Их Британийн парламентын сонгууль таамагласнаас эрт товлогдсоныг ерөнхий сайд Риши Сунак зарлав. Тодруулбал, зургаан долоо хоногийн дараа буюу долдугаар сарын 4-ний өдөр сонгууль болно. Их Британийн сонгуулийг таван жил тутамд явуулдаг бөгөөд санал хураалтыг энэ хугацаанд хэзээ нь ч зарлаж болдог. Энэ удаагийн сонгуулийг 2025 оны нэгдүгээр сард багтаан санал хураалт явуулах ёстой байсан ч Риши Сунак ийнхүү гэнэтийн мэдэгдэл хийжээ. Эл мэдэгдлийг хүртэл британичууд намрын огноог хүлээж байв.

Санал хураалтыг жилийн хоёрдугаарт хагаст буюу техникийн хувьд долдугаар сард явуулна гэж Сунак өмнө нь олон удаа зарлаж байсан. Гэвч долдугаар сарын 4 гэсэн огноо нь олон хүнийг цочирдуулжээ. Энэ шийдвэрээрээ Риши Сунак сөрөг хүчнийхнийг гайхашруулахаар төлөвлөсөн байж магадгүй юм. Өөрөөр хэлбэл, сөрөг хүчнийхэн зуны амралт дуусахаас нааш сонгуулийн санал хураалт байхгүй гэж бодож, санаа амар байсан гэж үзэж байна.

Мэдээж сонгуулийн огноо эрт товлогдсон учир кампанит ажлын хугацаа ч ахархан байх юм. Эрт огноог үл харгалзан Их Британид сонгуулийн кампанит ажлын хугацаа бусад оронтой харьцуулахад богино байдаг. Тодруулбал, тус улсын сонгуулийн кампанит ажил нь хамгийн багадаа ажлын 25 хоног үргэлжилдэг.

Сунак аль хэдийнэ хаан Чарльзтай ярилцсан бөгөөд парламентыг тараах зөвшөөрөл хүсчээ. Парламент тавдугаар сарын 30-нд тарж, энэ үеэс хойш техникийн хувьд гишүүд гэж байхгүй болно. Зөвхөн нэр дэвшихээр шийдсэн эрх баригчид л гэж байх юм.

Дараа нь гишүүд Их Британийн 650 тойрогт сонгуулийн сурталчилгаагаа эхлүүлж, парламентад суудал авахын төлөө өрсөлдөнө. Гишүүд болон засгийн газрын сайд нар үндэсний кампанит ажилд оролцох бөгөөд зарим чухал үед орон нутгийн кампанит ажилд оролцдог. Мөн уламжлал ёсоор телевизийн мэтгэлцээн зохион байгуулна. Мэтгэлцээн нь 2010 оноос хойш Их Британийн улс төрийн онцлог байсаар иржээ.

Их Британийн улс төр сүүлийн жилүүдэд “хэзээ ч гэдэг үгийг хэзээ ч бүү хэл” гэсэн зарчимтай байв. Санал асуулгын дүнг харахад эл үгийн биелэл мэт Хөдөлмөрийн нам Консерватив намыг тэргүүлж, засгийн газар солигдох төлөвтэй байна. Засгийн газар солигдвол Хөдөлмөрийн намын дарга Стармер ерөнхий сайд болно.

Консерватив засгийн газар 2010 оноос хойш засгийн эрх барьж байна. Гэхдээ 2010-2015 оны хоорондох хугацааг авч үзвэл Либерал ардчилсан намтай эвслийн засгийн газар ч мөн багтаж байна. 2015-2016 оны хооронд Либерал ардчилсан намгүйгээр Консерватив нам дангаараа засгийн газрыг тэргүүлжээ.

2016 онд “Brexit”-ийн санал хураалтаар Дэвид Камерон огцорсон. Үүнээс хойших ерөнхий сайдуудыг нэрлэвэл Тереза Мэй 2016-2019 онд, Борис Жонсон 2019-2022 онд, Лиз Трасс 2022 онд 49 хоног, Риши Сунак 2022 оны аравдугаар сараас хойш тус тус ажиллажээ.

Санал хураалт Их Британи даяар явагдана. Тодруулбал, – Англи, Умард Ирланд, Шотланд, Уэльсийн сонгогчид Их Британийн сонгуульд саналаа өгнө. Шотланд, Уэльс, Умард Ирланд болон Английн томоохон хот суурин газруудад тусдаа хуваарилагдсан засаг захиргаа байдаг ч гэлээ Вестминстерийн парламентад суух парламентын гишүүдийг сонгодог.

Сонгуулийн үр дүнгээр илт олонхийн санал авсан тохиолдолд тухайн ялалт байгуулсан намын дарга шууд ерөнхий сайдын албан тушаалд очдог. АНУ-ынх шиг шилжилтийн үе гэж байдаггүй. Ерөнхий сайд солигдвол одоогийн ерөнхий сайд Даунинг Стритийг нэн даруй орхих ёстой. Их Британийн улс төрийг энэ тал дээр харгис гэж үздэг.

Техникийн хувьд ерөнхий сайдыг хаан томилдог тул сонгуульд ялагчийн эхний үйлдэл нь хаанд бараалхах явдал юм.

Долдугаар сарын 4-ний өдөр УЕФА Аваргуудын Лиг ид үргэлжилж байх юм. Энэ үеэр сонгууль явуулах нь Риши Сунакийн бас нэгэн бодлого ч байж магадгүй. Тэрбээр ард олны сэтгэл хөдлөлтэй үеийг өөртөө ашигтайгаар эргүүлэх гэж байна гэсэн таамаг бий. Хөлбөмбөгийн тэмцээнд найдаж болох эсэхийг хэн ч батлахгүй. Риши Сунак өөрөө ч үүнийг мөрийтэй тоглоом гэдгийг мэдэж байх ёстой юм. Хамгийн сүүлд 1970 онд онд олон улсын хөлбөмбөгийн тэмцээний үеэр бүх нийтийн сонгууль товлогдож байжээ. Тухайн үед шөвгийн наймд Баруун Германы шигшээ баг Английн шигшээтэй үлдэж, улмаар Англи ялагдал хүлээсэн. Энэ ялагдлаас дөрөв хоногийн дараа Харолд Вилсоны Хөдөлмөрийн нам огцорч байжээ.

Эх сурвалж: THE CONVERSATION