ОХУ-ын нийслэл Москва хотноо орших "Крокус сити" концертын танхимд тоглолт үзэхээр цугласан олон мянган хүн зэвсэгт этгээдүүдийн халдлагад өртсөн хэрэг өнгөрсөн Баасан гаригт /2024.03.22/ гарсан. Зөвлөлтийн хэв маягтай "Picnic" хамтлагийн тоглолт энд болох байв. Гэвч халдлагын улмаас 133 хүн амиа алдаж, 100 гаруй хүн шархдаад байна.

Халдлага үйлдэгч этгээдүүд гал нээж, концертын талбай руу тэсрэх бөмбөг шиджээ. Халдлагын дараа концертын танхимын дээвэр нурж, галд автсан.

Улмаар Бямба гаригт зэвсэгт халдлагад шууд оролцсон дөрвөн хүнийг баривчилсан. Халдлагын хариуцлагыг "ISIS"-ын (Islamic State of Iraq and Syria) Афганистан дахь салбар буюу "Исламын улс" бүлэглэл хүлээжээ. АНУ-ын албаныхан ч уг мэдэгдлийг үнэн зөв болохыг баталсан юм.

"ИСЛАМЫН УЛС" БҮЛЭГЛЭЛИЙН ТУХАЙ 

Тус бүлэглэл нь "ISIS"-ын хамгийн идэвхтэй салбаруудын нэг. Бүлэглэл 2014 оны сүүлээр Афганистаны зүүн нутгаас үүссэн бөгөөд Пакистаны Талибан хөдөлгөөний салан тусгаарлагчид болон "ISIS"-ын удирдагч агсан Абу Бакр аль-Багдадид үнэнч байхаа тангарагласан дайчдаас бүрддэг байв. Тэд харгис хэрцгий байдлаараа алдаршсан.

Цэргийн шинжээч, Туркийн армийн хурандаа асан Мурат Асланы хэлэхдээ "Тэд радикал бөгөөд хатуу арга барилтайгаараа алдартай. ОХУ-ын цэргүүд Сирид АНУ-ын нэгэн адилаар "ISIL"-ийн (Islamic State of Iraq and the Levant) эсрэг тэмцэж байгаа. Тэд ийм орнуудыг дайснаа гэж хардаг гэсэн үг. Тэд өнөөдөр Москвад халдлаа. Өмнө нь Иранд байсан. Магадгүй бусад нийслэлд ч илүү олон халдлага гарах байх" гэжээ.

2018 онд хамгийн дээд цэгтээ хүрснээс хойш Афганистан дахь гишүүнчлэлийн тоо буурсан гэх боловч тус бүлэглэлийн дайчид Талибаны эрх мэдэлд хамгийн том аюул заналхийлэл болсоор байна.

ӨМНӨХ ДАЙРАЛТУУД 

Кабулын амаржих газарт 2020 оны тавдугаар сард цуст халдлага болж, эмэгтэйчүүд, нярай хүүхдүүд зэрэг 24 хүн амь үрэгдсэн. Энэ хэрэгт "ISIL"-ийг буруутгажээ. Мөн оны арваннэгдүгээр сард тус бүлэглэл Кабулын их сургуульд халдлага үйлдэж, наад зах нь 22 багш, оюутны аминд хүрсэн юм.

Дараа нь Кабулын нисэх онгоцны буудал 2021 онд халдлагад өртөж, 175 энгийн иргэн амиа алдсан. Мөн АНУ-ын 13 цэрэг амь үрэгдэж, олон арван цэрэг шархадсан юм. Энэхүү халдлагын хариуцлагыг "ISKP" (Islamic State – Khorasan Province) бүлэглэл хүлээсэн.

2022 оны есдүгээр сард Кабул дахь Оросын элчин сайдын яаманд амиа золиослогч этгээд халдлага үйлдсэний хариуцлагыг "ISIL" хүлээв.

Ширазын өмнөд хэсэгт орших Шах Чераг сүм өнгөрсөн онд хоёр удаа халдлагад өртөж, 14 хүн нас баран, 40 гаруй хүн шархадсан. Энэ хэрэгт мөн л "ISIL" бүлэглэлийг буруутгасан юм.

Тэгвэл энэ он гарсаар Ираны зүүн өмнөд хэсгийн Керман хотод тус бүлэглэл дахин халдлага үйлдэхээр төлөвлөж байсныг АНУ таслан зогсоожээ. Тухайн үед Керман хотод амиа золиослогч этгээд 100 орчим хүний аминд хүрсэн халдлага үйлдсэний хариуцлагыг "ISKP" бүлэг хүлээгээд удаагүй байсан.

ХАМГИЙН ХҮЧТЭЙ СЭДЭЛ БОЛ ТАЛИБАНЫ ХҮЧИН

Батлан хамгаалах, аюулгүй байдлын шинжээчдийн үзэж байгаагаар тус бүлэглэл сүүлийн жилүүдэд Орос улс исламын шашинтнуудыг дарангуйлж байна гэх суртал ухуулга явуулах болсон.

"ОХУ-ын гадаад бодлого тус бүлэглэлийн хувьд томоохон аюулын нэг байсаар ирсэн. Зөвлөлтийн үед Афганистан руу довтолсон ажиллагаа, Чечень дэх Оросын үйл ажиллагаа, Сири, Ираны засгийн газартай ойр дотно харилцааг эрхэмлэдэг Кремлийн бодлого, тэр дундаа Сири дэх "ISIS"-ийн дайчдын эсрэг явуулж буй Оросын цэргийн кампанит ажил, Африкийн зарим хэсэгт "Вагнер"-ын дайчдаар дамжуулан явуулж буй ажиллагаа зэргийг энд дурдаж болно" гэж Вашингтонд төвтэй "Вилсон" төвийн Өмнөд Азийн хүрээлэнгийн захирал Майкл Кугелман хэлжээ.

Энэ бүхэн нийлээд ОХУ-ыг тус бүлэглэлийн өргөн хүрээний суртал ухуулгын дайны гол төв болгожээ.

"ОХУ нь салбар бүлэглэлүүдийн эсрэг дэлхий нийтийн тэмцэлд оролцож, Сири дэх цэргийн ажиллагаагаа үргэлжлүүлж, тэдний өрсөлдөгч болох талибуудтай холбоо тогтоох оролдлого хийж байгаа нь ‘ISIS’-ын гол дайсан болох шалтгаан. Тус бүлэглэл Оросын нутаг дэвсгэрт халдлага үйлдэж чадна гэдгээ харуулж, дэлхийн нөлөө бүхий террорист байгууллага болон хувирах зорилгоо ахиулна. ‘ISIS’ бүс нутгийн хүчирхэг байгууллага болон хөгжих хүсэл эрмэлзэлээ тууштай харуулж байна. Иран, Орос зэрэг улс руу түрэмгийллээ чиглүүлснээр ‘ISIS’ бүс нутгийн хүнд жингийнхэнтэй тулгарч байна. Түүгээр ч үл барам дэлхийн тавцанд өөрсдийн улс төрийн ач холбогдол, үйл ажиллагааны цар хүрээг онцолж байна" гэж Өмнөд Каролина дахь Клемсоны их сургуулийн туслах профессор, "Афганистан, Пакистан дахь Исламын улс: Стратегийн холбоо ба өрсөлдөөн" номын хамтран зохиогч Амира Жадун хэлжээ.

Үндсэндээ "ISIS" болон түүний салбар бүлэглэлүүд Оросыг Исламын шашинтнуудын эсрэг тэмцэгч гүрэн гэж үздэг болохыг "ISIS Peril" номын зохиогч Кабир Танежа хэлэв.

Кабул дахь Оросын элчин сайдын яам руу ‘ISKP’ 2022 онд дайрсан. Үүний дараагаар Оросын аюулгүй байдлын агентлагууд хэдэн сарын турш хил орчмын нутаг дэвсгэр, ялангуяа Төв Ази, Кавказ дахь ‘ISIS’-ыг дэмжигчдийг дарах хүчин чармайлтаа нэмэгдүүлсэн байна.

Москвад болсон халдлагын дараа "ISKP"-ийн олон нийтийн мэдээллийн сувгууд баяр хөөрөөр бялхаж, халдлагыг тэмдэглэж байна. Ийм халдлага нь зэвсэгт бүлэглэлүүдийн итгэл үнэмшлийг нэмэгдүүлж, улмаар тэдний санхүүжилт, элсэлт, суртал ухуулгын цар хүрээг нэмэгдүүлдэг ажээ.

Бүлэглэлийн Орос руу дайрах хамгийн хүчтэй сэдэл бол Талибаны хүчин аж. Талибан бол "ISIS"-ын хөдөлшгүй өрсөлдөгч. "ISIS" нь талибуудыг Оросын анд нөхөр гэж үздэг.

Түүнчлэн ОХУ Израильтай ойр дотно харилцаатай байгаа нь мөн л "ISIS"-ийн үзэл суртлыг доромжилж буй хэрэг болохыг Кабир Танежа хэлжээ.

Бас нэг томоохон хүчин зүйл нь Сири, Иранд бүтэлгүйтсэний дараа зэвсэгт бүлэглэл дэлхийн анхаарлын төвд ороогүй томоохон хүчин болж дахин нэгдсэн явдал юм. Афганистан дахь "ISKP", Сири, Ирак дахь "ISIS" аль аль нь үйл ажиллагааны чадавхиа сайжруулсаар байна. Өнөөдөр тэд улс төр, тактик, стратегийн хувьд биш ч гэсэн үзэл суртлын хувьд хүчирхэг болжээ.

Энэ нь геополитикийн бусад асуудалд анхаарал сарнисан дэлхий ертөнцөд томоохон сорилт болж байна.

Эх сурвалж: AL JAZEERA