүрээнд эхний 100 автобусыг Улаанбаатарт авчирч байв. Үүний дараа БНСУ-аас худалдан авсан автобуснууд 2003 онд үйлдвэрлэсэн хуучин автобус гэх мэдээлэл гарсан нь олон нийтийн шүүмжлэл хүлээж, АТГ-аас ногоон автобусны хэргийг шалгах болсон талаар мэдэгдсэн юм.  Улмаар Сүхбаатарын талбайд "Daewoo" загварын 60, "skywell" брэндийн бүрэн цахилгаан 15 автобусыг байршуулж, иргэдэд нээлттэй танилцуулга мэдээлэл өгч байв. Нийтийн тээврийн салбарт шинэчлэл хийхийг зорьж энэ хүрээнд улаан, ногоон автобусны худалдан авалттай холбоотой хулгай, луйврын асуудал хөндөгдөж, одоо ч хууль шүүхийн байгууллага шалгаж байна.

Хэдийгээр нийтийн тээврийн салбарт хийх шинэчлэлийн ажил шулуун дардан байгаагүй нь үнэн боловч өнгөрсөн хугацаанд тус салбарт харилцаа хандлага, үйлчилгээ, өнгө үзэмж, техник технологийн олон шинэчлэл хийгдсэн гэдгийг иргэд хэлж байна.

Тухайлбал, бага насны хүүхэдтэй ээж хэлэхдээ, Улаанчулуут-Толгойтын чиглэлийн автобуснууд маш дулаахан, цэвэрхэн болсон. Автобус хаана явж байгааг гар утсаараа харчихна. Гадаа олон цаг зогсох шаардлагагүй. Хүүхэдтэйгээ дулаан газар зогсч байгаад автобусаа ирэхээр нь гараад ирдэг. Нийтийн тээврийн салбарт хийж байгаа шинэчлэл мэдрэгдэж байна. Зам засварын ажлууд ч сайн хийж байна. Хаа сайгүй л зам засварлаж, борооны ус зайлуулагч хийж байгаа харагдаж байна. Хэдийгээр нийтийн тээврийн хүртээмжийг нэмэгдүүлсэн ч автомашины тоо өдрөөс өдөрт нэмэгдэж байгаа учраас түгжрэл төдийлөн буурахгүй байна гэж харж байна. Түгжрэл ихтэй учраас автобус хүлээх хугацаанд тодорхой хэмжээнд нөлөөлж байгаа байх. Мөн автобуснуудыг нэгдүгээр эгнээгээр явуулах нь зөв шийдэл гэж боддог гэв.

Хүүхдүүдийн сургууль цэцэрлэг, иргэдийн ажил тарсан боловч төв зам дагуу нийтийн тээврийн цуваа тасарсангүй. Тэд хүн буулгаж, суулгасаар….Нэг автобуснаас бууж, нөгөө автобусанд суусаар… Баярын бялуу гартаа барьсан хэдэн охид автобусны буудал дээр ирлээ. Тэд инээд хөөр дүүрэн байна. Ямартай ч аль болох хүн багатай автобусанд сууж бялуугаа “будаа” болгочихгүйхэн шиг очих үүрэг хүлээв.

Тэд аль болох хүн багатай автобусанд суугаад сандал олдвол өвөр дээрээ бялуугаа байршуулахаар тохиров. “Авьяасаараа арын суудалд сандал олно” гэж нэг нь итгэл дүүрэн хэлэв. Ямартай ч баярын бялуутай охид найзынхаа лааг нь үлээлгэхээр автобусанд яаран суув.

"АЛТАЙ" ХОТХОН ЧИГЛЭЛД АВТОБУСНЫ ХҮРТЭЭМЖИЙГ ИЛҮҮ НЭМЭГДҮҮЛЭХ ШААРДЛАГАТАЙ"

Ээжийнхээ гараас чаргууцалдах бага насны хүүхдээ сатааруулахын тулд элдэв янзаар аргалана. Ар араасаа ирэх автобус дотор тэдний автобус хараахан байсангүй. Тэдний гэр "Алтай" хотхонд байдаг. Тэрбээр, багшийн дээд орчимд ажилладаг учраас гурван настай хүүхдээ ажлынхаа ойролцоо цэцэрлэгт явуулдаг байна. Ээж хүү хоёр өглөө эртлэн босч 07:40 цагт автобусандаа сууж амжихгүй бол дараагийн автобус 08:20 цаг хүртэл ирдэггүй байна. "Алтай" хотхон чиглэлд автобусны хүртээмжийг илүү нэмэгдүүлэх шаардлагатай гэдгийг тэрбээр хэлж байна.

Мөн ажил болон цэцэрлэг нь тарах  үед ч автобус хүлээхэд цаг хугацаа ихээхэн шаарддаг гэдгийг хэлж байна.

Харин автобус нь ирчихвэл дулаахан, тухтай байдаг бөгөөд хүүхэдтэй хүнд суудал тавьж өгдөг соёлтой залуус олон болсонд талархалтай ханддаг гэв. Мөн автобусны жолооч нарын харилцаа хандлага, соёлд илтэд өөрчлөлт гарсан гэв. Өмнө нь чанга дуугаар утсаар ярих, тамхи татах, хараалын үг хэлэх гэх мэт ёс зүйгүй үйлдлүүд олон гардаг байсан бол одоо үйлчилгээний чанар дээшилсэн гэв.

"Одоо ирэх дөхөж байна даа. Хамгийн түрүүлж ороод хоёр давхар руу нь гараарай" гэж хоёр хөвгүүн ярилцана. Нэгэнт суусных дээд давхарт нь гарч үзэх нь чухал шүү дээ гэв. Тун удалгүй тэдний хүсэн хүлээсэн хоёр давхар автобус ирэв. Хэн нэгний хувьд анх удаа хоёр давхар автобусанд сууж үзсэн тохиолдол болж байна.

Яг л Лондон хотын гудамжинд явдаг шиг хоёр давхар автобусанд суугаад зураг даруулахаар хөвгүүд яарна. Автобусны хаалга онгойхтой зэрэгцэн хөвгүүд хамгийн түрүүнд орж амжив.

Автобус санасныг бодоход хүн цөөн харагдав. Хөвгүүд хоёр давхарт гарч хүссэн суудалдаа сууж амжлаа. Нээрээ л нийтийн тээврийн салбар шинэчлэгдэж байна. Хоёр давхар автобус бүү хэл хөлдүүс болсон автобусандаа шахалдаж, чихэлдэж, хаана яваагаа мэдэхийн тулд халуун алгаа цохонд нааж чиг баримжаатай болдог өдрүүд ард үлдсэн юм байна. Автобуснуудад гар утсаа цэнэглэх орчин, үнэгүй интернэт гэх мэт үйлчилгээг ч нэвтрүүлж амжжээ. Автобусанд суусан иргэд бүгд өөр өөрийн картаа уншуулдаг соёлд хэдийн даджээ. Бэлэн мөнгөөр үйлчлүүлэх иргэдийн тоо буурч аль болох картаар уншуулахыг зорьдог болсон гэв.

Хэдэн жилийн өмнө шинэ сар эхлэхэд оюутны шар үнэмлэх дээрх наалтаа наалгаж амжилгүй кондуктор эгчийн харцнаас дальдчиж, хоёр чимхүүлээд, “урагшаа яв, урагшаа яв” шахаад өг гэж орилж хашхичдаг байсан цаг түүх болон үлдэж дээ.

Нийтийн тээврийн салбарт 2022 онд 91 автобусаар парк шинэчлэлт хийсэн бол 2023 онд парк шинэчлэлтийн ажлууд үргэлжилж нийт 244 автобусаар парк шинэчлэлт хийж, иргэдэд үйлчилж эхлээд байгаа аж. Хамгийн сүүлд Улаанбаатар хотын нийтийн тээврийн үйлчилгээнд БНХАУ-ын "Yutong Bus" компанид үйлдвэрлэгдсэн угсраа загвартай автобуснуудыг /2024.09.30/ М:1 Таван шар-Офицеруудын ордон чиглэлд үйлчилгээнд явуулж эхлээд буй. Тус автобус нь 45 хүний суудалтай, нийт 130 хүн нэг зэрэг тээвэрлэх багтаамжтай бөгөөд Евро-5 стандарттай, автобусны урт нь 18.7 метр аж.

Гэрэл зургийг Л.Энх-Оргил