Монголчуудын үндэсний гэх тодотголтой цөөхөн хэдэн баярын нэг бол наадам. Сүүлийн жилүүдэд иргэдэд үндэсний баярууддаа багагүй ач холбогдол өгч хөгшин, залуу гэлтгүй дээл хувцсаараа гоёдог болсон.  Тиймээс энэ жил ямар загвар болон өнгө трэнд болж байгааг сурвалжилсан юм.

ХҮРЭЭ ЗАГВАРЫН ДЭЭЛ ЭРЭЛТТЭЙ БАЙНА

"Дүнжингарав" худалдааны төв наадмын гоёл хайсан иргэдийн хөлд дарагджээ. Тус худалдааны төвд дээл өнгө загвар, үнийн хувьд өргөн сонголттой байх аж. Жил бүрийн наадмаар дээлийн өнгө, загвар өөрчлөгдөж байдаг. Энэ жил торгон, хээ хуар багатай цулгуй дээл зонхилж харагдана. Худалдагч эмэгтэй тэрбээр,

Энэ жил хүр хорхойн торгон, нударгатай, хоргой эмжээртэй, халаастай, бага зэрэг “А” хэлбэртэй хүрээ загвартай дээл тренд болж байна.

Ерөнхийдөө эмэгтэйчүүд "бэйж" ягаан, шаргал дээлүүдээс сонголтоо хийж байна. Энэ жил олон сум тэгш ойтой юм билээ. Сумынхаа ойд зориулж шинэ дээл сонгож байна. Торго, бүс даавууны үнэ нэмэгдсэнээс дээлийн өртөг зардал нэмэгдсэн. Манайх дээлийнхээ захиалгыг өөрсдөө аваад дээлээ оёдог. Нэг дээл загвараасаа хамаараад нэгээс хоёр өдрийн дотор гардаг. Долдугаар сарын 22 хүртэл захиалга дүүрсэн байгаа. Үргэлжлээд хурим найрын сар эхлээд арван сар хүртэл завгүй байдаг. Зуны улирал тул нимгэн биед эвтэйхэн, цайвар дээл сонгож өмсвөл зүгээр байдаг. Настай хүмүүс бол энгийн монгол дээл худалдан авч байна. Залуучууд өөрсдийн сонирхолдоо нийцүүлэн янз бүрийн  сонголт хийж байгаа. Харьцангуй гял цал, чимэглэл ихтэй дээл сонгохоо больсон гэж худалдагч эмэгтэй ярив.

ДЭЭЛ 250.000-1.200.000 ТӨГРӨГ ХҮРТЭЛ ҮНЭТЭЙ БАЙВ

Тус лангуунд эрэгтэй эмэгтэй дээл, монгол цамц, шарваар өмд гээд өнгө загварын өргөн сонголттой байлаа. Үнийн хувьд монгол цамц 85.000-100.000 төгрөг, эрэгтэй дээл 350.000-450.000 мянган төгрөгийн үнэтэй байв. Эрэгтэй дээлийн хувьд цулгуй даавуун, хар саарал, номин ногоон, хөх, гүн ногоон, хүрэн дээл голдуу харагдана. Шарваар өмд 85.000-95.000 төгрөг байх аж. Шарваарыг дээл болон цамцны аль нь дээр ч өмсөхөд тохиромжтой гэж худалдагч эмэгтэй хэлэв. Харин хүүхдийн цамц 45.000-65.000 төгрөгийн үнэтэй байв. Энэ жилийн тренд болоод байгаа эмэгтэй хүрээ дээл 520.000 төгрөг. Энэ нь товч шилбэнээс хамаарч үнэ өөр. Шахмал шүрэн товчтой, хүр хорхойн торгон хүрээ дээл 1 сая 200.000 төгрөг гэж байв.

Мөн нударгагүй, даавуун, торгон, энгийн дээл 170.000-250.000 хүртэлх үнэтэй байсан юм. Баярын гоёл дан ганц дээлээр зогсохгүй.  Тэгвэл "Дүнжингарав" худалдааны төвд дээлээс гадна эмэгтэйчүүдийн толгойн гоёл, ээмэг зүүсгэл, бүс гээд наадмын гоёл цөм бүрэн байх ажээ. Монголчуудын үндэсний гоёлын нэг бол малгай. Дээлэн дээр өнгө загвар донж маяг нь тохирсон малгай сонгож өмсөх нь ямар ч монгол хүнийг сайхан харагдуулдаг. Баруун талын хаалгаар ороод үүд хэсэгт байх малгайны лангуун дээр хүмүүс дугаарлан зогсоно. Өөрт зохих малгайг өмсөж үзэн эргүүлж тойруулж, толинд харан шилж сонгоно. Тус лангуунд малгайны сонголт арвин.

Сийрсэн болон эсгий шилэп, монгол шовгор, тоорцог, гэх мэтчилэн. Залуучууд ихэвчлэн сэрүүн байхыг бодож сийрсэн шилэпэн малгайг сонгож байгааг худалдагч залуу хэлэв.

Эсгий бүрх малгай 95 мянган төгрөг. Харин сийрсэн  бүр малгай 85 мянган төгрөг гэж байлаа. Эмэгтэй малгай мөн адил. Малгай бүх лангуунд бараг ижилхэн үнэтэй байсан юм. Харин цөөхөн тохиолдолд монгол малгай буюу шовгор оройтой бүчтэй, залаатай малгайг сонгон авч байгаа аж. Монгол малгайны хувьд Хятад үйлдвэрлэсэн болон дотооддоо гараар урлаж хийсэн гээд хоёр сонголттой. Үүнээсээ хамаарч үнэ нь харилцан адилгүй. Тодруулбал хятад малгай нь 200 мянга гэж байгаа бол дотооддоо гараар урлаж хийсэн монгол малгай 280 мянган төгрөгийн үнэтэй байв.

Үндэсний үйлдвэрлэгч “WE brand Mongolia”-д хагалбартай дээл 489.000 төгрөг. Даавуун монгол загварын хос цамц, банзал 198.000 төгрөг гэж байсан бол нударгатай хоргой эмжээртэй торгон дээл 558.000 төгрөгийн үнэтэй байв. Хантааз 88.000 төгрөг гэж байлаа.

Үндэсний үйлдвэрлэгч "Борголжин" брэндийн дээл цамцнууд мөн л өнгө загвараасаа шалтгаалаад үнэ өөр өөр. Тодруулбал, эрэгтэй даавуун монгол цамц 95.000 төгрөг. Эмэгтэй даавуун монгол цамц 85.000 төгрөгийн үнэтэй байв. Эмэгтэй, эрэгтэй хантааз 110.000-145.000 төгрөг гэж байгаа бол 1-11 нас хүртэлх охидын хантааз, 65.000-85.000 төгрөгийн ханштай байна. Энэ мэт хийц, загвар материал тэр бүү хэл дэлгүүрийн байршлаасаа шалтгаалаад наадмын гоёлын үнэ харилцан адилгүй байгаа ажээ.

Иргэдийн зүгээс, дээлийн үнэ жил ирэх тусам өсч байна. Загварын хувьд илүү даруухан болж байгаа юм шиг санагдаж байгаа. Гэхдээ нэг авчихбал дахин дахин авахгүй учир загварлаг гэхээсээ илүү хийц, материал сайтайг сонгож авахыг боддог гэв. Үндэснийхээ баяруудаар монгол үндэсний дээлээ өмсөхийг илүүд үздэг. Мөн аялал зугаалгаар авч явахад хамгийн тохиромжтой хувцасны нэг гэдгийг онцолж байлаа.