УИХ-ын 2020 оны сонгуулийн үр дүнд байгуулагдсан парламент өчигдөр отгон чуулганаа хуралдууллаа. 2020 оны УИХ-ын сонгуулийн үр дүнд байгуулагдсан найм дахь удаагийн парламент нийт 2200 шахам хууль тогтоомж баталсан гэж спикер Г.Занданшатар өөрсдийгөө магтав. Үнэхээр иргэд, олон нийт, улс орны хэмжээнд үр дүнгээ өгөх ажил хэрэгч парламент байсан эсэхийг иргэд хэлэх биз.

МОНГОЛ УЛС АРДЧИЛЛЫН БУС АВЛИГАЧДЫН БАЯНБҮРД БОЛОВ

Найм дахь удаагийн УИХ ажил хэрэгч парламент байсан уу, авлигач, хулгайч парламент байсан уу гэдэг нь асуултын тэмдэг. Түүхэндээ хамгийн их хулгай, луйвар, авлига албан тушаалын гэмт хэрэгт холбогдсон, хоригдсон, шалгагдсан, бүрэн эрхээсээ татгалзсан, бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлсэн гишүүдтэй парламентаар нэрлэгдэж үлдэх нь нэгэнт тодорхой болсон. Сүүлийн найман жилд авлигын индекс 50 байраар, ардчиллын индекс 20 байраар ухарсан үзүүлэлт монголчуудын төдийгүй дэлхийн улс орнуудын санааг зовоож байна.

Цагтаа ардчиллын баян бүрд гэгддэг байсан Монгол Улс өнөөдөр “авлигачдын баян бүрд” болчихсон. Хөгжлийн банкны, нүүрсний, эмийн, ашигт малтмалын лицензийн, ногоон автобусны гэх мэт дуулиант  хулгай, луйврын хэргүүд эхнээсээ ил болсон. Энэ бол ам, ажил алд дэлэм зөрж байгаагийн тод илрэл.

ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАГЧДЫГ ТАТАХ БИШ ҮРГЭЭВ

Монголд гадаадын хөрөнгө оруулалт татах хэрэгцээ биш бүр шаардлага тулгарсан. Эдийн засгаа солонгоруулах, төрөлжүүлэх гэх мэт чихэр шиг үгийг УИХ-ын гишүүд тоть шиг давтдаг. Харамсалтай нь энэ удаагийн парламент хөрөнгө оруулалтыг татах чиглэлээр хуруугаа биш хошуугаа л хөдөлгөлөө. Өнгөрсөн хугацаанд Хөрөнгө оруулалтын хууль эрх зүйн орчноо шинэчилж, өмнө нь гаргаж байсан алдаа дутагдлаа давтахгүй байх талаар ам мөчиг өгч, гадны хөрөнгө оруулагчдыг эх орондоо урьж авчирж байгаад, улайхгүй худлаа ярьсан УИХ, Засгийн газрын гишүүд бий.

Хөрөнгө оруулалтын тухай хуулийн шинэчилсэн төслийг хав дарж, дараагийн парламент руугаа шилжүүлсэн нь Х.Баттулга гэж хүний хэрүүл, талцлаас айсных ч биз. Гудамжинд байсан Х.Баттулга УИХ-ын даргатай уулзсаны дараахан Хөрөнгө оруулалтын тухай хуулийн төслийг хэлэлцэхийг нь Г.Занданшатар хойшлуулсан юм.

Сүүлийн 10 гаруй жилийн хугацаанд гадны нэг ч томоохон компани Монголд хөрөнгө оруулаагүй. УИХ-ын гишүүд хөрөнгө оруулалтын хэмжээ жилээс жилд буурч байгааг хүлээн зөвшөөрч, Оюутолгойгоос өөр олигтой хөрөнгө оруулалтын төсөл нэрлэж хэлж чадаагүй.  Гэтэл “Эдийн засгаа сэргээх шат дараалсан арга хэмжээ, баялгийн реформ хийж, далд эдийн засгийг ил болгосон, системийн авлигатай хийсэн тэмцлийн үр дүнд 2016 онд дөнгөж 1.2 хувьтай байсан эдийн засгийн өсөлт 7 хувьд хүрч, нэг хүнд ногдох ДНБ 2016 онд 3681 ам доллар байсан бол 2023 оны эцэст 5875 ам. доллар боллоо. Төрийн албан хаагчийн цалин 2016 онтой харьцуулахад 3 дахин нэмэгдэж, тэтгэврийн доод хэмжээг нэмснээр дундаж тэтгэвэр 785.000 төгрөг болсон” гэх спикерийн үг хадны цуурай мэт сонсогдов.

Татвар төлөгч иргэдийн татвараас бүрддэг төсвийн мөнгийг халамжийн мөнгө болгож гар, хөлийн салаагаараа урсгаж цалин, тэтгэвэр, төрийн албан хаагчдын цалинг нэмэгдүүлж, санал авах оноо болгон ашигласан. Төсвийн орлого 2016 онтой харьцуулахад 4 дахин нэмэгдэж 27 их наяд төгрөгт хүрсэн.

Гэтэл улс орны эдийн засаг, иргэдийн амьдралд хэрэгтэй нэг ч үйлдвэр, нэг ч дорвитой бүтээн байгуулалт хийгдээгүй байна. Үүнээс өөр гунигтай түүх эдийн засгийн ямар нэгэн бодлоготой улс оронд байхгүй л баймаар…

ХУУЛИЙГ ГУУЛЬ БОЛГОВ

Энэ удаагийн хаврын чуулганы хугацаанд төрийн ордон эзгүйрч, төрийн ажил хамгийн их цалгардсан. Хаврын чуулган үргэлжилсэн гурван сарын хугацааны талаас илүү хувьд нь гишүүд ордонд суух нь бүү хэл орондоо ч орох завгүй тойрогтоо гүйлдэж, сонгогчидоо тойглосон. УИХ-ын чуулганы дэг бүрэн алдагдаж, хууль машиндах процесс үргэлжилсэн. Хууль тогтоомжийн хууль зөрчиж олон хууль батлагдсан гэдгийг Ардчилсан намын гишүүд шүүмжилсэн ч, нэгэнт олонх болсон намын гишүүдийн өмнө тэд хүчгүйдсэн. Тухайлбал, Өчигдөр хуралдсан УИХ-ын ээлжит чуулганы хуралдаанаар нийт 113 хуулийн төслийг эцэслэн баталсан юм.  Ар араас нь дуржигнатал уншиж, алх цохих тэр мөчид парламентын гишүүдийн баталсан хууль иргэдийн, улс орны хувь заяаг шийдэж байдаг. Гэтэл УИХ-ын чуулганаар ямар хууль, хэрхэн ямар процессоор батлагдаж байгаа талаар иргэдэд ямар ч ойлголт алга. Харин УИХ-ын гишүүдэд иргэд, олон нийтэд баталж байгаа хуулийнхаа талаар ойлгуулах сонирхол ч алга, сөхөө ч алга.

Яг ийм олон нийтийн хараа хяналт суларсан үед хуулийн хулгай, цоорхой гардаг гашуун түүх олон бий.

ТӨР ХИЙХ ЁСТОЙ АЖИЛ, ҮҮРЭГ ЁСТОЙ АЧААГАА МАЛЧДЫН НУРУУНД ТОХОВ

Сонгуулийн жилийн өмнө Монгол орон даяар зуд болсон нь улстөрчидөд зол болов. Өнгөрсөн хаваржин иргэдийн зовлон бэрхшээлийг ойлгодог, энэрэнгүй сэтгэлтэн болж хөдөө орон нутгаар хөдлөн гулд дахицгаасан. Зарим нь машин маниулдаж, зарим нь машин татаж, хунгарласан цас ухаж, хоёр гурван боодол өвс зоож гүйсэн. Сүүлдээ малчин өрхөөс өөр хүн Монголд амьдардаггүй мэт аашилсан. Зарим нь малчны зээлийг бүгдийг нь тэглэх санаачилга гаргаж байхад, зарим нь хүү багатай урт хугацаатай зээл олгох санаачилга гаргав. “Мэдсэн бол хэдэн мал аваад хөдөө амьдрах минь яал аа” гэж бодогдтол авсан даа. Малчин хүний хөдөлмөр хүнд, малчдын амьдрал, эдийн засгийн боломж тааруу байгаа нь малын түүхий эд үнэгүйдсэнтэй шууд холбоотой. Малын арьс, шир түүхий эд боловсруулах үйлдвэр барих талаар дэндүү олон жил ярьсан даа.

Дарханд ганц сайхан үйлдвэртэй болох горьдлого байсан ч талаар нэг болсон. Балгас гэхэд хэцүү, барилга гэхэд ч хэцүү болчихсон байж байна. Малчиддаа үнэхээр хайртай, малчдынхаа эдийн засгийн эрх чөлөөнд санаа зовдог бол түүхий эдийг нь үнэд хүргэж, экспортод гаргах, боловсруулах, угаах үйлдвэрийн тоог нэмэгдүүлэх нь хууль тогтоох байгууллага болоод түүнийг хэрэгжүүлэгч Засгийн газрын чухал үүрэг.

Гэтэл “Монголын тусгаар тогтнолын нэг бат тулгуур болсон Монгол малчин,  монгол мал, Монголын газар нутаг-бэлчээрийн харилцан шүтэлцээг хангах шинэ эрх зүйн орчныг тогтоолоо. Малчин өрхийн нэгдсэн холбооны эрх зүйн байдлын тухай, Уламжлалт мал аж ахуйд тулгамдаж байгаа уур амьсгалын өөрчлөлтөөс шалтгаалсан сөрөг нөлөөллийг бууруулах тухай, Малчдын эрх зүйн байдлын тухай хуулиудаар мал аж ахуйн салбар хэрэглээний биш, үйлдвэрлэн бүтээгч, хөгжлийн салбар болох шинэ замд шилжинэ. Малчдынхаа ахуй амьдрал, үйл ажиллагааг төрөөс дэмжих урт, богино хугацааны бодлого эдгээр хуулиар тодорхойлогдсон. Үр дүн эхнээсээ гарч, малчид зээлээ хойшлуулж, хоршоод хөнгөлөлттэй зээл авч, “Шинэ хоршоо” хөдөлгөөн эрчимтэй өрнөж байна” гэж чуулганы индэр дээрээс УИХ-ын дарга Г.Занданшатар хэлнэ лээ. МАН-ынхны нүдэнд малчдаас өөр хүн харагддагүй нь энэ.

Эцэст нь хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх эрх мэдэл харилцан хяналттай зэрэгцэн орших ёстой. Гэтэл харилцан хяналт тавих нь бүү хэл өвөр түрүүндээ орж, өөр хоорондоо хуйвалддаг болсон.  УИХ-ын дөрвөөс дээш гишүүд давхар дээлтэй байж болохгүй талаар Үндсэн хуульдаа оруулж өгсөн ч өөрсдийн эрх мэдлийн төлөө дан дээлийг давхар болгон өөрчилсөн. Төрийн эрх мэдлийн гурвалжинг тэд л юу ч биш болголоо.