Хүмүүс шинэчилж байгаа зам талбайг ихээр шүүмжилж байгаа ч амьдарч байгаа орчин, эргэн тойрондоо анхаарал хандуулах нь цөөн. "Барс" захын эргэн тойрон үүний нэг жишээ. Удахгүй тус хэсгийн авто замыг засна. Харин тус хэсгийн оршин суугчид зам засахаас илүүтэй бохир заваан, өмхий үнэртэй байдаг орчинд нь хяналт тавьж, шинэчлэх хэрэгтэй гэсэн юм. Тиймээс бид энэ удаа "Барс" захыг сурвалжиллаа.

Зах худалдааны төв тэр дундаа хүнсний захын орчин эрүүл ахуйн ариун цэвэр сайн байх ёстой. Энэ бол зайлшгүй зүйл. Гэвч хүнсний ногоо, жимс жимсгэнийн гол захын орчин тийм ч таатай бус байна.

"Барс" захыг хүрээлсэн бохир зөвхөн энэ зун, намрын асуудал биш. Зах руу орох хэсэгт овоорсон хог, жимс, ногооны хаягдал, ил задгай бие зассан дүр зураг ил харагдана. Ийм орчноос хүн хүнсний хэрэглээний бүтээгдэхүүн, худалдаачид бөөнөөр жимс, ногоо авах нь тийм ч таатай бус гэмээр. Барилгын материалын зах, түүхий эд авдаг цэгийн орчин ч тус захынх шиг бохир заваан байх нь ховор. Тиймээс тус худалдааны төвийн эргэн тойронд хяналт тавьж, зам талбайг нь шинэчлэхдээ ариун цэврийг нь ч сахиулах шаардлага тавих хэрэгцээ их байна. Мөн хог хаягдал, нус цэрээс гадна орон гэргүй хүмүүс хоногийн хоолоо аргацааж, хүйтрэхээс өмнө түр байрладаг цэг нь болдог гэдгийг худалдаачид хэлж байлаа. Энэ бүхэнд тэгэхээр нэгдсэн хяналт хэрэгтэй нь гарцаагүй.

ТҮРЭЭСЛЭГЧИД, ХУДАЛДАА ЭРХЛЭГЧИД ЗАХЫН ОРЧНОО ЦЭВЭР БАЙЛГАХЫГ УДАА ДАРАА ШААРДДАГ ГЭВ

Хаяад хэр удсан нь мэдэгдэхгүй овоолсон хогноос өмхий үнэр хамар цоргино. Тэр хогноос 10 хүрэхгүй алхмын цаана гурил, будаа, гоймон, задгай будаа, хүнсний бүтээгдэхүүн зарах аж. Хүмүүс стандарт шаардлагад нийцээгүй ийм л орчноос хүнсээ бэлдэж байна. Улаанбаатар хотын бусад ямар ч захад ийм дүр зураг ажигладаггүй гэхэд хилсдэхгүй. Гэхдээ энэ намар харин ч цэвэр орчинтой болсон гэдгийг хүнсээ базааж байгаа хүмүүс хэлэв. Өмнө нь бүр ил задгай жимсний хальс, муудсан жимс, өмхийрсөн ногоон дээрээ тоох ч үгүй худалдаа эрхэлдэг байсан. Хүмүүс шаардсаар байгаад энэ байдал нь харин ч цэгцрээд байгаа нь энэ гэлцэв. Зах худалдааны төв учир хүн ихтэй байдаг учир цэвэрлэгээгээ нэгдсэн байдлаар өдөрт нэг л удаа хийдэг байна.

Хогоо захад хэд хэд байдаг нэгдсэн хогийн цэгт худалдаачид аваачиж хаядаг. Гэхдээ ангилж, ялгасан жимс ногоогоо шилж аль болох бусад хогтой хамт хаяж үнэр оруулахгүйг хичээдэг гэсэн юм.

Мөн худалдагчид захыг ариун цэвэр байлгах тал дээр удаа дараа шаардлага тавьж байсан гэдгээ ч хэллээ. Худалдаачид дотор үйл ажиллагаа явуулдаг ч гадаа талбайгаа цэвэрлэдэг. Цэвэрлэх ёстой зам талбайг хуваарилсан байдаг. Орой тарахын өмнө цэвэрлэгээ хийдэг гэдгийг ч онцолсон юм.

"СҮҮЛИЙН 20 ЖИЛ ЗАХ БОХИР ОРЧИНТОЙ БАЙЛАА"

Баянгол дүүрэг дэх “Барс” худалдааны төвтэй хаяа залган амьдардаг хүмүүсээс бид тус захын орчныг тодрууллаа. Иргэн Н.Сүхээгийн хэлж байгаагаар, сүүлийн 20 гаруй жил "Барс"-аар үйлчлүүлж байгаа. Орчин, ариун цэвэр маш муу. Ариутгал, халдваргүйтгэл ч муу байх. Цар тахлын жилүүдэд ч цэвэрг байсан. Бусад үеүдэд үргэлж бохир заваан байсан. Одоо ч хэвээр.  Гаднах орчин замын хэсэг бол цэвэр. Мөн дотроос хүнс, бараа авахад дажгүй. Харин захын дотор хэсэг, хашаан дахь байдал л маш бохир байдаг гэлээ.

Мөн тэрбээр, гэр оронгүй хүмүүс захын эмх замбарааг их алдагдуулдаг. Энэ хэсэг Вокзалтай ойр учир мөнхийн хөдөлгөөнтэй. Тиймээс хяналт өдөр бүр тавих хэрэгтэй гэсэн юм.

Тус зах өнгөрсөн жилүүдийг бодвол орчны цэвэрлэгээгээ үнэхээр сайжруулж. Гэхдээ дутуу. ариун цэвэр талаас хүнсний хэсэгт маш өндөр ариутгалыг тогтмол хийх шаардлагатай. Харин тус захад өдөр бүр ариутгал, цэвэрлэгээг тогтмол хийдэггүйгээс хог, нийтийн ариун цэврийн хэсгийн ойролцоо өмхий үнэр тархсан байна.

"ХҮНС ЗАРДАГ ГАЗАР ЦЭВЭРХЭН Л БАЙХ ЁСТОЙ"

“Барс”-аас багахан хүнс аваад явж буй эмэгтэй хэлэхдээ нэгдүгээрт, захын ариун цэвэр чухал учир үргэлж дотор талаас хүнсээ авдаг. Гадна талын хэсэг нь бохир. Дээр нь 100-200 төгрөг илүү үнэтэй санагддаг. Хүний хөл үргэлж тасардаггүй юм чинь уул нь захынхаа гадна, дотор хэсгийг тохилог болгочихвол хүмүүс хойш “И-март”, цааш “Бөмбөгөр” орох гэж заавал явахгүй. Цэвэр тухтай орчинтой бол 500 грамм алим авах байсан ч ойрхон айлууд “Барс”-аас л ирж авна.

Орчноос гадна хоёрдугаарт, зах хэрнээ хүнс их үнэтэй санагдлаа. 25 кг Улаанбаатарын нэгдүгээр гурил 55 мянга, дээд нь 75 мянган төгрөг.

25 кг хятад будаа хамгийн хямд нь 85 мянган төгрөг гэж байна. Жимс, нарийн ногоо бол бусад дэлгүүрээс харин хямд. Гэхдээ бөөний хэсэг нь л үнэ хямд, сонголт их байна. Түүнээс бол гэрийнхээ доод дэлгүүрээс хүнсээ авсан нь ялгаагүй л санагдлаа. Өнгөрсөн өвөл “Барс”-ын гүүрний хэсэг, зах руу ордог хэсэг яг нийтийн нойл болчихсон байсан. Харин одоо цаг агаар дулаан байгаа учир арай фэвэр байна. Уг нь орчноо сайхан цэвэрлэчихвэл хүн олноор зорьж ирэх байх. Хотынхон гэлтгүй орон нутгийнхан ч вагонд зуухдаа жимс, ногоо авна шүү дээ.

СҮҮЛИЙН ЖИЛҮҮҮДЭД ОГТ ХИЙГДЭЭГҮЙ ЗАМ ЗАСВАРЫН АЖИЛ ЭХЭЛНЭ

Хотын төвд хамаарах бүсэд байгаа хамгийн бохир худалдааны төв бол "Барс" зах. Өвөлдөө хашааных нь эргэн тойронд шээс, баасны мөсөн дов бий болж, дулаан улиралд илжирч муудсан, эсч өмхийрсөн бүтээгдэхүүний үнэр захын хашааны гадна, доторгүй ханхийдэгт ойролцоох оршин суугчид бараг дассан.

“Барс” худалдааны төв нийтдээ 400 гаруй түрээслэгчтэй. Түрээсийн үнэ нь 350 мянгаас хоёр сая төгрөгийн хооронд байдаг аж.

Хог ачуулахад сардаа 7-8 сая төгрөгийг зарцуулдаг байна. Гэсан ч бохир орчинтой хэвээр. Тус худалдааны төвийн хойд замыг энэ долоо хоногт шинэчилнэ. Сүүлийн 20 жил хийгдээгүй зам засвар хийхтэй зэрэгцээд захынхан орчноо ч гэсээ шинэчлэх нь зүйтэй.

Гэрэл зургийг О.Болорсувд