Хаврын адаг сар улиран өнгөрч зуны эхэн сар хаяанд иржээ. Улаанбаатар хотын төв, жанжин Сүхбаатарын талбай урин цагт олны хөлд дарагддаг. Үзэсгэлэн худалдаа, өдөрлөг, арга хэмжээ гээд хүний хөл тасрахгүй.

Энэ их бужигнааны дундаас амьдралын замд алхан орж буй залуусын цангинасан инээд тодоос тод сонсогдоно.

ЕБС-ИЙ/НХАН 1 САЯ, ИХ СУРГУУЛИЙНХАН 3 САЯ ТӨГРӨГ ЗАРЦУУЛЖ БАЙНА

Нүүр дүүрэн мишээсэн хөөрхөн охин өнөөдөр /2024.05.08/ хонхны баяраа тэмдэглэж буй. Охины ангийнхан энэ жил үндэсний дээл өмсөхгүй, өөрсдийн сонголтоор чөлөөт хувцаслахаар тохиролцжээ. Мөн Нийслэлээс Ерөнхий боловсролын сургуулиудын хонхны баярын амралт, зугаалгын үйл ажиллагааг хориглосон тул  даруухан тэмдэглэнэ гэсэн боловч тэрбээр хонхны баярын үйл ажиллагаандаа бэлдэхдээ ойролцоогоор нэг сая орчим төгрөг зарцуулсан гэв.

Ийм зардал их, дээд сургуулийн төгсөгчдийн хувьд гурав дахин өндөр. Тэдний хувьд хонхны баяртаа зориулж, монгол дээл, даашинз, гоёл чимэглэл, болитк, туфль, хүрэм авахаас гадна үсчин, гоо сайханд орно гээд төсөв мөнгө багагүй шаардагддаг.

Хонхны баяраар хамгийн эрэлттэй нь үндэсний дээл. Тиймээс бид хонхны баярт зориулсан дээл, хувцас үнэ, ханш ямар байгааг сонирхлоо.

Дээл хийц, торго, даавуу, чимэглэл орсон эсэхээсээ хамаараад 45-90 мянган төгрөгийн хооронд худалдаалагдаж байна. Харин гоёл, гар чимэглэл ашиглан урласан гоёлын дээл 250-700 мянган төгрөгийн үнэтэй хийж байна.

Харин тэдний хийснээс худалдаанд гараад энэ үнэ 30-40 хувийн нэмэгдэлтэй борлуулагддаг байна. Дээлтэй хамт худалдааж буй гоёлын бүс 40-65 мянган төгрөг, толгойн гоёл 30-50 мянган төгрөгийн үнэтэй худалдаалагдаж байна.

Харин зах худалдааны төвүүд доторх Монгол дээлийг сонирхвол ямар брэндийн, ямар онцлогтой гэдгээсээ шалтгаалан янз бүрийн үнэтэй байх бөгөөд ойролцоогоор 320-420 мянган төгрөг гэв. Гоёлын даашинз 75-250 мянган төгрөг, эрэгтэй хослол 120-300 мянган төгрөгийн үнэтэй байна. Худалдаа эрхлэгчдийн хувьд оюутан, сурагчдынхаа боломж бололцоонд тохируулан аль болох хямд үнээр худалдахыг зорьдог талаараа хэлж байлаа.

Оюутан, сурагчдын хувьд амьдралынхаа хамгийн аз жаргалтай дурсамжаа найз нөхдийн хамт тэмдэглэн өнгөрүүлэх ч, эргээд хаана хэзээ уулзахаа мэдэхгүй тал тал тийш салан одох нь гунигтай. Тиймээс ч өртөг өндөр гэлгүй бүгд л төгсөлтийн баяртаа бэлдэж, хожим хойно нь дурсаж явахыг хүсдэг.

ТӨГСӨЛТИЙН БАЯРААС ИЛҮҮ АЖЛЫН БАЙР, ХӨДӨЛМӨРИЙН ҮНЭЛЭМЖИНД САНАА ЗОВНИХ ТӨГСӨГЧИД

Их засаг их сургуулийн төгсөх курсийн оюутан Б.Намууны хэлж буйгаар тэрбээр дан ганц хонхны баярын хувцсаа бэлдэхдээ нэг сая төгрөг зарцуулсан. Үүн дээр нэмээд ангийн зугаалга, зургийн цомог зэрэг бусад зардлаа тооцвол гурван сая орчим төгрөгийн зардал гаргажээ. Түүний хувьд их сургуулиа төгсөөд эхний ээлжинд Монголдоо ажиллаж үзэх сонирхолтой байгаа ч цаашдын зорилгоо бодвол Ирландад суралцах хүсэлтэй гэв.

Намуун шиг олон төгсөгчид өнөөдөр хонхны баяраас илүү төгсөөд хаана ажиллах, Монголдоо үлдэх эсэхдээ санаа зовниж, эргэлзэж сууна.

Их сургуулийн гудамж дагасан, хаяа залгасан олон сургуулийн оюутнуудын төгсөлтийн баярын талаарх сонирхлыг маань өөрчилсөн нэг асуудал нь төгсөгчдийн хамгийн их санаа зовниж буй ажлын байр.  Мөн хөдөлмөрийн үнэлэмж байлаа. Их, дээд сургууль төгсөгч бүр өөрийн хэмжээнд тааруулж, төгсөлтийн баяраа хийнэ, баяр дуусна.

Харин баяр дууссаны дараа дипломоо өвөртлөөд хаана ажилд орох, ажлын байрны цалин хангамж нь хэр зэрэг хүрэлцээтэй байж чадах вэ, ажилдаа тогтвор суурьшилтай үлдэж чадах уу гэсэн зовнилоо  уулзаж, ярилцсан төгсөгчид  бүгд онцолж байлаа.

Эрүүл мэндийн салбарынхныг бэлтгэдэг "Этүгэн" их сургуулийн төгсөх курсийн оюутнууд төгсөлтийн баяраас илүү шалгалтдаа бэлдэн сургуулийнхаа номын санд цагаа зарцуулах нь их аж. Тэдний хувьд нарийн мэргэжлээр сурч байгаа учраас хичээлдээ анхаарах нь энэ цагт хамгийн чухал бөгөөд том даваа. Тавдугаар дамжааны төгсөгч А.Хулан мэргэжлийн хоёр ч чухал шалгалтаа амжилттай өгчээ. Түүний баярыг хуваалцахын зэрэгцээ төгсөлтийн баярын төлөвлөгөөг нь сонирхоход, “Чадахгүй, мэдэхгүй зүйлсээ суралцан мэргэжлийн ур чадвараа амжилттай эзэмшсэндээ маш их баяртай байна. Гэвч нэг хамт олон болон ижилдэн дассан ангийн найз нөхдөөсөө холдоно гэдэг хамгийн гунигтай байна” гэв. Б.Хулангийн хувьд хонхны баярт хоёр сая төгрөг төлөвлсөн ч энэ мөнгө нь худалдан авахаар төлөвлөсөн зүйлд нь хүрэлцэхгүй, багадахаар байгаагаа ч хэлж байлаа.

Б.Хулан их сургуулиа төгсөөд Австрали улсад ажиллах төлөвлөгөөтэй. Монголд төгсөөд үргэлжлүүлэн мэргэжлээрээ ажиллана гэдэг маш хүнд санагддаг. Ажлын байрны хувьд олдоц их байгаа ч ажиллах орчин, авах цалингаа тооцож үзвэл амьдралд нь хүрэлцэхгүй. Тиймээс хөдөлмөрийг нь үнэлдэг газар ажилласан нь илүү дээр гэж бодож байгаа талаараа ярилаа.

Төгсөх ангийн оюутнуудын зарим нь төгсөөд аль улсад очиж сурах, эсвэл ажиллах, амьдрах талаараа сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд төлөвлсөн оюутнууд ч бий гэнэ. Шалтгаан нь Монголд ажиллах нь наад захын амьдралын хэрэгцээг нь хангаж чадахгүй, бага цалингаар эрүүл мэндээ хохироохыг хүсдэггүйтэй холбоотой гэв.

Бүгдээрээ биш ч уулзаж, ярилцсан төгсөгчдийн багагүй хэсэг нь төгсөөд шууд гадаад улсыг зорих талаараа ярьж байлаа. Эзэмшсэн мэргэжлээрээ эх орондоо ажилахаас илүү гадны улс орны ажиллах хүчин болохоор сэтгэл шулуудсаныг нь бодохоор харамсал төрнө.  Гэвч бодит байдал дээр жил бүр төгсөж буй олон залуусын хэд нь ажлын байраар хангагдаж, амьдрал нь баталгааждаг, хэд нь мэргэжлээрээ ажиллаж чадахгүй вэ гэдэг өнөөдрийн эрх баригчдын анхаарлаа хандуулах сэдэв болсон байна.

ХНХЯ-наас жил бүр гаргадаг их дээд болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагын төгсөгчдийн ажил эрхлэлтийн тандан судалсан тайлан гаргадаг.  Боловсрол, шинжлэх ухааны сайд сайд Л.Энх-Амгалан нэгэнтээ их дээд сургууль төгссөн 30 оюутан тутмын нэг нь ажлын байртай болж байна. Харин мэргэжил сургалт үйлдвэрлэлийн төв төгссөн 6 оюутан тутмын нэг мэргэжлээрээ ажиллаж байна гэх мэдээллийг өгч байв.

Хөдөлмөр, хамгааллын судалгааны институт 1500 гаруй дээд мэргэжилтэй залуусыг сургууль төгссөнөөс нь хойш дөрвөн жилийн хугацаанд судалгаа хийжээ. Гэтэл тэдний дөнгөж 20.2 хувь нь ажилд орж, 64.8 хувь нь амьдралд хөлөө олж чаддагүй гэх тайлан гарсан байна. Сургуулиа төгсөөд тогтсон ажил төрлөө хийж чадахгүй яваа залуус “Мэргэжилд тохирох ажил олдохгүй байна” гэж хариулсан байна. Үүнд цалин, урамшуулал ч нөлөөлж буйг мэргэжилтнүүд хэлжээ.

Төгсөлтийн баяр гэдэг хүний амьдралд мартагдашгүй сайхан дурсамжийн нэг. Гэвч баяр дуусна, баярын дараа тэд хүссэн мэргэжлээрээ хүссэн ажилдаа орж чадах болов уу?