Үндэсний их баяр наадам өргөн дэлгэр болж, аймаг сумдын наадмаар үргэлжилж байна. Бараг л Монголын 21 аймгийн 330 сумын тал нь энэ жил түүхт ойн баяраа тэмдэглэж буй. Завхан аймаг гэхэд 10 сумын тэгш ой тохиож байна. Сумдын тэгш ойн наадам долдугаар сарын 17-27-ны хооронд товлогджээ. Тухайлбал, Шилүүстэй сумын ой долдугаар сарын 17, 18-нд, Отгон сум  18, 19-нд, Баянтэс, Цагаанхайрхан, Ургамал сум долдугаар сарын 19, 20-нд, Баянхайрхан, Дөрвөлжин сум долдугаар сарын 20, 21-нд, Сонгино сум долдугаар сарын 21, 22-нд, Сантмаргаз сум 26, 27-нд, Яруу сум энэ сарын 26, 27-нд тус, тус 100 жилийн ойн баяр гэх мэт урт жагсаалт гарна. Нэг аймагт дор хаяж 2-3 сум тэгш ойтой.

Архангай аймгийн тав, Сүхбаатар аймгийн гурав, Баянхонгор аймгийн долоо, Ховд аймгийн тав, Өвөрхангай аймгийн ес, Хэнтийн нэг, Хөвсгөл гурав, Дундговь аймаг тав, Дорнод аймаг дөрөв, Дорноговь аймаг 11, Увс аймгийн зургаа, Булганы зургаа, Говь-Алтай аймгийн 16, Төв аймгийн ес, Сэлэнгэ аймгийн 17 сум 100 жилийн ойгоо тэмдэглэж байна.

Гэвч 100 жилийн түүхтэй аймаг, сумдын хөгжил ямар түвшинд байна вэ. Бодит амьдрал дээр хөгжил дэвшлийн талаар яриад ч хэрэг алга. Сумдын хөгжил хөсөр хаягдаж, хүн ам нь хот суурин газар руу дүрвээд удаж байна.

Орчин цагт модон жорлонгоосоо салаагүй байж тэрбум тэрбумаар нь найр наадам зохион байгуулах нь хэр зохимжтой вэ. Хөдөө сумдад олон улсын стандартай сургууль, сум дундын эмнэлэг гэж байхгүй. Зам харгуй муутай. Тэртээ 100 жилийн өмнөхөөс өөрчлөгдөж, хөгжсөн юм бараг байхгүй гэхэд хилсдэхгүй. Захын нэг сумаар ороход л модон жорлон угтана.

Харин Увс аймгийн Бөхмөрөн сумын нутгийн зөвлөл 100 жилийн ойд өргөсөн бүх хандив мөнгөө модон жорлонгоосоо салгахад зарцуулна гэдгээ мэдэгдсэн. Сумын уугуул суугуул иргэдийн хандиваар зургаан насны морь, түрүү бөхөд машин өгөхгүйгээр нийтдээ 200 өрхийг боловсон жорлонтой болгох гэнэ. Энэ бол сайн жишиг.

Түүхт ойгоо угтаж, сумандаа ажлын байр бий болгож, авто зам тавьж, эмнэлэг, цэцэрлэг барихаас илүүтэй хэлбэр хөөж хурдан морь уралдуулж, бөх барилдуулахаар өчнөөн мөнгө төгрөг зарцуулдгаа болих хэрэгтэйг иргэд шүүмжилж байна. Орон нутгийн төрөх эмнэлэг хүйтэн байгаагаас эхчүүд төрсний дараа гам алдаж байгаагаа олон нийтийн сүлжээнд нийтэлж байсан удаатай.

Эдийн засгийн бодлого, өрсөлдөх чадварын судалгааны төвөөс 2023 оны Монгол Улс болон аймгуудын өрсөлдөх чадварын тайланг 11 дахь жилдээ танилцуулсан. Уг судалгаагаар Орхон, Дорноговь, Дархан-Уул, Өмнөговь, Говьсүмбэр аймгууд тэргүүлснийг зарлаж байв. Энэ судалгааг гаргахдаа Монгол Улсын 21 аймгийн хөгжил, өрсөлдөх чадварыг эдийн засгийн тамир тэнхээ, засаглал, бизнесийн үр ашиг, дэд бүтэц гэх үндсэн дөрвөн бүлгийн нийт 175 шалгуур үзүүлэлтээр тооцож гаргадаг тухай албаныхан танилцуулдаг. Түүхэн ойн баяр тэмдэглэж хэлбэрдэхийн оронд улс орны хөгжлөө энэ тэргүүнд тавих цаг болжээ.