Монгол Улсад улаанбурхан өвчний зөөвөрлөгдсөн хоёр тохиолдол бүртгэгдээд буй. Үүнтэй холбоотойгоор Эрүүл мэндийн яам /ЭМЯ/-наас авч хэрэгжүүлж буй ажил, улаанбурхан өвчний эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх талаар ЭМЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Д.Очирбаттай ярилцлаа.

-Улсын хэмжээнд сүүлийн хоногуудад улаанбурхан өвчний тохиолдол нэмж бүртгэгдсэн үү?

-Монгол Улсад улаанбурхан өвчний хоёр тохиолдол Казакстан улсаас зөөвөрлөгдөж ирсэн. Үүний дараа дотоодын халдварын хоёр тохиолдол илэрсэн. Дотоодод халдвар гарсан учраас ЭМЯ, ХӨСҮТ болон орон нутаг, дүүргүүд дээр шуурхай алба буюу тохиолдлын удирдлагын тогтолцооны баг гарган ажиллаж байна. Хэдийгээр сүүлийн хоёр хоногт халдвартай хүн илрээгүй ч гэсэн 2016 оны улаанбурхан өвчний дэгдэлтийн үед 150 гаруй хүүхэд, эмзэг бүлгийн иргэд нас барсан.

-Товлолт вакцинд хамрагдаагүй хэчнээн хүн байна вэ? 

-Улаанбурхан өвчний товлолт вакцинд 0-9 сартай хүүхдүүдийг албан журмаар хамруулдаг. Вакцины хоёрдох тунг хоёр настайд нь хийснээр хүүхдэд дархлаа тогтдог. Товлолт вакцины хамрагдалт зарим жил 90 хувь, зарим жил 95 хувь орчим байдаг. Тэгэхээр жилийн жилд вакцинд хамрагдаж чадаагүй хүүхдүүдийн тоо нийлээд 600 мянга орчим байна гэсэн тооцоо гарсан. Мөн бусад өвчний шалтгааны улмаас вакцинд хамрагдаж болохгүй заалттай хүүхдүүд энэ тоонд хамаарна. Бид эдгээр вакцинд хамрагдаагүй хүүхдүүдийг эрж олох, дахин вакцинд хамруулах ажлыг яаралтай зохион байгуулах шаардлагатай байна. Өнөөдрийн байдлаар уг ажил 67 орчим хувьтай үргэлжилж байна.

-Улаанбурхан өвчний тохиолдол батлагдсантай холбоотойгоор өрхийн эрүүл мэндийн байгууллагуудад вакцин хийж эхэлсэн шүү дээ. Вакцины хамрагдалт ямар байна вэ? 

-Өрхийн эмнэлгүүдэд ахмад настан, эмзэг бүлэг буюу хүүхдүүдийг олж вакцинжуулах чиглэл өгсөн. Вакцинжуулалтыг бүх шатны эрүүл мэндийн байгууллагууд дээр хийж байгаа. Мөн халдвар авах эрсдэлтэй эрүүл мэндийн байгууллагын ажилчид буюу эмч, сувилагч нарыг вакцинд хамруулсан. Мөн үйлчилгээний байгууллагын ажилчид өмнө нь вакцин хийлгээгүй хүүхдүүдийг хамруулна. Монгол Улс улаанбурхан өвчнийг устгасан улс орон гэж Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагад бүртгэлтэй байдаг. 2015-2016 онд зөөврөөр орж ирсэн вакцинаас болоод маш олон эрсдэл нэмэгдсэн. Тэгэхээр одоо хамгийн түрүүнд нэгдүгээрт 0-9 сартай хүүхдүүд, вакцинд хамрагдаагүй үлдсэн хүүхдүүд, бусад өвчний улмаас вакцинд хамрагдах боломжгүй заалттай хүүхдүүд гэсэн энэ гурван бүлгийг онцгойлон анхаарах шаардлагатай. 2016 онд улаанбурхан өвчнөөр нас барсан хүүхдүүдийн 92 хувь нь 0-2 настай хүүхдүүд байсан.

-Удахгүй сургууль, цэцэрлэгийн үйл ажиллагаа эхэлнэ. ЭМЯ болоод БШУ-ны яам хичээл сургуулийн үйл ажиллагааг хэвийн хангах талаар ямар арга хэмжээ авахаар төлөвлөж байгаа вэ? 

-Есдүгээр сарын 2-нд хичээл эхэлнэ. Энэ үед улаанбурхан өвчний нууц үе дээрээ яваа хүүхдүүд сургуулийн битүү орчинд халдвар тараах эрсдэлтэй. Тиймээс хичээл эхлэхээс өмнө бүх хүүхдүүдийг вакцинд хамруулна. Сурагчид хичээлдээ орохдоо вакцинаа заавал хийлгэсэн байх шаардлагыг тавина.

 -Зарим иргэдийн хувьд вакцин хийлгэхийн эсрэг байдаг. Ялангуяа бага насны хүүхдэдээ вакцин хийлгэхийг эсэргүүцдэг ээж аавууд цөөнгүй байдаг. Ийм хүмүүсийн эрхийг хүндэтгэхээс аргагүй байх?

-Дэлхийг хамарсан ковид 19 цар тахлыг бид вакцины хүчинд давж гарсан. Иргэд вакцины хоёр, гуравдах тунгийн давтамжаас болоод вакцин хийлгэхгүй байх, залхах хандлагатай болсон. Гэхдээ вакцин гэдэг чинь өөрөө нийгмийг хамарсан халдварын голомтоос урьдчилан сэргийлэх чадвартай дэлхий нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдсөн зүйл. Анх 1973 онд Монгол Улсын Засгийн газар иргэдийг вакцинд хамруулж байсан түүхтэй. Түүнээс хойш дээр дурдсан улаанбурхан өвчний товлолт вакциныг хоёр удаа хийж ирсэн.

Монгол Улсын иргэдийн 90-ээс дээш хувь нь улаанбурхан өвчний эсрэг вакцинд хамрагдсан байдаг.

Вакцин хийлгээгүй хүүхэд улаанбурхан өвчний халдвар авсан тохиолдол нас барах маш өндөр эрсдэлтэй.

-Улаанбурхан өвчний вакцины нөөц байгаа вэ? 

-Монгол Улсад товлолт болон нэмэлт вакцины нөөц хангалттай байгаа. Дээр үеэс л улаанбурхан гэдэг өвчин байсан. Ялангуяа 1973 онд анхны вакцинжуулалтыг хийхээс өмнө нүүрээрээ дүүрэн цоохор хүмүүс явдаг байсан гэж ярьдаг. Тэр үед нүүрэн дээр нь гарсан шарх, биен дээр нь туурсан сорви арилахгүй тохиолдол их байсан. Вакцин хийдэг болсноос хойш улаанбурхан өвчний тохиолдол багассан. Халдвар авсан ч вакцинтай хүнд хөнгөхөн тусдаг. Улаанбурхан өөрөө хоруу чанар ихтэй өвчин. Ялангуяа дархлаажуулалтад хамрагдаагүй, дархлаа султай, архаг өвчтэй хүмүүсийг үхэлд хүргэх аюултай. Бага насандаа вакцин хийлгэсэн ч гэсэн вакцинжуулалтынх нь дархлаа суларсан байх эрсдэлтэй. Тиймээс архаг хууч өвчтэй ахмад настай хүмүүс сайн дураараа дахин вакцинд хамрагдаарай гэж зөвлөж байна. Түүнчлэн агаар дуслын замаар халддаг учраас ковид 19 цар тахлын үед хэвшиж сурсан гараа тогтмол угаах, орчиндоо салхи оруулах, олон хүнтэй газраас зайлсхийх, амны хаалт хэрэглэх болон улаанбурхан өвчний шинж тэмдгийг сайтар ажиглах шаардлагатай. Нийгмийн бүх давхаргыг хамарсан өвчин бол хамгийн аюултай. Түрүүн хэлсэнчлэн улаанбурхан өвчин маш хоруу чанартай. Нийгмийг хамарч халдварладаг өвчин учир ковид 19 цар тахалтай ялгаа байхгүй. Өнөөдрийн байдлаар 178 улсад 200 мянга гаруй улаанбурхан өвчний тохиолдол бүртгэгдээд байна.

-Улаанбурхан өвчний хор хөнөөлийг иргэд төдийлөн ойлгодоггүй шүү дээ?

-Аюултай өвчин учраас л бид иргэдээ хамгаалахын тулд шуурхай штаб байгуулж, вакцинжуулалт, урьдчилан сэргийлэх эм тариагаа бэлдэж, анхааруулга санамжуудыг өгч, эрүүл мэндийн байгууллагууд бэлэн байдалд ажиллаж байгаа юм. Ковид 19 цар тахал, улаанбурхан өвчин яг адилхан нийгмээрээ өвдөх аюултай. Тиймээс тохиолдлын тоо бага гэлтгүй бүх шатны эрүүл мэндийн байгууллагууд урьдчилан бэлтгэлээ сайн хангах үүрэгтэй.

Хэрэв улаанбурхан өвчний тархалт нэмэгдвэл 50 мянга гаруй хүн халдвар авах эрсдэлтэй гэсэн судалгааг хийсэн.

Тиймээс үүнд бэлтгэлтэй байхын тулд тохиолдлын удирдлагын баг гарган урьдчилан сэргийлэх ажлыг хийж байна гэж ойлгож болно

-Улаанбурхан өвчний шинж тэмдэг ямархуу байдлаар илэрдэг юм бол?

-Улаанбурхан өвчин дэлхийн 178 оронд тархаад байна. Нууц үе 7-21 хоног үргэлжилдэг. Тиймээс дараа нь шинж тэмдэг илрэх үед нь шуурхай хүмүүсээ олж тогтоох байдлаар ажиллах юм. Наад зах нь Монголд байх байршил, холбоо барих дугаар зэргийг нь бүртгэлжүүлэх шаардлагатай. Үүний тулд нисэх онгоцны буудлуудад улсын онцгой комиссоос зөвлөмж хүргүүлсэн. Ковид 19 цар тахлын үе шиг нисэх онгоцны буудлуудад халуун шалгахаас эхлээд шинж тэмдгийн тандалтын ажлуудыг идэвхжүүлнэ.  Одоо дэлхийд тархаад байгаа улаанбурхан өвчин эхлээд яг ханиад шиг илэрч байгаа. Дараа нь нүүр, хүзүүгээр нь тууралт гарна. Хэлэн дээр нь улаан тойрогтой товруу үүснэ.