Монгол Улсад шинэчлэлээр ангаж, цангаж буй гол салбарууд бол эрүүл мэнд болоод боловсролын салбар. Сүүлийн долоо хоногуудад боловсролын салбарыг тойрсон асуудлууд олны анхаарлыг татах болсон. Тодруулбал тус салбар хүний нөөцийн дутагдалд орж, түүнийгээ шийдвэрлэхийн тулд авч хэрэгжүүлж буй арга хэмжээ нь нийгмийг талцуулаад амжсан. Гэвч энэ бол зөвхөн нэг салбарт тулгамдаж буй асуудал биш. Өөрөөр хэлбэл, дараагийн аюулын харанга эрүүл мэндийн салбарт нүүрлэхэд ойрхон байна. ДЭМБ-аас 2020 онд Covid 19-ийн халдвар дэлхий даяар тархсаныг зарласан цаг үеэс хойш Монгол Улс олон жил орхигдсон эрүүл мэндийн салбартаа анхаарч эхэлсэн гэж хэлж болно. Гэвч эрүүл мэндийн салбарт хийсэн хөрөнгө оруулалтын үр дүнд бодитоор тулгамдаж буй асуудлууд шийдэгдээгүй хэвээр байгаа юм.

Эрүүл мэндийн салбарт сүүлийн дөрвөн жилийн хугацаанд 833.7 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийсний 57 хувийг барилга байгууламж, 36 хувийг тоног төхөөрөмж, долоон хувийг их засварын хөрөнгө оруулалт эзэлж байна.

Монгол Улсын хэмжээнд 4500 гаруй эрүүл мэндийн байгууллага үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд 14 мянга орчим их эмч, нийт 56 мянга гаруй эрүүл мэндийн ажилтнууд хүн амын эрүүл мэндийн төлөө зүтгэж байгааг салбарын сайд мэдээлсэн.

Эрүүл мэндийн салбарын их эмчийн статистик мэдээгээр,

• Эмэгтэй их эмч 11585 буюу 77.3 хувь,
• Эрэгтэй их эмч 3394 буюу 22.7 хувийг эзэлж байна.

Их эмч нарын 66 хувь нь Улаанбаатар хотод, 34 хувь нь орон нутагт ажиллаж байгаа юм. Эмнэлгийн төрлөөр авч үзвэл их эмч нарын 39.3 хувь нь хувийн эмнэлэгт, 19.8 хувь нь аймаг, дүүргийн нэгдсэн эмнэлэг, бүсийн оношилгоо эмчилгээний төв, нийгмийн эрүүл мэндийн үндэсний төвд, 16.9 хувь нь өрх, сумын эрүүл мэндийн төв, 13 хувь нь бусад эрүүл мэндийн байгууллага, 11 хувь нь төрөлжсөн мэргэшлийн эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төвүүдэд ажиллаж байна.

Гэвч статистикт биш бодит амьдралд тулгуурлан үзвэл эрүүл мэндийн салбар хүний нөөцийн дутагдалд ороод удаж байна. Ялангуяа улс даяар нарийн мэргэжлийн эмч дутагдалтай байгаа талаар дээр дооргүй ярьдаг ч үүнд шийдэл олсон удаа байхгүй. Эсрэгээрээ сөрөг үр дагаварт нь иргэд дассан гэж хэлж болно. Нэг эмчид ногдох үйлчлүүлэгчдийн тоо хэрээс хэтэрсэн. Жишээ нь дүүргийн нарийн мэргэжлийн нэг эмч өдөрт 10-20 хүнд үйлчлэх ёстой бол ойролцоогоор 40 хүнд үзлэг хийж, ачааллаа дийлэхгүйд хүрээд байгаа талаар албаны эх сурвалж өгүүлэв. Түүнчлэн тухайн үзлэг хийх эмч байхгүй тохиолдолд түүнийг орлох хүн байхгүйгээс иргэд хэдэн цагаар хүлээх шаардлагатай болж байна.

Фейсбүүк,  зарын сайтуудаар "Мэргэжлийн эмч ажилд авна" гэх зар дүүрсэн. Гэсэн ч холбогдох хүн байхгүйгээс тухайн зарууд долоо хоног бүр шинэчлэгдэж байна. Энэ нь нэг талаар эмч нарын цалин хангамж муугаас шалтгаалж байгаа бол нөгөө талаар ажлын ачаалал их байдагтай холбоотой юм.

ТОО: МОНГОЛ ЭМЧ НАР ДЭЛХИЙН ДУНДЖААС 71 ДАХИН БАГА ЦАЛИН АВДАГ

Эмч нарын дунд мэргэжлээрээ ажиллаад олон жил болсон ч гэр бүлээ тэжээхийн тулд арга буюу Солонгос руу хар ажил хийхээр явсан жишээ олон бий. Улсын хэмжээнд эмчийн дундаж цалин 2022 оны байдлаар 1.3 сая төгрөг буюу 370 ам.доллар бөгөөд жилд 4440 ам.доллар. 2024 оны байдлаар дундаж цалин 1.4 сая төгрөг буюу 411 ам.доллар бөгөөд жилд 4942 ам.доллар байна.

Харин дэлхийн бусад улс орнуудын эмчийн дундаж цалинг харвал,

• Швейцар: Ерөнхий эмч жилд 116 мянган доллар буюу сарын 33 сая төгрөгтэй тэнцэнэ.
• Ирланд: 90 мянган доллар, нарийн мэргэжлийн эмч нар 143 мянган долларын цалинтай.
• Канад: 107.200 доллар, нарийн мэргэжлийн эмч нар 161 мянган долларын цалинтай.
• Герман: 214 мянган доллар, нарийн мэргэжлийн эмч 222 мянган долларын цалинтай .
• АНУ: 299 мянган доллар, нарийн мэргэжлийн эмч 329 мянган долларын цалинтай.

Эмчийн цалин хамгийн өндөр улс нь Люксембург бөгөөд жилийн цалин нь 378-352 мянган доллар байна.

Харин Монголд эмчийн жилийн цалин 5 мянган ам.доллар ч хүрэхгүй. Эрүүл мэндийн салбарын ажилчдын 70 гаруй хувь нь ямар нэгэн байдлаар зээлтэй. 2022 оны байдлаар эмч нарын 42 хувь нь түрээсийн байранд, 35 хувь нь гэрт, 5.5 хувь нь айлын хажуу өрөөнд, 17.5 хувь нь өөрийн орон сууцтай гэх судалгаа бий.

Энэ оны дөрөвдүгээр сарын 1-нээс эмч, эмнэлгийн ажилчдын цалинг 10, бусад нийтлэг үйлчилгээний ажилтны цалинг 20 хувиар нэмсэн. Мөн орон нутгийн нэмэгдлийг суманд 40 хувь, аймаг болон Багануур, Налайх, Багахангай зэрэг нийслэлийн алслагдсан дүүрэгт 20 хувьд хүргэхээ салбарын сайд нь мэдэгдсэн. Үүнээс гадна Зоонозын өвчин судлалын төвүүдэд ажиллаж буй зарим эмч, эмнэлгийн ажилчдад нөхцөлийн нэмэгдлийг 30 хувиар тооцон олгуулахаар болсон. Гэвч Монгол Улсад өдрөөс өдөрт бүх юмны үнэ өсч байна. Одоо ажиллаж байгаа эмч, ажилчдаа тогтоохоос гадна шинээр төгсөгчдөө ч мөн анхаарах шаардлагатай. Шударгаар хэлэхэд эмч мэргэжлээр төгсөж буй оюутан, залуучууд Монгол Улсад ажиллаж, амьдрах сонирхолгүй байна. Тэдний дийлэнх нь их сургуулиа төгсөөд гадаад улсад ажиллах төлөвлөгөөтэй. Монголд төгсөөд үргэлжлүүлэн мэргэжлээрээ ажиллана гэдэг тэдэнд маш хүнд санагддаг. Ажлын байрны хувьд олдоц их байгаа ч ажиллах орчин, авах цалингаа тооцож үзвэл амьдралд нь хүрэлцэхгүй. Тиймээс хөдөлмөрийг нь үнэлдэг газар ажилласан нь илүү дээр гэж бодож байгаа талаар ярьдаг.

ТӨГСӨГЧДИЙН АЙДАС: АЧААЛАЛ, ЦАЛИН

Төгсөх ангийн оюутнуудын зарим нь төгсөөд аль улсад очиж сурах, эсвэл ажиллах, амьдрах талаараа сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд төлөвлөсөн оюутнууд ч бий. Шалтгаан нь Монголд ажиллах нь наад захын амьдралын хэрэгцээг нь хангаж чадахгүй, бага цалингаар эрүүл мэндээ хохироохыг хүсдэггүйтэй холбоотой.

Анагаах ухааны чиглэлээр жилд дунджаар 4455 оюутан төгсдөг. Эдгээр оюутнууд ажлын байран дээрээ очиж байна уу гэвэл үгүй. Жилд энэ тооны оюутан анагаах ухааны чиглэлээр төгсөж байхад нөгөө талд эрүүл мэндийн салбар хүний нөөцийн дутагдалд орж байна гэдэг эмгэнэл.

Өмнө нь хэлсэнчлэн Монгол Улс цар тахлаас хойш маш их хэмжээний хөрөнгө оруулалтыг эрүүл мэндийн салбарт хийсэн. Гэвч бодитоор тулгамдаж буй асуудлууд шийдэгдээгүй хэвээр байна. Эрүүл мэндийн салбарын нэг дарга л гэхэд эмчээсээ хэд нугалсан цалин, орлоготой, өөрийн гэсэн бизнестэй. Харин нөгөө талд хэдэн цагаар эмчийн үүд сахиж буй иргэд туйлдаа хүрч байна.

Боловсролын салбар багшгүй болж, салбарын сайд нь арга ядахдаа 45 хоногийн курс ажиллуулах аргацаасан шийдвэр гаргаад сууж байгаа энэ үед бидний амь нас, эрүүл мэндтэй холбоотой эрүүл мэндийн салбар ч мөн ажиллах хүчингүй, иргэд нь эмнэлгийнхээ үүд сахиж цаг мөнгө, амь нас эрүүл мэндээрээ хохирох эрсдэл нүүрлэчихсэн байна, Т.Мөнхсайхан сайд аа. Салбарын сайдын хувьд энэ асуудалд онцгой анхаарахгүй бол боловсролын салбараас ч эмгэнэлтэй хувь заяаг биднийг хүлээж байхыг үгүйсгэмгүй.