Шанхайн Хамтын Ажиллагааны Байгууллагын (ШХАБ) хурал Астана хотод болсон. Монгол Улс энэ удаагийн хуралд ажиглагч орноор оролцож байгаа бол Беларусь гишүүн орон болжээ. ШХАБ-ын үеэр хэлэлцсэн асуудал, нөхцөл байдал хэрхэн өрнөснийг онцолж байна.

ШХАБ-ын гишүүн орнуудын аюулгүй байдал нь тус байгууллагын эрхэм зорилгын гол сэдэв хэвээр байв. Улмаар тус холбооны бүс нутгийн терроризмтой тэмцэх агентлаг шинэчлэгдэнэ гэж Оросын ерөнхийлөгч Владимир Путин Астанад болсон ШХАБ-ын гишүүн орнуудын Төрийн тэргүүн нарын зөвлөлийн хуралдааны үеэр мэдэгджээ.

"Тэгш эрх, бие биеийнхээ ашиг сонирхлыг харгалзан үзэх, соёл, иргэншлийн олон янз байдлыг хүндэтгэх, аюулгүй байдлын тулгамдсан асуудлуудыг хамтдаа шийдвэрлэх арга замыг эрэлхийлэх зарчмаар шат дараатай хөгжиж буй ШХАБ-ын хамтын ажиллагааг Орос улс онцгой чухалчилдаг" гэж хурлын үеэр Путин хэлжээ.

ШХАБ-ын гишүүн орнуудын Төрийн тэргүүн нарын зөвлөл энэ удаагийн хурлаар хэд хэдэн баримт бичиг, шийдвэрийн багцыг бэлтгэсэн.

 Эдгээр нь  хэрэгжиж эхэлбэл тус байгууллагын үүрэг, нөлөө Азийн орнуудад  сайн, муугаар нөлөөлөх нь дамжиггүй.

Жишээ нь, ШХАБ-ын орон зайд салан тусгаарлах үзэл, хэт даврагч үзлийн эсрэг хамтран, таслан зогсоох  хувь нэмэр оруулна гэж хурлын үеэр онцолжээ. Орос 2022 онд Украинд довтолсноос хойш энхийн хэлэлцээр хийхийг оролдоогүй. Мөн дайнаа үргэлжлүүлэх зорилготойгоор дээрх шийдвэрийг хэлэлцсэн гэж шинжээчид үзсэн байна.

ШХАБ-ын гишүүн орнуудын аюулгүй байдал нэн тэргүүний зорилт гэж гишүүн орнууд үздэг. Үүнийг  хэрэгжүүлэхийн тулд тус байгууллагын бүс нутгийн терроризмын эсрэг агентлагийг Аюулгүй байдлын аюул заналхийллийн бүх хүрээг хамарсан олон нийтийн төв болгон өөрчлөх аж. Казахстанд болсон ШХАБ-ын дээд хэмжээний уулзалтаар батлагдсан энэ салбарын хамтын ажиллагааны хөтөлбөр нь ШХАБ-ын бүс нутаг дахь салан тусгаарлах үзэл, хэт даврагч үзлийн эсрэг тэмцэлд хувь нэмэр оруулах зорилготой аж.  Оросын санал болгож буй Евроазийн аюулгүй байдлын шинэ загварчлал нь “Евро-Атлантын хоцрогдсон загваруудыг” шинэчлэх байв.

Үүнийг шинэ төрлийн зэвсэг байх боломжтой гэж эх сурвалж "BBC” агентлагт мэдээлжээ.

Чухам ямар зэвсэг, эсвэл төлөвлөгөө  болох нь тодорхойгүй байгаа аж.

ЗАЛУУС ХӨТӨЛБӨР

Оросын санаачилгаар байгуулагдсан ШХАБ-ын Залуучуудын зөвлөл нь залуучуудын яриа хэлэлцээг дэмжихэд зохицуулах үүрэг гүйцэтгэдэг. Тус байгууллагын гишүүн орнууд соёл, хүмүүнлэгийн чиглэлээр хамтын ажиллагаагаа тасралтгүй нэмэгдүүлсэн аж. Жишээ нь Орос 77 их сургуулийг нэгтгэж, ШХАБ-ын их сургууль байгуулсан гэж хэвлэлийн төлөөлөгч Песков мэдээлжээ.

Түүнчлэн, тус холбооны 2035 он хүртэлх хөгжлийн стратегийн тухай шийдвэрийн төсөлд улс төр, аюулгүй байдал,  эдийн засаг, эрчим хүч, хөдөө аж ахуй, өндөр технологи, инновацийн салбарт хамтын ажиллагааг цаашид гүнзгийрүүлэх хэтийн төлөвийг тусгасан байна.

Казахстаны ерөнхийлөгч Токаев уг шийдвэрийг санаачилсан ба улс орондоо ашиг авчирна гэж тооцоолсон. Гэхдээ худалдаа наймаа хийхдээ рубль ашиглахаар болжээ. Энэ нь Оросын валютаа зах зээлээс тасруулахгүй байх бодлого юм. Барууны орнуудад хий нийлүүлэхдээ рублиэр тооцоо хийх Путины бодлого амжилттай болоогүй тул ШХАБ-ын орнууд болон Азийн нөлөө бүхий орнууддаа энэхүү бодлогоо хэрэгжүүлэх бололтой.

ДЭЛХИЙД ҮЗҮҮЛЭХ НӨЛӨӨ

Дэлхийн улс төрд хүч хэрэглэх арга улам бүр ашиглагдаж байгаа тул дэлхийн шинэ дэг журмыг бий болгоход ШХАБ-ын  үүрэг оролцоогоо нэмэгдүүлэх шаардлагатай гэж хурлын үеэр тунхаглав. Казахстаны нийслэлд Төрийн тэргүүн нар тус тунхаг бичигт гарын үсэг зуржээ.

Илүү шударга, олон талт дэлхийн дэг журам бий болж, улс орнуудын хөгжлийн боломжууд, харилцан ашигтай, эрх тэгш хамтын ажиллагаа гэх зэрэг үгсээр усалсан энэхүү хурал нь нэг ёсондоо Путины “ар талаа” бэлдэх хурал болсон гэж шинжээчид үзэв.

Орос өөрийн нэр нөлөөг ашиглан Беларусь, Казахстан зэрэг орнуудыг түрэмгийлэлдээ нэгтгэхийг хүсч байна гэж олон улсын шүүмжлэгчид өөрсдийн үзэл бодлоо илэрхийлжээ.

Мөн олон улсын эрх зүйн хэм хэмжээ системтэйгээр зөрчигдөж, геополитикийн сөргөлдөөн, мөргөлдөөн нэмэгдэж, дэлхийн хэмжээнд болон ШХАБ-ын бүс нутагт тогтвортой байдал буурсаар байна.  Тиймээс “эрх мэдлийн аргыг ашиглах нь нэмэгдэж байна" гэж тунхаглалд дурджээ. Болж буй нөхцөл байдлыг сайжруулахын тулд  гишүүн орнууд "Ардчилсан, шударга, улс төр, эдийн засгийн олон улсын шинэ дэг журмыг бий болгоход ШХАБ-ын үүргийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай" гэж Беларусийн ерөнхийлөгч Лукашенко мэдэгдлээ.
Олон улсын түвшинд Путин ШХАБ-ын хурлаар дамжуулан өөрийн эрх мэдлээ тогтоох гэж хичээж байна. Барууны болон дотооддоо эсэргүүцэлтэй тулгарч буй түүний хувьд энэхүү хурал нь “хэрэгтэй зүйлээ олж авах” гэсэн санаа аж. Эдийн засаг, хамтын ажиллагаа зэрэг нь голчлон Оросын талд ашиг олгохоор шийдвэрлэгдсэн хурал дараа дараагийн хэлэлцэх сэдвүүдээ бэлтгэж байна.

Эх сурвалж: TASS, CNN,BBC