“Гэрэлт ирээдүй” төвийн сэтгэлзүйч Б.Дариймаатай Монголын гэр бүлд тулгамдаж байгаа асуудлаар ярилцлаа.

-Үндэсний статистикийн хорооны мэдээлэлд өнгөрсөн жил 4776 хос гэрлэлтээ цуцлуулсан гэсэн харамсалтай тоо дурдагдсан. Ер нь Монголд гэр бүл салалт ямар хэмжээнд байна вэ. Гэр бүл салалтад юу нөлөөлж байна вэ?

-Нийгмийн хамгийн жижиг бүлэг бол гэр бүл. Тэр ч утгаараа зөвхөн гэр бүл ч гэлтгүй бусад нийгмийн бүлгүүдийн дунд ч зөрчилдөөн үүсдэг. Гэхдээ энэхүү асуудлыг ямар хэмжээнд аваачих вэ гэдэг чухал. Зөрчилдөөн, маргаан гэж харахгүйгээр ойлголцож чадаж байна уу, эсвэл бүр дээд түвшинд нь хүргэж байна уу гэдгээ анзаарах хэрэгтэй. Дээд түвшинд хүргэсэн зөрчилдөөн л аажмаар салалтад хүргэдэг. Зайлшгүй тохиолдолд салалт зөв гаргалгаа байж болно. Маш олон төрлийн дасан зохицолтоос болоод гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдэгддэг тохиолдлууд бий. Үүнээс шалтгаалаад амь насаа алдах, хөгжлийн бэрхшээлтэй болох гэх мэт хүнд хэлбэрийн үр дагаврууд гарч байдаг. Тиймээс үнэхээр энэ гэр бүл цаашаа оршин тогтнох боломжтой юу, эрүүл гэр бүл байж чадах уу гэдгийг мэргэжлийн хүнээс зөвлөгөө аваад тодорхойлох боломжтой.

-Гэр бүлийн харилцаагаа дуусгавар болгохоор шийдсэн хосод та ямар зөвлөгөө хэлдэг вэ?

-Салалтаас хойш тухайн гэр бүлийн гишүүд аз жаргалтай болдог уу гэвэл үгүй. Нэг талаараа таарамжгүй харилцаатай гэр бүлд өссөнөөс эрүүл орчинд өсөх нь хүүхдэд илүү дээр гэх боловч, нөгөө талаас тухайн гэр бүлийн маргааныг шийдвэрлэхгүйгээр шууд салах сонголт хийж байгаа нь хүүхдэд илүү хортой. Угтаа бол хүүхдэд эрүүл мөн элэг бүтэн орчинд өсөх эрхтэй. Гэтэл манайхан шууд бид хоёр таарахгүй, ойлголцохгүй байгаа болохоор салсан гэж ярьдаг. Хоорондоо таарахгүй болохоор салсан гэх шалтгааны цаана хүүхэд аль нэг талдаа хоосон орон зайг мэдрээд үлддэг. Энэ нь зарим тохиолдолд тухайн хүүхдээр дамжуулан дараагын гэр бүл салах ирээдүйг бий болгож байдаг. Үнэхээр хүнд түвшний хүчирхийлэлтэй гэр бүл биш бол салах гэдгээсээ урьтаад мэргэжлийн хүмүүсийн зөвөлгөөг аваад үзээрэй гэж зөвлөе.

-Хүүхэдтэй болсны дараа гэр бүлийн харилцаанд маш олон асуудал үүсдэг. Үүнийг хэрхэн давах ёстой вэ?

-Хүн дунджаар 18 насандаа гэр бүл зохиодог гэж үзвэл тэр хүртлээ ганц бие явчихсан хүн эсрэг хүйснийхээ хүнтэй хамт байгаад эхлэхээр сайхан мэдрэмжүүдийг хамгийн түрүүнд олж хардаг. Тиймээс бие биедээ хамгийн сайхан зан ааш, давуу талаа илэрхийлдэг. Бие, биенээ сайн, сайхнаар харж хамтдаа амьдралаа эхлүүлдэг. Харин хамтдаа амьдраад эхлэх үед илүү сул талууд нь ил болдог. Хоёрдугаарт, амьдрал зохиогоод явахаар эдийн засгийн, сэтгэл зүйн асуудал үүснэ. Асуудал үүсэхээр самаргаддаг, айдаг. Улмаар яахаа мэдэхгүй будилсанүедээ буруу сонголт хийх тохиолдол их байдаг. Залуу хос хүүхэдтэй болоод салж байна гэж хүмүүс боддог. Гэхдээ асуудал нь хүүхдэд байгаа юм биш. Хүүхэд ямар ч буруугүй. Тухайн хүн өөрөө гэр бүлтэй болоход бэлэн байна уу, хүүхэд өсгөж хүмүүжүүлэх үүрэг хүлээхдээ бэлтгэгдэж чадсан уу гэдээ мэдэхгүйгээр үр хүүхэдтэй болдог. Үүнийгээ тооцож байж гэрлэх ёстой. юм. Тэгэхгүй бол тухайн гэр бүлийн харилцаа цаашид зөв үргэлжлэх үү, буруу үргэлжлэх үү гэх асуудал яригдана.

-Монголчууд гэр бүлийнхээ талаар тэр болгон хүнтэй хуваалцдаггүй. Танаас жилдээ хэр олон хүн үйлчилгээ авдаг вэ?

-Монголд сүүлийн үед л сэтгүүлзүйчдэд ханддаг болсон. Өсвөр насны хүүхэдтэй эцэг эхчүүд манайд олноор ханддаг. Хүүхэдтэйгээ ярилцаж, ойлголцож чадахгүй байна гэдэгтээ маш их санаа зовдог болсон нь анзаарагдсан. Ихэвчлэн эмэгтэй хүмүүс зөвөлгөө авдаг. Шалтгаан нь гэр бүлийн байдалдаа сэтгэл хангалуун бус, нөхөртөө маш олон төрлийн хүлээлт тавьсан байдлаасаа болоод зөрчилдөөн үүсгэсэн байдаг. Эмэгтэй хүнд маш олон төрлийн хэрэгцээ бий. Хайрлуулах хэрэгцээ, халамжлуулах хэрэгцээ, сайхан үг сонсох хэрэгцээ гэх мэт. Харин эрэгтэй хүмүүсийн хувьд илүү санхүүгийн байдлаас шалтгаалсан дарамтад орох хандлагатай байдаг. Наанаа илэрхийлдэггүй ч гэсэн маш олон асуудлыг нуруун дээрээ үүрч явдаг. Үүнээсээ шалтгаалаад гэр бүлдээ цаг гаргаж чаддаггүй, зөрчилдөөн үүсэх гол нөхцлийг бий болгодог. Энэ нь хувь хүнээсээ болон нийгмээс маш их шалтгаалж байгаа гэж хэлж болно. Нийгэм эдийн засгийн байдлаас шалтгаалсан янз бүрийн асуудлууд гэр бүлүүдийн дунд зөрчилдөөн үүсгэдэг. Наад зах нь бидний худалдаж авч байгаа талхны үнэ, авч байгаа цалинтай дүйцдэггүй шүү дээ. Энэ нь эрэгтэй, эмэгтэй гэхгүй маш уялдаа холбоотой асуудал. Гол нь тухайн хоёр хүн маань өөрсөддөө байгаа асуудлаа ил гаргаж хоорондоо ярилцах нь л хамгийн зөв гаргалгаа юм.

-Гэр бүлийг "хэврэг" болгоход нөлөөлж буй нийгмийн асуудлууд юу байж болох вэ?

-Манай төвөөр үйлчлүүлж байгаа гэр бүлүүдийн хувьд хүүхэдтэйгээ өнгөрүүлэх цаг байхгүйгээс хоорондоо хөндийрч эхэлсэн, түүндээ бухимддагаа ярьдаг. Өглөө ажилдаа гараад орой ирэхэд хүүхэд нь унтчихсан байх жишээтэй. Та бүхэн мэдэж байгаа, манай нийгэм өөрөө маш их асуудалтай, эдийн засаг хүнд нөхцөлд байсаар ирсэн. Яалтчгүй гэр бүлийн хоёр хүн зэрэг ажиллаж байж амьдралаа авч явдаг. Ялангуяа залуу гэр бүлүүд хамтдаа ажил хийнэ, гэртээ ирээд ядраад хоёулаа хоорондоо ярилцах боломж байдаггүй. Боломж байсан ч ярилцахыг хүсдэггүй. Нийгэм өөрөө гэр бүлийн харилцаа цаашилбал гэр бүл салалтанд шууд болоод шууд бусаар маш хүчтэй нөлөөлж байна. Залуу гэр бүлүүдэд хамтдаа байх боломж бага байна.

-Гэр бүл тогтвортой болоход тодорхой хугацаа шаарддаг уу? 

-Сэтгэл зүйн шинжлэх ухаанаар гэр бүл гэдэг зүйл эхний 5-10 жилд зөрчилдөөн, маргаантай байдаг гэж үздэг. Эдгээр үеүдэд ихэнх хүн би төвтэй, бусдыг ойлгож таньж сураагүй байх нь хэвийн зүйл. Мөн өөрийнхөө юу хүсэж байгааг илэрхийлэх арга нь төлөвшөөгүй байдаг учраас эсрэг хүнээ юу хүсээд байгааг ойлгоно гэдэг маш хэцүү. Харин удаан хугацаандаа хүмүүс дасан зохицох, хүлээн зөвшөөрөх дадал зуршил суудаг. Зөвхөн сайн сайхан биш, муу муухайг нь ч хүлээн зөвшөөрч, дасан зохицож сурдаг гэж хэлж болно. Ингэснээр хамт байхад тухтай, тайван харилцаатай болдог. Нас тогтсон хүмүүс залуу гэр бүлүүдэд хандан эхлээд маргаатай байж болно, яваандаа ойлголцдог гэж хэлдэг нь ийм учиртай.

-Гэр бүлүүдэд хандан зөвлөгөө өгөхгүй юу?

-Гэр бүлүүдэд өгөх мөнхийн зөвлөгөө гэж байдаг. Тэр бол харилцан яриа. Залуу гэр бүлүүд ч гэлтгүй ер нь бүхий л гэр бүлүүд хоорондоо маш сайн ярилцдаг байх хэрэгтэй. Долоо хоногтоо биш юм аа гэхэд сардаа нэг өдрийг гэр бүлийн өдөр болгон зориудаар өнгөрүүлдэг болох нь тогтвортой гэр бүлийн харилцаанд эерэг нөлөөтэй. Заавал мэргэжлийн хүнээс зөвлөгөө авах шаардлагагүйгээр нэгэндээ итгээд, хайрлаад, нэгнээ илүү найз шигээ харж сурах хэрэгтэй гэж зөвлөе.