“NEWS” агентлаг өнгөрч буй долоо хоногт улс төр, нийгэм, эдийн засгийн амьдралд өрнөсөн онцлох үйл явдлыг тоймлож байна.

УИХ-ын 2024 оны сонгуулийн үр дүнд байгуулагдсан парламент намрын чуулганаа аравдугаар сарын 1-нд буюу Мягмар гаригт нээв.  Таван намын төлөөллөөс бүрдсэн 126 гишүүнтэй парламентыг иргэд хариуцлагатай байхыг шаардаж буй ч чуулган эхэлсэн цаг үеэс оролцоо нь сул байсан нь шүүмжлэлийн бай болгов. Учир нь жил бүрийн намрын чуулганаар Монгол Улсын ирэх оны хөгжлийн төлөвлөгөө, улсын нэгдсэн төсөв зэрэг тусгай дэгээр хэлэлцдэг чухал хуулийн төслүүдэд УИХ-ын гишүүн бүр няхуур хандаж, чуулганы хуралдаандаа ач холбогдол өгөн оролцох ёстой ч цагтаа ирдэггүй, хуралдаандаа оролцдоггүй наазгай байдал үргэлжлэв.

Эцэст нь УИХ дахь МАН-ын бүлэг Монгол Улсын 2025 оны төсвийн төслийн эхний хэлэлцүүлгийг хийх үеэр УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаас тав хоногийн завсарлага авсан юм.

Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн Монгол Улсын 2025 оны төсвийн төсөлд том төслүүдээ хөдөлгөхөөр тусгасныг Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ онцолсон. Үүнд, Монгол, Францын хамтарсан ураны төсөл, Гашуунсухайт-Ганмод боомтын хил дамнасан төмөр замын холболт,  Эрдэнэбүрэнгийн 90 Мвт-ын усан цахилгаан станц төсөл, Тавантолгойн 450 Мвт цахилгаан станцын төсөл, сэргээгдэх эрчим хүчний төслүүд, Боловсруулах үйлдвэрийн багц төслүүд багтаж байгаа юм.

Хамтарсан Засгийн газрын хэрэгжүүлэх 14 мега төслийн 5-аас доошгүй төсөл 2025 оны төсвийн жил эхэлж чадвал оны эцэст дотоодын нийт бүтээгдэхүүн 95.0 их наяд төгрөгт хүрнэ.

Хэрэв 2026 онд багтаж 14 мега төслөө бүтэн хөдөлгөж чадвал 2028 он гэхэд ДНБ 132.3 их наяд төгрөгт хүрч, нэг хүнд ногдох ДНБ-ийг 10,000 ам.долларт хүргэх бодит боломж байна гэж үзжээ.

Нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүн 10,000 ам долларт Монгол Улс хүрч үзээгүй. Гэвч хүрсэн улс орнуудын хувьд дараах эерэг өөрчлөлтүүд гарсан байдаг аж.

• Зээлжих зэрэглэл 1-2 түвшин дээшилж, зээлийн хүү 30 хүртэл хувь буурна.
• Гадаадын хөрөнгө оруулалт 1.5-аас 3 дахин өсөж, дэд бүтцийн асуудал шийдвэрлэгдэнэ.
• Шинжлэх ухаан, технологид оруулах хөрөнгө оруулалтын хувь нэмэгдэж, үйлдвэрлэлийн бүтээмж нэмэгдсэнээр эдийн засаг төрөлждөг.
• Чадварлаг хүний нөөц эх орондоо буцан ирж, гадаадын чадварлаг мэргэжилтнүүд тус улсад ажиллаж эхэлнэ.
• Иргэдийн дундаж цалин 60 хүртэл хувь өсөж, өрхийн орлого нэмэгдсэнээр ядуурлын түвшин буурч, төрийн албан хаагчдын цалин нэмэгдсэнээр засаглалын бүтээмж сайжирдаг.
• Боловсрол, эрүүл мэндийн салбарын хөгжил сайжирч, чанартай үйлчилгээ авснаар иргэдийн амьдралын чанар сайжирч, хүн амын дундаж наслалт нэмэгддэг.

Мөн 14 төслийн таваас доошгүй нь хэрэгжиж эхэлснээр 2025 оны төсвийн жил төлбөрийн тэнцэл болон валютын нөөцийн эрсдэлгүй байх болно. Уул уурхайн ашигт малтмалын хайгуул, лиценз олголтын асуудлыг ил тод болгох, боловсруулах үйлдвэрийг татварын орчноор дэмжихээс гадна, хөдөө аж ахуй, аялал жуулчлал, эрчим хүчний салбарыг онцгой анхаарч эдийн засгийг төрөлжүүлэх зардлуудыг мөн 2025 оны төсөвт суулгасан байгаа юм.

Түүнээс гадна төрийн албан хаагчдын цалин, ахмад настан, халамжийн тэтгэврийг инфляцтай уялдуулан зургаан хувиар нэмэгдүүлэхээр тусгаад буй.

Нийгмийн салбарын хөрөнгө оруулалтыг бүрэн санхүүжүүлж чадаагүйгээс барилгын чанарын асуудал гардаг байдлыг бүрэн шийдвэрлэхийн тулд шилжих нэртэй сунжирсан 602 төслийг бүрэн дуусгах санхүүгийн эх үүсвэрийг шийдвэрлэх нь оновчтой гэж үзсэн байдаг.

Дээрх арга хэмжээний хүрээнд  улсын хэмжээнд 90 сургууль, 62 цэцэрлэг, 31 эмнэлэг, 22 дотуур байр, соёл, спортын байгууламж 60, гэр бүл, нийгмийн хамгааллын 18 байгууламж бүрэн ашиглалтад орно. Ингэснээр сургуулийн хүчин чадал 40,610 суудлаар, цэцэрлэгийн хүчин чадал 9,540  ороор тус тус нэмэгдэх тооцоо гарчээ.

Орон сууцжуулалт бол иргэдийн амьдралын нэг баталгаа тул Засгийн газраас үндэсний орон сууцжуулалтын реформыг Хуримтлалын сантай уялдуулан хэрэгжүүлж, нэг их наяд төгрөгийг орон сууцны ипотекийн хөнгөлөлттэй зээлийн санхүүжилтэд зарцуулж, 13 мянган иргэнийг хамруулаар төлөвлөж байна.

Улаанбаатар хотод 1992-2021 оны хооронд 11.5 их наяд төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийгдэж байсан бол 2028 он хүртэл үүнээс 3 дахин их хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийх шаардлага үүссэн. Энэ бүхнийг үе шаттай хийхээр 2025 оны төсвийн төслийг боловсруулсан байгаа юм.

УИХ-ын хувьд Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн 2025 оны төсвийн төслийг бужигнуулчихгүй том эрх ашгаа харж, дэмжиж чадвал Монгол Улсын хэмжээнд ирэх оноос мега төслүүдийн бүтээн байгуулалтын ажил өрнөх юм.

Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станц ашиглалтад оров

Монгол Улсын сүүлийн 30 жилийн түүхэн дэх эрчим хүчний хамгийн том бүтээн байгуулалтын гэрч болж, Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станцын эхний хэсгийг өчигдөр /2024.10.05/ ашиглалтад орууллаа.

Төв аймгийн Баянжаргалан суманд Бөөрөлжүүтийн хүрэн нүүрсний ордыг түшиглэн 600 мBт хүчин чадалтай цахилгаан станц барихаар төлөвлөсөн нь ийнхүү эхнийх нь ашиглалтад орлоо. Тус цахилгаан станц нь 150 МВт-ын хүчин чадал бүхий 4 блокоос бүрдэж байна. Эхний блок нь өчигдөр ашиглалтад орсон бол хоёрдугаар блок 2025 оны аравдугаар сард, гуравдугаар блок 2027 онд, дөрөвдүгээр блок 2028 онд ашиглалтад орно. Станц бүрэн хүчин чадлаараа ажиллаж эхэлснээр Монгол Улсын эрчим хүчний хэрэглээний 20-30 хувийг найдвартай, хямд эх үүсвэрээр хангана.

Тус станц бүрэн ашиглалтад орсноор жилдээ 3,7 тэрбум кВт цаг цахилгаан эрчим хүч төвийн эрчим хүчний нэгдсэн сүлжээнд нийлүүлж, нэмэлтээр 100 кГц дулаан үйлдвэрлэх боломжтой.

Ингэснээр нийслэлийн Баганхангай дүүрэг, Төв аймгийн Баян сумын өсөн нэмэгдэж буй эрчим хүчний хэрэглээг бүрэн хангаж төвийн болон өмнөд бүсийн стратегийн ач холбогдол бүхий орд газрууд, аж үйлдвэрийн төслүүд цахилгаан эрчим хүчний найдвартай эх үүсвэрээр хангагдах боломж бүрдэж байгаагаараа ач холбогдолтой.

Онцолход, Улаанбаатар хот анх удаа дотоодын хөрөнгийн зах зээлд 500 тэрбум төгрөгийн бонд арилжаалсан. Түүнээсээ 300 тэрбум төгрөгийг Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станцад хөрөнгө оруулсан юм. Түүний үр дүнд уг станц төлөвлөсөн ёсоор ашиглалтад орлоо гэж хэлж болно.

Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станцыг  “Бодь” групп, “Цэцэнс майнинг энд Энержи” ХХК байгуулж байна.

S&P Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийн үнэлгээг В+ болгов

Олон улсын зээлжих зэрэглэл тогтоогч гурван том агентлагийн нэг “S&P” аравдугаар сарын 4-нд Монгол Улсын 2024 оны зээлжих зэрэглэлийг “В+ эерэг” болж сайжирсныг мэдэгдлээ.  Үүнээс өмнө Фитч агентлаг мөн Монгол Улсыг гадаад өрийн дарамтаа бууруулж, санхүү,төсвийн сахилга батыг сахисан, валютын нөөцөө тогтмол нэмэгдүүлж, улс төрийн тогтвортой байдлыг бүрдүүлсэн зэрэг үзүүлэлтээр зээлжих зэрэглэлийг "B+ тогтвортой" түвшинд хүргэснээ зарлаж байсан билээ.

Зээлжих зэрэглэлийн үнэлгээ нэмэгдсэнээр Монгол Улсад гадаадын хөрөнгө оруулагчдын итгэх итгэл сайжирч, шууд хөрөнгө оруулалтын суурь бэхжих, улмаар зээлжих зэрэглэл дахин өсөх мэдээ болж байна.

Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийн үнэлгээг “В+ эерэг” болгон сайжруулахад дараах хүчин зүйлс голлон нөлөөлсөн гэж “S&P” агентлагийн тайланд дурдсан юм. Үүнд,

Монгол Улсын эдийн засаг ирэх 2-3 жилд тогтвортойгоор өсөх төлөвтэй байна. Энэ нь бусад ижил зэрэглэлтэй орнуудаас давсан өндөр үзүүлэлт юм.

Монгол Улсын эдийн засаг 2025 онд 6 хувиар өсөхөөр төсөөлж байна. Үүнд нүүрс болон зэсийн экспорт төсвийн орлогод эерэг нөлөө үзүүлж, төсвийн бааз суурийг сайжруулна гэж үзэж байна.

Монгол Улсын уул уурхайн салбарын экспорт тогтвортойгоор өсөх төлөв ажиглагдаж буй учир урсгал дансны нөхцөл сайжирч, гадаад зах зээлийн эрсдэлд тэсвэртэй байх нөхцөлийг бүрэлдүүлж байна.

Монгол Улсын уул уурхайн салбар сүүлийн 18 сард хүчтэй сэргэн, тогтвортой үргэлжилж, Covid-19 цар тахлын дараах эдийн засгийн сорилтыг амжилттай даван туулж байна.

Засгийн газраас авч хэрэгжүүлсэн төсвийн сахилга батыг сайжруулах бодлогын арга хэмжээ нь хоёр жил дараалж, төсөв ашигтай гарах үндэслэл болсон гэжээ.

Засгийн газрын өрийн оновчтой удирдлагын нөлөөгөөр хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр санхүүжилт татах боломж үргэлжилж байгаа нь Засгийн газрын өрийн дарамтыг бууруулж байна.УИХ-ын ээлжит сонгуулийн үр дүнд улс төрийн тогтвортой байдал бий болж, бодлогын залгамж цааш үргэлжилнэ гэж үзэж байна.

Г.ХОРОЛ