Зуны улиралд аялал жуулчлалын салбар “амь ордог”. Энэ үед Монгол орныхоо сайхан байгальтай танилцаж, сэтгэл оюунаа амраах хүсэлтэй дотоодын аялагчид олширдог билээ. Гэвч эх орноороо аялж сэтгэлээ сэргээх бус эсрэгээрээ стресст орох нь ч бий. Нэг үеэ бодоход дотоодын аялагчид хогоо ууталж, байгаль дэлхийгээ хайрладаг хандлага, соёлд суралцах болсон.

Гэвч цуглуулсан хогоо хаях хогийн цэг орон нутагт хомс байна. Байсан цөөн цэг нь хогондоо дарагдаж, хөдөө талаар нэг хийсч тарсан дүр зурагтай харагддаг.

Сүүлийн жилүүдэд гэр бүл, албан байгууллага, хамт олон, найз нөхөдтэйгөө байгалийн үзэсгэлэнт газар, түүх соёлын дурсгалт газруудаар аялах нь нэмэгдсэн. Тэр хэрээр байгальд хог хаягдал ихэсч, ил задгай бие засах асуудал энгийн үзэгдэл болсон. Энэ бүхний шалтгаан нь орон нутагт олон нийтийн бие засах, хогийн цэг байдаггүйтэй холбоотой. Орон нутгаас үүнд анхаарч, ажилладаг эсэх нь ч эргэлзээтэй. Төсөв мөнгө байхгүй гэдэг шалтгаанаар улсын байгууллагын гарыг хардаг гэхэд хилсдэхгүй биз. Ядаж аялал жуулчлалын оргил үе зун цагт орон нутгаас хогийн цэгтээ анхаарч, ойр ойрхон ачиж, цэвэрлэдэг болъё. Төрөөс хог хаягдлын асуудалд хүч хүрдэггүй бол хувийн хэвшилд хариуцуулах боломжтой.

Зарим дотоодын аялагчдын хувьд аяллын турш хог хаягдлаа ууталж, явдаг ч орон нутгийнхан өөрсдөө энд тэнд архи, пивоны шил хаяж, голд тоос тортогтой хивсээ угааж зогсдог гэдгийг хэлж байв.

Дотоодын аялагчдын маршрутыг харвал, Манзуширын хийд, Тэрэлж, Тэрхийн цагаан нуур, Чулуутын хавцал, Тайхар чулуу, Хөвсгөл далай, Хар зүрхний хөх нуур, Элсэн тасархай, Хэцүү хад, Алтай таванбогд, Буйр нуур гэх мэтчилэн байгалийн өвөрмөц тогтоцтой газруудыг зорьж буй.

Гэвч эдгээр газруудад аялагчдын бие засах газар, хогийн цэг хомс. Байгаа нэг нь хүн орохын аргагүй байдгийг аялагчид хэлдэг. Монголд аялал жуулчлалыг хөгжүүлнэ гэх болгондоо албаныхан “Жорлон барина” гэж ярьдаг. Харамсалтай нь8 дотоодын аялагчдын хамгийн ихээр зорин очдог газруудад суух нэг ч сандал, хогийн цэг хэрэгтэй байна.

Нэг жишээ хэлэхэд, Хөвсгөл аймгийн Баянзүрх сумыг зорин очиж, сум руу орох хаалганы хэсэг дэх хогийн цэг рүү нэг уут хог хаях гэтэл хаяулаагүй гэдгийг нэгэн аялагч хэлж байв. Учрыг лавлахад сумын хариуцсан ажилтан нь "Манай суманд хогоо хаяхгүй шүү. Хогоо аваад яваарай" гэдэг хариултыг өгчээ.

Мөн Хөвсгөл далайн эрэг Жанхайг хамгийн их жуулчин зорин очдог. Тэнд ганцхан жорлон байрлуулсан ч үнэр танар хүн ойртохын аргагүй, хог хаягдал ихтэй байсан. Тухайн орон нутгийн зүгээс жуулчид олноор ирдэг газраа тохижуулж, цэвэрлээд, татвар хураамжаа авдаг бол татгалзах зүйлгүй гэдгийг аялагчид хэлж байв.

Гэтэл ямар ч үйлчилгээ байхгүй, биологийн асуудлаа ч шийдэх боломжгүй газарт очихын тулд хураамж төлдөг нь шударга бус санагддаг гэдгээ ч хэлсэн.

Ийн үзэсгэлэнт байгаль, эртний түүх соёлтой манай улсын хувьд орон нутагт аялал жуулчлалыг бүсчлэн хөгжүүлэх боломж бүрэн бий. Заавал үнэтэй, сүртэй хөшөө дурсгал байгуулж төсөвт хүндрэл учруулалгүйгээр юуны түрүүнд жорлон, хогийн цэгтэй болох нь чухал юм шиг ээ.