Ардчилсан Нам /АН/-ын Хөгжлийн бодлого хариуцсан нарийн бичгийн дарга С.Цэнгүүнтэй ярилцлаа.

-Монгол Улс цаашдын хувь заяа залуусын сонголт дээр ирж байна. Та улс төрд оролцоотой шинэ үеийн залуусын нэг. Энэ удаагийн сонгууль эрс шинэчлэлт авчирч чадна гэсэн итгэл байна уу?

-Миний бодлоор залуучууд хэнээс ч хараат бус сонголт хийж чаддаг. Гэхдээ үндсэн нэг асуудал байдаг нь оршин суугаа газрын харьяалал. Дөрөвдүгээр сарын 31-нээр шилжилт хөдөлгөөн хаагдаж байгаа. Тэгэхээр энэ хэдхэн хоногт бид өөрсдөө маш хариуцлагатай байх ёстой. Зургадугаар сарын 28-ны өдөр яг хаана байх вэ? хөдөө, гадаад улс оронд зорчиж байх уу, үгүй юу? гэдгээ маш сайн төлөвлөх нь зүйтэй. Хэрэв одоо байгаа газраас өөр орон, нутагт байна гэвэл шилжилт хөдөлгөөн хаагдахаас өмнө шилжилтээ хийлгэх нь зөв.

Залуучууд сонгуулийн идэвхгүй гээд байдаг мөртлөө яг бодит амьдрал дээр идэвхтэй амьдралын хэв маягаасаа болж хичээл сургалт болон ажил, томилолтоор явж байхдаа оршин суугаа хаяг дээрээ байж чадахгүйгээс сонгуульд оролцож чаддаггүй.

Тиймээс сонгуульд оролцож саналаа өгөх боломжоо хүмүүс өөрсдөдөө хангаж өгөх шаардлага үүсч байна. Хайнга байснаас болж олон санал хүчингүй болж байгаа. Залуучууд сонгуульд ач холбогдол өгч хариуцлагатай байвал өөрсдийнх нь сонголт амьдрах орчин, нөхцөл, оролцоо зэрэг бүхий л хүчин зүйлд нөлөөлөх боломжтой.

-Залуучууд хоёр янз байна. Нэг хэсэг нь улс төрийн мэдлэг, мэдээлэл сайтай байна. Нэг хэсэг улс төрийн боловсрол муутай байна?

-Улс төрийг сонирхдоггүй гэдэг ч бүгд ажиглагчаар оролцоод л явж байдаг. Огт тоохгүйгээр хаях боломжгүй. Хүн бүр дуртай, дургүй улс төрийн амьдралын нэг хэсэг болдог гэсэн үг. Одоогийн байдлаас харахад бид улс төрийн боловсролыг багаас нь сургалтын байгууллагаар дамжуулж олгох нь зүйтэй. Нөгөө талдаа гэр бүл ээж, аавын хариуцлага ч яригдана. Ер нь ямар нийгэмд амьдраад байгаа талаараа хүүхдүүддээ зааж, зөвлөж, чиглүүлж өгөх хэрэгтэй.

Сүүлийн жилүүдэд мэдээлэл маш цэгцтэй болж эхэлж байна. Өмнө нь улс төрийг ойлгохын тулд зузаан, уйтгартай ном уншдаг байсан бол одоо намууд болон улстөрчид өөрсдийн үзэл баримтлал зэргээ жижиг хэмжээний контент болгож танилцуулдаг болсон.

Бүхий л насны хүмүүс, сонгогчид тэрхүү контентоор дамжуулж ойлголт мэдлэг авч байна.

-Улс төрийг сошиалаар хийдэг болсон. Гэхдээ гоё мэдээлэл түгээхээс илүү хар пиар дээр голчилж байгаа нь худлаа биш шүү дээ. Залус удс төрөөс өөр, гоё зүйл хүсдэг?

-Нэгнээ "буллидэх"-ыг иргэд сошиалд гаргаж ирдэггүй. Нэг нэгнээ харуулах, дайрах зүйл дээр улстөрчид өөрсдөө энэ тактикийг гаргадаг. Тэгэхээр өнөөгийн улс төрд дотор нь байгаа хүмүүс соёлоо бий болгох ёстой. Улс төрийн завхрал, ойлгомжгүй байдал, нэгнээ гутаан доромжилж, харлуулж байгаа явдал нь хүрээлэл дотроос нь л гарч байгаа үзэгдэл. Энэ бол хэрээс хэтэрсэн ойлголт болсон. Жишээ авахад, залуу хүн улс төрд орлоо гэхэд энэ одоо юу мэддэг юм гэсэн хандлагыг ихээр гаргадаг. Тэгээд ч зогсохгүй гэрээ засаад төрөө зас, битгий улс төрд ор гэхчлэн санаануудыг цахимаар дамжуулж нийтэд түгээдэг. Угтаа бол улс төрд янз бүрийн төлөөлөл байх ёстой. Нийгэмд бид амьдарч л байгаа юм чинь залуу үеийн төлөөлөл заавал улс төрд байх ёстой. Түүнээс биш жил бүр сонгогддог өнөөх л хуучин улстөрчид нь залуучуудад ямар асуудал тулгамдаж, юуг шийдвэрлэхийг эрмэлзэж байгааг тааж мэдэх боломжгүй. Төлөөлөл байгаа цагт мэдэж, түүнд гарц гаргалгаа, шийдэл олно.

Залуу төлөөлөл байхгүйгээс хэнд ч хэрэггүй, хэрэгждэггүй мөрийн хөтөлбөрүүд боловсруулж, түүнийгээ нийтэд худал сурталчилж ухуулдаг.

Яг үнэндээ намуудын гоё сайхан амлалтуудад залуучуудад хэрэгтэй бүтээн байгуулалт, санал бараг байдаггүй.

"ҮНЭГҮЙ ЗҮЙЛ БАЙДАГГҮЙГ ЁРООЛД НЬ ТУЛЖ БАЙЖ Л ХҮМҮҮС МЭДНЭ"

-Улс төрийн мэдлэг, мэдээллийг яаж олгох нь зөв бэ. Үзэл бодлоо илэрхийлсний төлөө үгүйсгэх хандлага бий болж байна. Энэ хэр зөв үзэгдэл вэ? 

-Хоёр талтай. Хэвлэл мэдээллийн байгууллагаар нийтээр нь нэг цаг ижил нэвтрүүлэг, контент цацаж түүгээрээ хүн бүр үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөөтэйг сануулж байгаа бол өөр. Гэхдээ сүүлийн тохиолдлууд дээр эсрэгээрээ санагдаж байна. Хэвлэл мэдээллийн байгууллага редакцын дотоод дүрэм, журам, зах зээлийн зарчмаараа үйл ажиллагаа явуулах нь ойлгомжтой. Гэвч нөгөө талдаа нийт массд нөлөөлөх суртал ухуулгыг санаатайгаар хийж байгаа нь буруу. Үүнийг засахын тулд бид хариуцлагатай хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдэд мөнгө төлдөг болох шаардлагатай.

Сэтгүүлч, редакциуд маш сайн контент хийхэд түүнийг нь худалдаж авч үзэж, уншдаг хүн хэд билээ. Тэгэхээр уншигчид чанартай болоход ч анхаарах хэрэгтэй. Энэ нь улс төртэй холбогдоно.

Уншигчийн соёл руу шилжихийн тулд хамгийн доод шатанд хүрээд өгсөх байх. Үнэгүй зүйл байдаггүй гэдгийг ёроолд нь тулж байж л хүмүүс мэднэ. Тиймээс тэр хязгаарт хүрээд хэвлэл мэдээллийн салбарт контентыг хэн нэгэн эрх ашигтай тал биш уншигчид, иргэд өөрсдөө захиалдаг болно гэж бодож байна. Үүний дараагаар үг хэлэх, үзэл бодлоо илэрхийлэх иргэн бүрийн эрх наад зах нь хэрэгжиж эхлэх байх.

-Тэгвэл одоо зөв сонголт хийхэд сонгогчид яах ёстой вэ. Анхаарах зүйл нь?

-Зөв гэдэг үгийг тодорхойлох боломжгүй. Хувь хүн, үзэл бодол, биеэ авч байдал, нам гэх мэт ангилж авч үзэж болно. Залуучуудыг намыг нь битгий хар, хүнийг харж сонго гэж зарим хүн зөвлөдөг. Гэтэл сайн гэдэгт тодорхойлох хүн бас л хэцүү. Сайн хоол хийдэг, бөх барилддаг, дуулдаг хүнийг яриад байгаа юм уу. Монгол Улс парламентын тогтолцоотой. Бид зөв сонголт хийхийн тулд парламентын тогтолцоогоо ойлгох ёстой. Намууд өөр, өөрсдийн үзэл баримтлалдаа тулгуурлаад мөрийн хөтөлбөрөө боловсруулаад ороод ирж байгаа. Тэгэхээр тэр мөрийн хөтөлбөрт тусгасан зүйлс сонгогчийн өөрийн үзэл бодолд хэр нийцэж байна гэдгийг ойлгох ёстой.

Сонголтоо хийхдээ гоё сайхан хүн, олны таньдаг нэгнийг сонгохоос илүү өөрийн үзэл баримтлалд тохирох хүн сонгох хэрэгтэй.

Улс төрийн сонжоо, итгэл үнэмшлээ тодорхойлох зэрэг олон зүйл дээр тулгуурлаж сонголт хийхдээ зөв шийдвэр гаргах нь чухал.