УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан өнөөдөр /2024.09.06/ УИХ-ын нэр бүхий гишүүдийн хамтаар Монголбанкинд ажиллаж байна. Энэ үеэр Монголбанкны ерөнхийлөгч Б.Лхагвасүрэн үйл ажиллагаагаа танилцууллаа.

Төв банкны гадаад валютын нөөц өнөөдрийн байдлаар 4.7 тэрбум ам.доллартай тэнцэж байна. Энэ нь импортын таван сарын хэрэгцээг хангах нөөц юм. Олон улсын жишгээрээ валютын нөөц гурван сараас дээш байвал хангалттай гэж үздэг.

Оны эхэнд валютын нөөц 5.2 тэрбум ам.долларт хүрсэн. Одоо харин энэхүү нөөц буурсан нь Монголбанк, Хятадын Ардын банк хороонд анх 2011 онд байгуулсан байсан үндэсний мөнгөн тэмдэгт солилцох своп хэлцлийн өр төлбөрийг барагдуулсантай холбоотой аж. Тодруулбал, своп хэлцлийн хүрээнд Монгол Улсын хэрэглэсэн юань 12 тэрбум буюу тухайн үеийн ханшаар 1.8 тэрбум ам.долларыг ашигласан юм байна. Валютын нөөц хангалттай бүрдсэн тул 6 тэрбум юанийн төлбөрийг барагдуулжээ. Ингэснээр Монголбанк, Хятадын ардын банк хоорондын своп өр төлбөр хоёр дахин буурсан. Цаашид валютын нөөц тогтвортой сайн байвал төлбөрийг богино хугацаанд барагдуулна.

Монгол Улсын гадаад өр өнөөдрийн байдлаар 34 тэрбум ам.доллар бөгөөд 7.7 тэрбум ам.доллар нь Засгийн газрын өр бол тэрбум хүрэхгүй нь төв банкны өр.

Үлдсэн нь хувийн секторын өр буюу Оюутолгой төсөл, арилжааны банк, хувьцаа, хөрөнгө оруулалт зэрэг томоохон төслүүдийг санжүүжүүлэх зээл эзэлж буй аж. Нэг ёсондоо төрийн нуруун дээр бууж байсан өрийн дарамт байхгүй болжээ.

Төв банк нь 2013 оноос эхлэн ипотекийн зээлийн хөтөлбөр хэрэгжүүлж ирсэн. Сүүлийн жилүүдэд энэхүү хөтөлбөрийг шинээр мөнгө гаргахгүйгээр эргэн төлөлтөөр санхүүжүүлдэг болсон. Энэ оны долоон сарын байдлаар 800 гаруй тэрбум төгрөгийн зээлийг төв банкнаас, 146 тэрбум төгрөгийг арилжааны банкнаас олгоод 8188 өрх ипотекийн хөтөлбөрт хамрагдсан.

Өмнөх жил 8800 өрх ипотекийн зээлд хамрагдаж байсан бол энэ онд 10 мянга гаруй өрх хамрагдах боломжтой. Энэ оны хувьд ипотекийн зээлийг орон нутаг руу түлхүү чиглүүлсэн. Өнгөрсөн хугацаанд ипотекийн зээлийн санхүүжилтийн 80 хувь Улаанбаатарт үлдсэн 20 хүрэхгүй хувь орон нутагт олгогддог байсан. 2024 оны тухайд ипотекийн зээлийн 40 гаруй хувь нь орон нутагт олгогдсон. Монголбанк ипотекийн зээлийн хөтөлбөрийн хүрээнд нийтдээ 8.8 их наяд төгрөг олгосон, нийтдээ 128 мянган өрх хамрагдсан. Ипотекийн зээлийн хугацаа дундаж нь 25.9 жил байна.

УИХ-аас 2021 оны нэгдүгээр сард Банкны тухай хуульд өөрчлөлт оруулснаар арилжааны банкууд нээлттэй хувьцаат компани болох зохицуулалт хийгдсэн. Энэ хүрээнд 2023 онд системийн нөлөө бүхий таван банк Монголын хөрөнгийн биржээр дамжуулан хувьцаа гаргаж, олон нийтийн нээлттэй хэлбэрт шилжсэн.

Ингэснээр Монголд нэг хүний, нэг хэсэг хүний банк ноёрхолоо тогтоосон гэж яригддаг байсан засаглал өөрчлөгдөж, 73 мянган хувьцаа эзэмшигчтэй болсон. Банкууд IPO хийснээр 478.5 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө босгосон.

Банкны тухай хуульд зааснаар банкны дүрмийн сангийн доод хэмжээ 100 тэрбум төгрөг байхаар зохицуулсан. Өөрөөр хэлбэл, дээрх банкуудын босгосон хөрөнгө нь дахиад ч таван банк байгуулах хэмжээнд хүрсэн байна.

Энэ оны долоон сарын байдлаар зээлийн өсөлт 23 хувьд хүрчээ. Эдийн засаг ирэх онд 6-7 хувиар өсөх урьдчилсан прогноз гарсан. Бизнесээ томруулахын тулд бизнес эрхлэгчид банкнаас зээл авдаг. Мөн чанаргүй зээлийн хэмжээ 12 хувьд хүрч байсан нь буурсаар 5.3 хувь болсон. Эдийн засгийн нөхцөл байдал энэ хэвээр хэвийн, хүндрэл үүсэхгүй бол банк санхүүгийн салбарт асуудал гарахгүй. Түүнийгээ дагаад Монгол Улсын зээлжих зэрэглэл тогтвортой байна. 2019 оны сүүлээр дэлхий дахинд Covid-19 цар тахал дэгдэж, эдийн засаг хямарсан. Энэхүү шокноос бүрэн гарч чадаагүй байтал Орос, Украйны дайн залгасан, одоо ч үргэлжилж буй. Банк санхүүгийн салбарт тогтвортой байдал энэ хэвээр үргэлжилбэл Монгол Улсын зээлжих зэрэглэл олон улсад өсөх боломжтой аж.

Г.ХОРОЛ