Хятадын дарга Ши Жиньпин таван жилийн дараа анх удаа Европт айлчилж байна. Энэхүү айлчлалаар хэлэлцэх гол сэдэв нь Украин дахь Оросын дайн, Бээжин, Брюсселийн эдийн засгийн хүндрэл, бэрхшээлийн тухай. Айлчлалын эхний зогсоол Франц Улс, агаад Ши Жиньпин тавдугаар сарын 6-нд Францын ерөнхийлөгч Эммануэль Макрон, Европын комиссын ерөнхийлөгч Урсула фон дер Лейен нартай хэлэлцээ хийснээр өмнөд Пиреней рүү хүлгийн жолоо залсан. Атлантын зөвлөлийн дэлхийн Хятадын төвийн орлогч захирал Мэтт Герасимийн үзэж буйгаар Хятадын удирдагч Европ руу гурван зорилготой айлчилсан байна.

Үүнд ОХУ-ын Украины эсрэг дайнд Хятад улс дэмжлэг үзүүлснээр түнжин муудсан Европ дахь харилцааг сэргээх, Европын холбооны (ЕХ) эдийн засгийн аюулгүй байдлын хөтөлбөрийг бүдгэрүүлэх, Бээжингийн тууштай түншүүд болох Серби, Унгартай хүчтэй харилцаа холбоог харуулах зэрэг орно.

Хятад Франц улстай дипломат харилцаа тогтоосны 60 жилийн ой, Унгартай албан ёсны харилцаа тогтоосны 75 жилийн ойг тэмдэглэх гэж байна. Тиймээс Хятадын төрийн хэвлэлүүд энэхүү айлчлалыг Ши Жиньпин Европын улс орнуудтай найрсаг харилцаагаа тэмдэглэж, ойн арга хэмжээнүүдэд оролцох зорилготой мэт харагдуулж буй. Гэвч цаанаа Ши Жиньпинь Европын холбоотой харилцаагаа сайжруулахыг эрмэлзэж буй юм.

Мөн тэрбээр Серби, Унгараар "дайраад өнгөрөхдөө" ноё Ши Хятадын гадаад бодлого тэдэнд хэрхэн тусалж байгааг онцолсон.

ТОМ ЗУРАГЛАЛ

Бээжин, Парис хоёр дипломат харилцаа тогтоосны 60 жилийн ой энэ жил тохиож байна.  Франц улс 1964 оны нэгдүгээр сарын 27-нд БНХАУ-ыг ​​улсыг албан ёсоор хүлээн зөвшөөрсөн барууны анхны орон болсон юм. Гэвч энэ айлчлал нь нэгд, дэлхийн аюулгүй байдлын уур амьсгал муудсан, хоёрт, Украин дахь дайн гурав дахь жилдээ үргэлжилж буй, гуравт, Израиль Газын зурвасыг үргэлжлэн бөмбөгдсөний улмаас 34 мянга давсан палестин хүн амиа алдсан үед тохиож байна. Бээжингийн зүгээс дайтагч орнуудын талаар төвийг сахисан байр сууриа илэрхийлсэн. Тодруулбал, Ши Жиньпин дайтагч орнуудын тухай хөндөхөөс зайлсхийж, Францын коньякт хямд татвар оногдуулахаа амалсан байна.

Францын удирдагч Э.Макрон  тивийн аюулгүй байдлын асуудлаарх Европын холбооны удирдагчдын нэг болсон. Энэ үүднээс Украины асуудлаар ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Владимир Путинд шахалт үзүүлэхийг Ши Жиньпинд уриалсан байна.

"Экономист" сонинд өгсөн ярилцлагадаа Францын ерөнхийлөгч  "Дайн бол Европын хувьд оршин тогтнох шинж чанартай" гэж үзжээ. Дайнаас гадна Европ Хятадын бизнесийн үйл ажиллагаанд санаа зовж байгаа агаад тус улсын цахилгаан автомашин үйлдвэрлэгчдэд үзүүлж буй татаас нь өрсөлдөөнийг сулруулж, Европын компаниудад хохирол учруулж байгаа гэх үндэслэлээр мөрдөн шалгах ажиллагааг эхлүүлээд байна. Комиссын дарга Урсула уг асуудалд нухацтай, хатуу хандаж байгаа билээ.

Хэрэв Хятад импортын бүтээгдэхүүнд өндөр татвар оногдуулж, экспортоо хямдруулсаар байх  юм бол "худалдааны аюулгүй байдал”-ын тусгай алхам хийх болно гэж Урсула мэдэгджээ. Ши Жиньпин уг мэдэгдлийг найрсаг боловч үл ойшоох хандлагатай хүлээж авсан ч татвараа хямдруулах алхмыг Францаас эхэлж, цаашлаад "Парис 2024"-ын үеэр цэргийн эвлэрэл байгуулсан.

Гэхдээ "Хятад-Франц-Европ"-ын хэлэлцээр төсөөлж байсан шиг амжилттай болоогүй. АНУ-ын Хятадын талаар баримтлах бодлого Европын холбооны орнуудад хэтэрхий хүчтэй нөлөөлж байгаа тул айлчлалын гол зорилго биелэгдээгүй.

25 ЖИЛИЙН ОЙ

Франц дахь айлчлалаа дуусгасны дараа Ши Жиньпин Сербийг зорьж, Хятадын Элчин сайдын яамыг бөмбөгдсөний 25 жилийн ойн үеэр Белградад хүрэлцэн ирлээ. Тэрбээр ерөнхийлөгч Александр Вучичтэй хэлэлцээ хийж, цаашдын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх талаар ярилцсан. Косовог эзэлсэн Сербийн цэргийн эсрэг "NATO”- гийн агаарын цэргийн ажиллагааны үеэр Вашингтон санамсаргүй байдлаар Хятадын цогцолборт цохилт өгсөн. Улмаар  гурван хүн амиа алдсан нь Хятадад дургүйцэл, эсэргүүцлийн жагсаал гарахад хүргэсэн.

Үүнээс хойш Хятад улс Европын холбооны гишүүн бус Сербийн хөрөнгө оруулалтын хамгийн том цорын ганц эх үүсвэр болсон бөгөөд айлчлалын өмнө хэвлэлийн төлөөлөгч Лин хоёр орны харилцааг "төмөр хучилттай" гэж дурджээ.

Серби, Унгар нь Европ дахь Ши Жиньпинийг халуун дотноор угтан авах баталгаатай орнууд юм. Эдгээр хоёр улс гадаад бодлогодоо Оросын талыг баримталдаг бөгөөд Ши Жиньпинийн гарын үсэг зурсан "Бүс ба Зам" санаачилга хөтөлбөрөөр дамжуулан Хятадын дэд бүтцийн санхүүжилтийг асар их хэмжээгээр хүртсэн. Тиймээс тэнд Ши Жиньпин Бээжингийн худалдааны бодлого, Украины эсрэг явуулж буй Оросын дайныг дэмжиж байгаа эсэх талаар ярих шаардлагагүй.

Балканы зүрхэнд орших далайд гарцгүй Серби улс нь эдийн засгийн хөрөнгө оруулалтаар Европ дахь Бээжингийн нөлөөг нэмэгдүүлэх зорилготой Хятадын “Бүс ба зам” санаачилгын гол орон байсаар ирсэн. Шүүмжлэгчдийн үзэж буйгаар энэ нь Хятадын “трояны морь” болж, Европ руу нэвтрэх гарц болж чадна гэж буй.

Хятад, Европын холбоонд нэр дэвшигч Серби хоёр орон тавдугаар сарын 8-нд "хамтарсан ирээдүй" байгуулах гэрээнд гарын үсэг зурснаар Балканы улс Европ дахь анхны Бээжинтэй тохиролцсон улс болов. Ши Жиньпин, Сербийн ерөнхийлөгч Александр Вучич нар Белград хотноо уулзсаныхаа дараа "Хятад, Сербийн иж бүрэн стратегийн түншлэлийн харилцааг гүнзгийрүүлж, өргөжүүлэн хөгжүүлж, хоёр орны хамтын ирээдүйтэй хамтын нийгэмлэгийн шинэ эрин үеийг байгуулна" гэж мэдэгдэв.

Ши Жиньпин 10 гаруй жилийн өмнө “хамтарсан ирээдүйн төлөөх нийгэмлэг” гэсэн нэр томъёог гаргаж байсан. Энэ нь тодорхой санаачилгыг илэрхийлэхгүй байж болох ч шинжээчид эвслийн өөр нэг нэр томъёоны хувьд багагүй ач холбогдолтой гэж үзжээ.

“Серби найман жилийн өмнө Хятадын Төв болон Зүүн Европын бүс нутаг дахь анхны иж бүрэн стратегийн түнш болсон. Харин одоо  Серби бол Хятад-Сербийн стратегийн, онцгой, өндөр түвшний харилцааг бүрэн харуулж, Хятадтай хувь заяаны хамтын нийгэмлэг байгуулсан Европын анхны орон юм” гэж Ши Жиньпин гэрээнд гарын үсэг зурсны дараа хийсэн хэвлэлийн бага хурлын үеэр хэлжээ.

Вучич хэлэхдээ, "Хоёр орон харилцаагаа ахиулж чадсан стратегийн харилцаанаас хамтын ирээдүй рүү шилжиж байна" гэжээ.

Серби Хятадтай улам ойртоход Европын холбоо хэрхэн хүлээн авах нь тодорхойгүй байна. Орос Украины эсрэг хийсэн дайн нь баруун Балканы зургаан улс, тэр дундаа Сербийг Европын холбоонд нэгтгэх асуудлыг 27 гишүүн орны мөрийн хөтөлбөрт оруулжээ. АНУ-ын баруун Балканы хойгийн төлөөлөгч Габриэль Эскобар хэлэхдээ, Ши Жиньпины Европт хийж буй айлчлал нь сүүлийн таван жилд анх удаагаа улс орнуудын дунд сөрөг нөлөө үзүүлэх зорилготой гэв. Хятад улс Украины мөргөлдөөнд төвийг сахина гэж мэдэгдсэн ч Оросын дайралтыг “түрэмгийлэл” гэж нэрлэхээс татгалзсан.

Үүнд барууныхан Хятад түрэмгийлэгч орны цэргийн чадавхийг бэхжүүлж байна гэж буруутгасан. Серби Оросын түрэмгийллийг буруутгасан ч Москвагийн эсрэг олон улсын хориг арга хэмжээнд нэгдэхээс татгалзсан юм.

УНГАРЫН НАЙРСАГ ХАРИЛЦААГ ТЭМДЭГЛЭВ

Хятадын удирдагч Сербид хийсэн айлчлалаа өндөрлүүлсний дараа тавдугаар сарын 8-ны орой Унгарын нийслэлд хүрэлцэн ирсэн бөгөөд дараа нь Ерөнхий сайд Виктор Орбантай төрийн зоог барьсан. Брюссельтэй байнга зөрчилддөг байсан Орбан 2010 онд засгийн эрхэнд эргэн ирснээсээ хойш дорно зүгт чиглэсэн гадаад бодлого явуулж, Орос, Хятад болон Азийн бусад орнуудтай эдийн засгийн харилцаагаа ойртуулахыг эрмэлзсээр ирсэн. Барууны орнууд болон Бээжингийн хооронд хүний ​​эрхийн зөрчил, цар тахал, худалдаа, Украин руу Орос түрэмгийлсэн зэргээс болж хурцадмал байдал үүсэн ч үндсэрхэг үзэлтэй Ерөнхий сайд стратегидаа үнэнч хэвээр үлджээ.

Сүүлийн жилүүдэд 9.6 сая хүн амтай Төв Европын тус улс Хятадын цахилгаан машин, батерейны үйлдвэрлэлтэй холбоотой томоохон төслүүдийг татсан байна. Унгарын ерөнхийлөгч Тамаш Сулёк  Будапешт дэх ерөнхийлөгчийн ордны хашаанд Ши Жиньпин болон түүний гэргий Пэн Лиюань нарыг халуун дотноор хүлээн авч уулзсан байна.

Будапештийг Хятадын далбаагаар чимэглэж, хатуу хамгаалалтад авсан бол Төвдийн далбааг нүднээс далд байлгажээ.

Унгар улс 2022 онд цахилгаан автомашины үйлдвэрлэлийн дэлхийн төв хэмээн сурталчилж эхэлснээс хойш Хятадын хэд хэдэн шинэ бизнес тус улсад өргөжиж эхэлсэн. Унгарын засгийн газрын мэдээлснээр, хоёр улс төмөр зам, авто замын дэд бүтэц, цөмийн эрчим хүч, автомашины үйлдвэрлэл зэрэг салбарт хамтын ажиллагаагаа хөгжүүлэхээр 16  орчим өөр гэрээ хэлэлцээрт гарын үсэг зурсан байна.

ЭХ СУРВАЛЖ: POLITUCO, FRANCE NEWS, ALJAZEERA, ASSOCIATED PRESS