Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн дэлхий нийтийг хамарсан цар тахлын үед Засгийн газраа тэргүүлж ажилласан нь түүний түүхэнд бичигдэх бас нэгэн гавьяа гэдэгтэй хэн ч маргахгүй биз.  Магадгүй ХХI зуунд хүн төрөлхтний түүнд тохиосон хамгийн аюулт цар тахлын үед улс орныхоо эдийн засаг, хүн амынхаа эрүүл мэндийг сахин хамгаалах түүхэн шийдвэрүүдийг түүний тэргүүлсэн засгийн газар гаргасан. Үүний үр дүнд Монгол Улс цар тахлын хүнд хэцүү жилүүдийг хохирол багатай даван туулсан дэлхийн улс орнуудын нэгээр нэрлэгдэж, зарим улс орон Монгол Улсаар жишээ татан, туршлага судалж байсан цаг саяхан.Эдийн засгийн хувьд хоёр хөрш орноосоо нэн хамааралтайн сацуу экспортын гол бүтээгдэхүүн нь уул уурхайн бараа бүтээгдэхүүн зохилдог улс орныг ийм амаргүй нөхцөлд удирдах нь олон төрлийн бодит эрсдлийг дагуулж байсан.Тийм учраас юуны өмнө ковидын үед Монгол Улсын Засгийн газраас нэн тэргүүнд эдийн засгаа хөгжүүлье гэсэн зорилт тавихаас илүүтэй иргэдийнхээ эрүүл мэндийг хамгаалах нэн тэргүүний ганцхан зорилт тавьж байв. Урд, хойд хил хаалттай худалдааны төв, захууд хаалттай, хөл хориотой, иргэд нь бүгд амны хаалттай хоорондоо 1-2 метрийн зайтай зөрж байсан цаг өнөөдөр мартагдсан ч өмнөх түүх болон үлджээ. Иргэдээ цар тахлаас хамгаалж, иргэдийнхээ эрүүл мэндийг хамгаалах зорилтоо Засгийн газар нэр төртэй биелүүлсэн. Энэ бүхний дараа эдийн засгаа сэргээх олон төрлийн бодлого хэрэгжүүлсэн.

Цар тахлын оргил үед Монгол Улсын эдийн засаг -4.7 хувьтай байв. Харин 2023 онд эдийн засаг 7 хувиар өсөж, дотоодын нийт бүтээгдэхүүн 36.7 их наядаас 63.3 их наяд хүрч, нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүн  5.220 ам.долларт хүрч, анх удаа улсын төсөв болон төлбөрийн тэнцэл ашигтай гарсан түүхэн үзүүлэлтэд хүрч чадлаа. Ердөө хоёрхон жилийн өмнө 2.7 тэрбум ам.доллар байсан гадаад валютын албан нөөц нэмэгдэж, өнөөдрийн байдлаар 5.2 тэрбум ам.долларт хүрээд байна.

Өнөөдрийн амжилтыг дүгнэх амархан. Харин өчигдрийн бэрхшээлийг туулахад тийм ч амархан байгаагүй. Цар тахлын эхэн үед Монгол Улсын валютын нөөц 4 тэрбум 900 сая  ам доллар байсан бол түүнээс хойш тасралтгүй унасаар 2.5 тэрбум ам.долларт хүрсэн. Тэр ч бүү хэл ар араасаа төлөх хугацаан нь тулчихсан гадаад өр зээлийн хугацаа тулчихсан тийм амаргүй нөхцөлд Олон улсын валютын сангийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх тухай асуудлууд ч хөндөгдөж байв. Ийм эгзэгтэй цаг мөчид Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ мэргэжлийн засгийн газартаа мэргэжлийн хүмүүсийг урьж, Монгол Улсын эдийн засаг, хөгжлийн яамыг шинээр байгуулсан нь нүдээ олсон шийдвэр байсан юм. Цар тахлаас үүдэн Монгол Улсын эдийн засаг 4.6 хувиар агшиж, ард иргэдийн бодит орлого 8 улирал дараалан унаад байсан энэ үед Монгол Улсын Засгийн газар Эдийн засаг, хөгжлийн яамыг байгуулж, цар тахлын дараа эдийн засгаа богино хугацаанд сэргээх зорилгыг биелүүлэхээр ажилдаа ханцуй шамлан орсон.Цар тахлын улмаас 2020 онд эдийн засаг 5.3 хувиар агшиж, төсвийн алдагдлын ДНБ-д эзлэх хувь 12 хувь болж нэмэгдсэн. Мөн зах зээлийн тодорхойгүй байдлын улмаас банкуудаас олгох зээлийн хэмжээ буурч, банкуудын нийт 8.0 их наяд төгрөгийн чөлөөт эх үүсвэр Төв банкин дээр байршиж байв.

Харин 2020 онд нийт 65-68.9 мянган ажлын байр алдагдаж, цаашид эдийн засгаа сэргээх арга хэмжээ авахгүй нөхцөлд нэмж 130 мянган ажлын байр алдах эрсдэлтэй нүүр тулж ирсэн.

Өөрөөр, хэлбэл Засгийн газраас өөрийн төсвийн нөөц боломжоо бүрэн шавхаж иргэд, ААН-үүдээ дэмжихэд чиглэж ажилласан хэдий ч цар тахлын нөлөө даамжирч, бичил бизнес эрхлэгч иргэд, аж ахуйн нэгжүүдэд эргэлтийн хөрөнгийн дутагдал үүсэх, ажлын байраа үргэлжлүүлэн хадгалахад хүндрэлтэй байсан тул “Эрүүл мэндээ хамгаалж, эдийн засгаа сэргээх 10 их наядын цогц төлөвлөгөө”-г Засгийн газар болон Төвбанк хамтран хэрэгжүүлсэн. Энэхүү 10 их наядын цогц төлөвлөгөөний хүрээнд эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлтүүдийг цар тахлын өмнөх түвшинд буюу эдийн засгийн өсөлтийг 5 орчим хувьд хүргэн сэргээж, ажлын байрыг дэмжихийн зэрэгцээ инфляц, гадаад валютын албан нөөцийн зохистой түвшинд хадгалах зорилт дэвшүүлж байв. Тэр зорилтдоо тэд хүрч чадсан. Энэ бол эдийн засгийг бодит тооцоо судалгаа, алсын хараатай дүгнэж чадсан Засгийн газрын гишүүдийн бодит тооцооллын үр дүн. Эдийн засаг, хөгжлийн яам байгуулагдсаны дараа эдийн засгийн нөхцөл байдалд дүгнэлт хийж, эдийн засгийн либералчлал, ил тод байдлыг хангах, өрсөлдөөнийг бий болгох зэрэг олон бодлого, арга хэмжээнүүд дээр анхаарч ажилласан байдаг.  Тэр дундаа өдрөөс өдөрт нэмэгдэж байсан бараа, бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийг зогсоох, томоохон гадаад бондын төлбөрүүд 2023 онд төлөгдөхөөр хүлээгдэж байх үед шавхагдаад байсан гадаад валютын нөөцийг нэмэгдүүлэх нь нэн тэргүүний зорилт байсан.  Нүүрсний экспортын биет хэмжээ өссөн ч орж ирэх орлогын хэмжээ нэмэгдэхгүй байгаас үүдэн Эрдэнэс Тавантолгой ХХК-д БЭТ томилох шийдвэр гаргасан нь өнөөдөр улсын экспортын хэмжээ бодитоор өсөх, элдэв төрлийн хулгай луйврыг таслан зогсоох, нүүрсний экспорт түүхэн дээд хэмжээнд хүрэх, валютын нөөц нэмэгдэх бүр цаашлаад ЭТТ ХХК-ийн хувьцаа эзэмшигчид ногдол ашиг хүртэл, цалин тэтгэвэрийн хувь хэмжээг нэмэгдүүлэх гэх мэтээр улсын эдийн засгийн өсөлтийн өрх гэрийн үүд хаалгаар оруулж, иргэдийн орлогод бодит өөрчлөлт авч ирсэн. Засгийн газраас Монгол Улсаас гарч байгаа байгалийн баялгийг цөөн тооны хүмүүсийн эрх ашиг, өнгө үзэмжээр хямд үнээр худалдан борлуулдаг байдлыг таслан зогсоож, ил тод байдлыг хангаж, дотоод нөөц боломжоо бүрэн ашиглах замаар экспортын орлого, гадаад валютын нөөцөө нэмэгдүүлэх зорилгоор 2022 оны аравдугаар сард Засгийн газрын 362 дугаар тогтоолыг баталан гаргаж байв. Уг тогтоолд уул уурхайн биржийн тогтолцоог нэвтрүүлэх, гааль, татварын автомат бүрдүүлэлтийн систем бий болгох, ашигт малтмалын борлуулалт, хөрөнгө оруулалт, худалдан авалттай холбоотой ил тод байдлыг хангах, ашигт малтмалыг хил үнээр худалдан борлуулах, экспорт, тээвэрлэлтийн үйл ажиллагааг оновчтой зохион байгуулах зэрэг валютын нөөцийг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн цогц арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлэхээр заасан байдаг.

Эдийн засгийн хүндрэлийг богино хугацаанд даван туулах, уул уурхайн салбарт ил тод байдлыг хангах хүрээнд Засгийн газар “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-д онцгой дэглэм тогтоосон нь олон жилийн турш ноёрхож, хулгай худалд нэр, гар хутгалдсан хүмүүсийн явцуу эрх ашгийн хүрээнд тухайн үедээ элдэв шүүмжлэл, хардлага сэрдлэг дагуулж байсан нь үнэн.

Гэхдээ эцэст нь үнэн ялдаг зарчмаар тус компани нүүрсээ хаалттай хаалганы ард биш, биржээр хил үнээр, нээлттэй, ил тод борлуулдаг байх, төрийн нууцад хамааруулсан гэрээнүүдийг ил тод болгох, оффтэйк гэрээнүүдийг цэгцлэх зэрэг ил тод байдлыг хангах, үйл ажиллагааны үр ашгийг сайжруулахад чиглэсэн олон арга хэмжээ хүрээнд Засгийн газрын 2022 оны арвандугаар сарын 9-ний өдрийн 449 дүгээр тогтоолын дагуу төрийн нууцын зэрэглэлтэй 7 гэрээг ил болгосон. Мөн нүүрс борлуулах 140, олборлолт, ачилт, өрөмдлөг зэрэг бараа, ажил үйлчилгээний худалдан авах нийт 544 гэрээг олон нийтэд нээлттэй болгож чадсан.  Түүнчлэн 26 оффтэйк гэрээг дуусгавар болгож, 9 оффтэйк гэрээг зогсоож, тус компани дахин нэг ч оффтэйк гэрээг шинээр байгуулаагүй нь төв талбайгаа гороож Монгол Улсын Засгийн газрыг ажлаа хийхийг шаардаж, Засгийн газрын тэргүүн Л.Оюун-Эрдэнэд том эрх ашиг, том бүлэглэлийн эсрэг зогсох хүч өгсөн иргэдийн ташуур болсон. ЭТТ ХХК-д онцгой дэглэм тогтоож, компанийн үйл ажиллагаанд шинэчлэл хийж, сайжруулснаар нийт 2.5 их наяд төгрөгийн өр дарсан, 13 жилийн хугацааны нийт борлуулалтын 50 хувьтай тэнцэх буюу 6.1 тэрбум ам.долларын борлуулалтыг зөвхөн онцгой дэглэмийн 19 сарын хугацаанд хийсэн байна. Мөн түүхэн 13 жилийн хугацааны 61 хувьтай тэнцэх 5 их наяд төгрөгийн татвар, хураамжийг онцгой дэглэмийн 19 сарын хугацаанд төсөвт төвлөрүүлж, улсын төсвийн татварын орлогын 13 хувийг дангаараа бүрдүүлсэн амжилт гарсан нь тоон үзүүлэлтүүдээр батлагдаж байна.

2022 онд 1.3 их наяд төгрөгийн, 2023 онд 3.5 их наяд төгрөгийн цэвэр ашигтай ажиллаж, иргэдэд  удаа дараа ногдол ашиг хуваариллаа. Энэ бол Монгол Улсын Үндсэн хуульд заасан байгалийн баялаг ард түмний өмч байх заалт хөрсөн дээрээ бууж, баялагтаа эзэн болсон монголчууд байгалийн баялгийн үр өгөөжөөс адил тэнцүү хүртэх боломж, үүд хаалгыг нээсэн алхам болсон юм.