"Хамгийн гол нь бөх хүн өөрөө эр хүн болох үндэс суурьтай болдог" гэж улсын харцага, гавьяат дасгалжуулагч Г.Элбэг багш хэлнэ. Үнэхээр түүний шавь нар эр хүн ямар байхын үлгэр жишээ, жудагтай гэлцдэг. Хамгийн тод жишээ нь улсын аварга Г.Эрхэмбаяр. "1996 онд намайг Их шавь сургуульд оюутан болсон цагаасаа бид хоёр багш, шавийн барилдлагатай болсон. Миний ялалт, ялагдал алинд ч хамт байсан даа багш минь" гэж аварга ярина. Үнэхээр л багш шавь хоёр төрийн наадмын түрүүг авах гэж хамтдаа хичээсэн, зүтгэсэн. 2011 оны тэгш ойн баяр наадамд Г.Эрхэмбаяр үзүүрлэж, улсын арслан цол хүртэв. Удалгүй санасандаа хүрч, дахин төрийн наадмын түрүү булаалдаж, 2013 онд улсын аварга гэх эрхэм хүндтэй цолны эзэн болсон түүхтэй.

Улсын аварга болохоос нь өмнө хүмүүс Г.Эрхэмбаярыг "Элбэгийн хар" гэдэг байжээ.

Наадам дөхөхөөр Г.Элбэг багшийн ажил ч ид ундарч, бэлтгэл сургуулилалт гэсээр завгүй өдрүүдийг өнгөрүүлнэ. Түүний завгүй өдрүүдийн цаг хугацаанаас хугасалж наадмын тухай яриа өрнүүллээ.

Тэрбээр 30 гаруй жил хүүхдүүдтэй ажиллаж, бөхийн эрдэм сургажээ. Энэ талаараа Г.Элбэг багш "Би өөрөө 30 гаруй жил хүүхдүүдтэй ажиллаж байна. Энэ хугацаанд барилдааны янз бүрийн зүйлсийг хүүхдүүдтэй заалаа. Хамгийн гол нь бөх хүн өөрөө эр хүн болох үндэс суурьтай болдог. Хүүхдүүд минь бөхөөр хүмүүжиж, улс орон минь дэвжин дээшилнэ гэдэгт итгэдэг" гэлээ.

Түүний удирдлага дор бэлтгэл сургуулилалт хийж байсан олон бөхчүүд улсын цолонд хүрч, төрийн наадмын үзүүр түрүүнд үлдэж, багшийгаа нэг бус удаа баярлуулсан. Улсын аварга Г.Эрхэмбаяраас гадна хоймор нутгийн бахархал болсон улсын арслан Ц.Содномдорж, улсын арслан Х.Мөнхбаатар нар ч эрхэм багшийн гараар бэлтгэгджээ. Улсын арслан Ц.Содномдоржийн талаар Г.Элбэг багш ярихдаа "Анх 2001 оны үед л хөдөөнөөс ирээд над дээр бэлтгэл хийж эхэлсэн санагддаг. Ер нь том улсын цолтой бөх болно гэдгийг мэдэж байсан даа. Бэлтгэлд үнэхээр дуртай, сонирхолтой, тэрнийхээ төлөө тэмцдэг тийм л хүүхэд" хэмээн ярив.

Нутаг ус ярьвал Г.Элбэг багш өөрөө Улаанбаатар хотын унаган хүүхэд. Гэхдээ бөх сонирхогчид Хөвсгөл аймгийн Улаан-Уул сумын уугуул улсын харцага Г.Элбэг гэж зарлуулдгаар нь эчнээ мэднэ. Яагаад Хөвсгөл аймгаар зарлуулах болсон талаараа тэрбээр "Аав минь Хөвсгөл аймгийн Улаан-Уул сумын хүн. 16 настайдаа нутгаасаа гарсан. Уг нь Улаанбаатараар зарлуулъя гэж бодсон ч гарал үүслээ бодоод Хөвсгөл аймгийн Улаан-Уул сумын харьяат гэж цоллуулахаар шийдсэн. Харин ээж минь Төв аймгийн Алтанбулаг сумын харъяат" гэж хуучлав.

Г.Элбэг угтаа бөх гэхээсээ илүүтэйгээр инженер болъё гэж боддог байжээ. Гэвч Ардын багш Х.Намширын нөлөөгөөр чөлөөт бөхөд татагдаж, барилдаанч болов. Тэрбээр анх 1997 оны улсын их баяр наадамд залуу бөх зодоглож, шууд зургаа давж, тухайн үеийн хуулиар "Монгол улсын өсөх идэр начин" цол хүртсэн. Ингэхдээ улсын начин Ш.Лхагвасүрэнгээр дөрөв, улсын заан Д.Эрдэнэбатаар тав, улсын гарьд П.Сүхбатаар зургаа давсан аж. Энэ үедээ Г.Элбэг 23 настай байж, залуу начнаар тодорсноор хурдан удмын даага хөтөлсөн билээ.

Тухайн үеэ эргэн дурсахдаа "Би улсын наадмаар хүүхдийн барилдаанд түрүүлж байлаа. 1992 онд өсвөрийн улсын аваргад түрүүлчихээд зун нь ээжийнхээ нутаг Төв аймгийн Алтанбулаг сумын наадамд барилдаад гурвын даваанд унасан юм. Тэгээд л сумын наадамд дахиж барилдаагүй. Харин 1995 онд Хөвсгөлийн наадамд очсон ч бас л гурвын даваанд уначихсан. Гэтэл 1997 онд улсын цолтон болоод бөөн баяр. Ээж минь цэнгэлдэхэд ирчихсэн үзэж байсан. Аав тэгтэл хүүгийнхээ барилдааныг үзэх чадахгүй юм байна гээд гэртээ сууж байсан даа" гэлээ.

Тэр цаг үеэс хойш Г.Элбэг харцага бараг арван жилийн зайтай 2006, 2007 онуудад дараалан зургаа давж, цолоо баталж, чимэг нэмсэн.

Г.Элбэг багш их багаасаа дархан аварга Д.Цэрэнтогтох, улсын арслан Д.Мөнх-Эрдэнэ нарыг даган Хөдөлмөр нийгэмлэгт бэлтгэл хийдэг байв. Гэвч өмч хувьчлалаар Хөдөлмөр нийгэмлэг үгүй болж, бэлтгэл хийх газаргүй болжээ. Энэ үед нь улсын арслан Д.Мөнх-Эрдэнэ хажуудаа авч, олон жил Архангайн бөхчүүдтэй бэлтгэл хийсэн гэнэ. Энэ талаараа тэрбээр ярихдаа "Д.Мөнх-Эрдэнэ арслан бол миний хүндэлж явдаг бөх, хуурай ах, багш минь. Дагаад л арслан ахын хийсэн бэлтгэл болгоныг хийх гэж оролддог, дуурайдаг байсан. Энэ нь ч өгөөжөө өгсөн байх гэж боддог" гэлээ.

Улсын харцага цол хүртсэн Г.Элбэг 1996 оноос эхлэн хүүхдүүдтэй ажиллаж, бөхийн А үсэг зааж эхэлжээ. Сүүлийн жилүүдэд зун бүр Төрхурахын аманд бэлтгэлд гарч байна. Энэ л хангайгаас улсын аварга цолтон төрсөн учир их л бэлэгшээдэг гэнэ.

Г.Элбэг харцага "Төрхурахын ам гэдэг эрт дээр үеэсээ монгол төрийн тусгаар тогтнолын эхлэл, эхэс дээдсийн хуран чуулдаг байсан авшиг шингэсэн газар. Энэ газарт Г.Эрхэмбаяр аварга маань спортын бааз, сэргээлтийн газар нээгээд хүүхдүүдийг бэлтгэл сургуулилалт хийх боломжоор хангаж байна. Энд Их шавь дэвжээ, Жавхлант дэвжээ, Таван хан дэвжээ нийлсэн 60 гаруй бөх бий" гэлээ.

Түүнээс жавтий хүртэж, сур амталсан бөхчүүд сумын заан, аймгийн арслан, улсын цол гээд санасан зорьсондоо хүрээд тус тусынхаа зам мөрийг хөөж, аймаг аймгийнхаа галын бэлтгэлд гарч, өрх тусгаарладаг гэнэ. "Хамгийн сайхан нь наадмын дараа нутгийнхаа наадамд явсан шавь нар залгаад ‘Түрүүллээ. Баярлалаа багшаа’ гэдэг. Энэ л гоё мэдрэмж" хэмээсэн юм.

Энэ жил л гэхэд Их шавь, Жавхлант, Таван хан дэвжээний 60 гаруй бөх бэлтгэл сургуулилалтаа базааж байна. Газар, газрын бөхчүүд нэг дор цуглаж, бэлтгэл хийх нь ямар ач холбогдолтой талаар лавлахад "Монгол бөхийн ирээдүй энэ. Нэг дор аймгуудын бөхчүүд цуглахаар янз янзын үр өгөөжтэй. Би анх багш болсноосоо хойш бүхий л аймаг, дэвжээний бөхчүүдтэй ажиллалаа. Аятайхан санагддаг шүү" гэв.

Эцэст нь түүнээс энэ жилийн наадмын таамгийг асуухад "Энэ жил олон бөхчүүд дээшээ үзнэ. Төрийн наадамд хэн түрүүлэхийг тэр өдрийн тэнгэр л мэдэг. Наадам дөхчихсөн үед хамаагүй хүний нэр дурдмааргүй байна" гэсээр бидний яриа өндөрлөв.