Хичээлийн шинэ шил эхлээд дөрөв хонож байгаа ч их, дээд сургуулийн оюутнуудын заримынх нь амьдрал жигдрээгүй, бужигнаж явна. Орон нутгаас ирсэн оюутнуудын хувьд хамгийн хүндрэлтэй асуудал бол дотуур байр, түрээсийн байр байдаг. Нэг үеэ бодвол их, дээд сургуулиудын оюутны байрны хүртээмж нэмэгдэж, Оюутны өргөө зэргээр орон нутгаас ирж буй оюутнуудад зориулсан дотуур байр нэмэгдсэн. Гэвч хичээлийн шинэ жил эхлээд хэд хонож байхад зарим оюутны дотуур байрны засвар дуусаагүй, байрныхаа засварыг хүлээсэн оюутнууд түрээсийн байранд амьдрах, ах, дүү хамаатан садныдаа "хоног төөрүүлж" буй гэдгээ хэлж байлаа.

"ДОТУУР БАЙРНЫХАА ЗАСВАР ДУУСАХЫГ ХОНОГ ТООЛОН ХҮЛЭЭЖ БАЙНА"

Т.Хулан /нэрийг өөрчлөв/ МУИС-ийн 2-р дамжааны оюутан. Түүний хувьд өнгөрсөн хугацаанд дотуур байрны бүртгэлээс хоцорсон учраас энэ жил хичээл эхлэхээс өмнө ирж, дотуур байрандаа орох ажлаа хөөцөлджээ. Хэдийгээр дотуур байрныхаа төлбөрийг төлчихсөн, энэ жил байрандаа орох гэтэл засвартай гээд өргөдлөө ч авч эхлээгүй гэнэ. Дотуур байрны засвар бүрэн дуусаагүй байгаа учраас олон оюутнууд дотуур байрандаа орж чадахгүй байгааг хэлж байлаа. Т.Хулан өнгөрсөн жил дотуур байрандаа орж чадаагүй учраас хамаатныхаа айлд байрлажээ. Холоос явдаг, хоёр автобус дамждаг учраас хичээлдээ төвлөрөхөөс илүү харанхуйтай уралдаж гэртээ харихсан гэдэг нь илүү хэцүү байсан гэнэ. Тиймээс ч энэ жил яаж ийж байгаад дотуур байрандаа орж чадвал хичээлдээ анхаарах цаг их гарна гэдгээ ч хэлж байлаа. Сургуулийнх нь дотуур байрны засвар дуусаагүй учраас одоогоор бүртгэл нь эхлээгүй, засвар дууссаны дараа бүртгэл эхэлж, өргөдөл хүлээж авах байх гэсэн хүлээлттэй байгаа гэж Т.Хулан онцолсон юм.

Яг түүн шиг мянга мянган оюутан дотуур байрныхаа засвар дуусахыг хүлээж, айл бараадаж эсвэл түрээсийн байранд түр "орогнож" байгаа гэнэ.

МУИС зургаан дотуур байртай. Үүнээс хоёр, тавдугаар байруудын засвар одоогоор дуусаагүй байна. МУИС-ийн хичээлийн хоёрдугаар байрны хойно байрлах тус сургуулийн харьяа дотуур байр засварын ажил ид өрнөж байв. Шавар, шохой болчихсон замбараагүй харагдана. Бүрэн завсар хийж байгаа бололтой. Засвар хийж буй ажилчид нь тийм ч олон байсангүй. Барилгын хоёр давхар руу нь гарч ханыг нь будах нэгэн ажилчнаас засварын ажил хэзээ дуусахыг тодруулахад "Наймдугаар сараас засч эхэлсэн. Аравдугаар сарын 1-нд дуусгахаар ажиллаж байна" гэх хариултыг өглөө. Засвар хийж байгаа учраас оюутнуудаа бүртгэж аваагүй байгаа аж.

МУИС-ийн нэгдүгээр дотуур байран оюутнуудаа хүлээж аваад, амьдрал нь жигдэрсэн гэдгийг жижүүр багш нь хэлж байлаа. Харин VI дотуур байрны хувьд том том чемодан, тогоо, хогийн шүүрээ барьсан оюутнуудын нүүдэл ид өрнөж, хөл хөдөлгөөн ихтэй байсан юм. Тус байранд орох оюутнуудын бүртгэл арай дуусаагүй, сул өрөөнүүд байгаа учраас одоо ч оюутнууд нүүж орсоор байгааг жижүүр багш хэлж байсан юм.

Энэ мэтчилэн орон нутгаас ирэх шинэхэн оюутнууд, дотуур байранд амьдрах оюутнуудын амьдрал ид өрнөж, зарим нь дотуур байрандаа орж чадаагүй байхад зарим нь аль хэдийнэ тохижоод хичээл, амьдрал нь жигдэрчихсэн байв.

Арслантай гүүртэй хаяа залгаа оюутны хотхонуудын хувьд АШИУС-аас бусад нь оюутнуудаа аваад жигдэрчээ. Харин АШИУС нь засвар нь есдүгээр сарын 1-нтэй зэрэгцэн дууссан бөгөөд цэвэрлэгээ, оюутнуудаа авч байгаа учраас нүүдэл, суудалтай байлаа. Байгаа хэдэн дотуур байр нь хичээлийн шинэ жилтэй зэрэгцэн засвар үйлчилгээгээ хийж, оюутнуудаа хүлээн авдаг ч зарим дотуур байр нь ашиглалтын шаардлага хангахгүй, өнгө үзэмж муутай гэж шүүмжлэх нь бий.

"ОЮУТНУУД ДОТУУР БАЙРАНД ОРОХ ХҮСЭЛТЭЙ Ч ХҮРЭЛЦЭЭ МУУ БАЙДАГ"

Орон нутгаас ирж буй оюутнуудын хувьд хамгийн үнэ боломжийн, амьдрах тохиромжтой газар нь оюутны дотуур байрууд. Хэрэв дотуур байрандаа орж чадахгүй бол түрээсийн байр бараадах, ах, дүү хамаатан санднаа бараадахаас өөр аргагүйд хүрдэг. Нийслэлд үйл ажиллагаа явуулдаг их, дээд сургуулиудын хувьд ч нийт элсэгч болон оюутнуудаа дотуур байранд бүрэн хамруулж чаддаггүй.

Монгол Улсад оюутны дотуур байр 70 гаруй бий гэсэн тооцоо байдаг.

• МУИС зургаан дотуур байртай бөгөөд нэг жилийн төлбөр 700 мянгаас хоёр сая төгрөгийн үнэ ханштай. Жилдээ 1500-1600 оюутан хүлээн авах хүчин чадалтай.
• МУБИС таван дотуур байртай бөгөөд нэг жилийн төлбөр 600 мянгаас нэг сая төгрөгийн үнэтэй. Жилдээ 1800 орчим оюутан хүлээн авах чадалтай.
• ХААИС гурван дотуур байртай бөгөөд нэг жилийн төлбөр 800 мянган төгрөгийн төлбөртэй. Жилдээ 1300 орчим оюутан хүлээн авах чадалтай.
• ШУТИС дөрвөн дотуур байртай бөгөөд нэг жилийн төлбөр 730-935 мянган төгрөгийн төлбөртэй. Жилдээ 1800 орчим оюутнууд хүлээн авах чадалтай.
• АШИУС нь гурван  дотуур байртай бөгөөд нэг жилийн төлбөр 600-800 мянган төгрөгийн төлбөртэй. Жилдээ 1500 орчим оюутан хүлээн авах чадалтай.

Дотуур байранд орж чадаагүй оюутнуудын хувьд түрээсийн байранд амьдрах нь элбэг. Гэвч түрээсийн байрны үнэ жилээс жилд өсч, дунджаар нэг өрөө байрны сарын түрээс1,5-2 сая төгрөгийн үнэтэй. Түрээсийн төлбөрөө 3+1 буюу гурван сарын түрээсийн мөнгийг урьдчилж төлж байж орох боломжтой олон. Гэвч сургалтын төлбөрийнхөө зэрэгцээ өндөр төлбөртэй түрээсийн байранд амьдрах дундаж амьдралтай оюутны хувьд чанга даваа болдог.

Угтаа их, дээд сургуулиудыг нийслэлээс нүүлгэж, хотхоны зохион байгуулалттай болгох ажил олон жил яригдаж байгаа ч өнөөдөр ажил болохоос илүү цаасан дээрх мөрөөдөл болсоор. Гэтэл их, дээд сургуульд элсэгчдийн тоо жилээс жилд нэмэгдэж, тэр хэрээр оюутнуудын амьдрах нөхцөл, сургалтын төлбөр гээд олон айл өрхийн толгойны өвчин болсоор буй. Нийслэлийг тэлэх, дагуул хотуудыг бий болгохын тулд эхний ээлжинд их, дээд сургуулиудыг хотоос гаргаж, дагуул хотуудад байршуулж, хичээлийн байр, оюутнуудын тоогоор дотуур байрыг нь барих зэргээр төлөвлөлттэй байж чадвал түгжрэлийг шийдэх нэг гарц болно гэдгийг зарим судлаачид онцолдог.

Т.ХҮСЛЭН

ГЭРЭЛ ЗУРГИЙГ О.БОЛОРСУВД