Өчигдөр /2024.08.05/-нд олон улсын хөрөнгийн зах зээлд хар Даваа гариг тохиомон талаар тус салбарынхан онцолж буй. Тиймээс энэ талаар Санхүүч Г.Батжаргалаас зарим зүйлийг тодрууллаа.

-Олон улсын хөрөнгийн зах зээл өндөр савлагаатай байгаа талаарх мэдээлэл цацагдсан. Үүний шалтгаан нөхцөлийг юу гэж харж байна?

-Олон улсын хөрөнгийн зах зээлд үүссэн савлагаанд олон хүчин зүйл нөлөөлсөн. Тухайлбал, 2002-2003 оноос эхлээд хөрөнгө оруулагчид технологийн компаниудад хөрөнгө оруулж эхэлсэн. Тийм учраас Мета, Facebook гэх мэт нэр бүхий томоохон компаниудын хувьцаа өндөр хувиар өссөн. Тус салбарт хөрөнгө оруулагчдын хүлээлт энэ жилийн хагас жилийн байдлаар санхүүгийн үзүүлэлтүүд нь хүлээгдэж байсан ашгийн хэмжээнд хүрээгүй. Өөрөөр хэлбэл, хүлээлтээр доогуур үзүүлэлттэй байсан. Хоёрдугаарт, геополитикийн хурцадмал байдлууд нөлөөлж байна. Тухайлбал, Изриаль, Хамас бүлэглэлийн зөрчилдөөнийг нэрлэж болохоор байна. Израиль Хамасын Сангийн сайд болон удирдагчийг тусгай ажиллагаа явуулж устгаснаар Ираны зүгээс Изриальд цохилт өгөх эрсдэл нэмэгдсэн. Изриалийн талд АНУ гэх мэт барууны орнууд нэгдэж туслахад бэлэн гэдгээ илэрхийлсэн бол нөгөө талд ОХУ Ираны талд зогсоо илэрхийлсэн. Ингээд ОХУ-ын Батлан хамгаалахын сайд нь Иранд өчигдөр төрийн айлчлал хийлээ.

Түүнчлэн Бангладешт төрийн эргэлт гарсантай холбоотойгоор Ерөнхий сайд нь эх орноосоо дүрвэж нисдэг тэргээр Энэтхэг рүү явсан. Энэ мэтчилэн санхүүгийн болон улс төрийн таагүй нөхцөл байдлууд нэг мөчид давхцаж байгаа нь олон улсын хөрөнгийн зах зээлд уналтуудыг бий болгож байна.

-Хөрөнгийн зах зээл дээр үүссэн савлагаанаас үүдэн томоохон хөрөнгө оруулагчид хувьцаагаа зарах үзэгдэл бий болсон гэж үзэж болох уу?

-Ер нь бол тийм. Тухайлбал, далхийд алдартай хөрөнгө оруулагч 93 настай Warren Buffett  “Apple”-ийн хувьцааныхаа 50 хувийг зараад  277 тэрбум ам доллар бэлэнээр авч байна. Мэдээж нөхцөл байдал сайнгүй байх талаар тооцоо судалгаа хийсний үндсэн дээр ийм шийдвэр гаргасан. Зарим судлаачдын үзэж байгаагаар АНУ-ын ажилгүйдлын түвшин муу үзүүлэлттэй гарсантай холбон тайлбарлаж байна. Энэ мэтчилэн геополитикийн болоод санхүүгийн таагүй мэдээллүүд хавсарч хөрөнгийн зах зээлд хөрөнгө оруулагчдыг сандаргаж байна. Сандарсан хөрөнгө оруулагчид хувьцаагаа их хэмжээгээр зарах үйлдэл хийсэн нь эргээд хувьцааны үнэ унахад нөлөөлж байна. Энэ үзэгдлийг зарим судлаачид дүгнэхдээ ковидоос хойш тасралтгүй өссөн хөрөнгийн бирж дээр уналт гарах нь тодорхой буюу ердийн үзэгдэл гэж дүгнэж байна.

Зах зээл дээр тасралтгүй өссөн үзүүлэлт тодорхой хэмжээнд буух нь зах зээлийн өөрийнх нь тохиргоо гэж үзэж байна. Хэрэв энэ нөхцөл байдал удаан хугацаанд үргэлжилж, нөхцөл байдал даамжирвал дагуулах эрсдэл өндөр.

Харин удаан хугацаанд үргэлжилэхгүй хэд хоногоос хөрөнгийн зах зээлийн савлагаа тогтворжих юм бол нөхцөл байдал хэвийн үргэлжлэх байх.

-Технологийн компаниудын хувьцааны үнэ савлахаас гадна өөр ямар ямар төрлийн бүтээгдэхүүний үнэ уг савлагаанд өртөв. Энэ үзэгдэл ямар нэгэн байдлаар Монгол Улсад нөлөө үзүүлэх эрсдэлтэй юү?

–Алт, мөнгөний үнэ тийм өндөр хувиар савлаагүй боловч 20 орчим хувиар савласан. Мөн биткойны үнэ өндөр хувиар унасан бол газрын тосны үнэ 1-2 хувиар унасан үзүүлэлттэй байна.  Олон улсын  хөрөнгийн зах зээлд тохиолдсон 1-2 удаагийн шок Монгол Улсад шууд нөлөөлөх боломж хомс. Харин урт хугацаанд үргэлжилвэл нөлөөлөх нь тодорхой болно. Хэдийгээр өрнөж байагаа үйл явц газар зүйн байрлалын хувьд Монголоос хол байгаа нь үнэн боловч санхүү, эдийн засаг, геополитикийн хувьд дэлхий хавтгай болсон учраас наад зах нь гадны хөрөнгө оруулалтын хувь хэмжээ буурна.

Цаашлаад Монгол Улсын экспортын гол түүхий эд болох алт, зэс, нүүрсний үнэд нөлөө үзүүлнэ.  Мөн Олон улсын хурцадмал байдал цаашид гүнзгийрвэл Монгол Улсад нөлөөлөхийг ч үгүйсгэхгүй.  Хөрөнгийн зах зээл өөрөө тодорхой хэмжээний савлагаатай байдаг учраас энэ савлагаа удаан үргэлжлэх эсэхээс олон зүйл шалтгаална.