Малчны зээлийг тэглэж, өр ширийг нь нимгэлэхгүй бол сэтгэл санааны гүн хямралд орсон малчид яаж ч мэдэхээр байгаа тухай Монголын малчдын нэгдсэн холбоо/ММНХ/-ноос өнөөдөр /2024.03.12/ мэдэгдлээ. Малчны зээлийн төлбөрийг Малын индексжүүлсэн даатгал, зээлийн эрсдэлийн даатгалаар дамжуулан төлүүлэх хүсэлтэй  аж.

Гэвч 280 мянга гаруй малчнаас 70 сая шахам малаа даатгалд хамруулсан нь тун цөөн. Ердөө 20 хүрэхгүй хувь нь Малын индексжүүлсэн даатгалд малаа даатгуулсан гэдэг тоон мэдээлэл гарч буй. Энэ тохиолдолд зудад малаа алдсан малчин бүр зээлээ тэглүүлэх хэмжээний хохирлыг даатгалаас гаргуулах боломжгүй болж байгаа юм.

Монголбанкны мэдээгээр өнөөдрийн байдлаар Малчны зээл 1.3 их наяд төгрөгт хүрсэн.  Малчид 5-30 хүртэлх сая төгрөгийн зээлийг Хаан, Төрийн банкаар дамжуулан авсан байдаг. Засгийн газраас өнгөрсөн сард малчны зээл төлөлтийг, хүүгийн хамт жилийн хугацаатай хойшлуулах шийдвэрийг гаргасан.  Ингэхдээ зээлийн хүүгийн төлбөр болох 220 тэрбум төгрөгийг татвар төлөгчдийн мөнгөөр барагдуулахаар шийдвэрлэсэн нь шүүмжлэлийг араасаа дагуулаад буй.

Учир нь, Монголд өнөөдөр зээлгүй хүн байхгүй.  Бизнесийн, цалингийн, тэтгэврийн, ипотекийн зээлээс гадна автомашины, сургалтын төлбөрийн зээл гээд тоочвол нэг иргэн дунджаар гурван төрлийн зээл авсан судалгаа гардаг.

Монголд өнөөдөр бизнесийн зээлийн жилийн хүү 30 гаруй хувьтай байгаа. Хүүг бууруулах шаардлагыг бизнес эрхлэгчид тавьсаар ирсэн ч зах зээлийн журмаар бууруулахгүйгээр хүчээр энэ ажлыг хийх нь үр дүнгүй тухай номлосоор ирсэн. Тийм ч учраас хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид татвараа төлөхийн хажуугаар зээлээ төлсөөр л ирсэн.  Бизнес хийх явцад эрсдэл учирлаа ч төрөөс  зээлийн хүүгийн төлбөрийн 75 хувийг дааж, эрхлүүлсэн удаагүй. Харин ч зээлээ төлөхгүй бол шоронгийн хаалга татах эрсдэлтэй тул бизнес эрхлэгч бүр хойд хормойгоороо урд хормойгоо төлсөөр өнөөдөртэй золгосон.

Сургалтын болоод ипотекийн зээлтэй иргэд  хоёроос гурван төрлийн ажил хийж байж, зээлээ цаг хугацаандаа барагдуулж буй.

Зээл бол хариуцлага.  Хэнд ямар эрсдэл учирснаас үл шалтгаалж, гэрээнд заасныхаа дагуу зээлийг хүүгийнх нь хамт төлөх л ёстой. Түүнийг нь хэн нэгэн буянтан гарч ирж өмнөөс нь төлөөд байвал хариуцлагагүй байдал газар авна. Улс орон дампуурахын цондон.

Эрх баригчдын хувьд УИХ-ын сонгуулиар санал авах зорилгоор малчны зээлийг тэглэх шийдвэр гаргаж, хариуцлагагүй байдлыг газар авахуулж болохгүй.

МАН 2020 оны УИХ-ын сонгуулиар санал авах зорилгоор ахмад настнуудын тэтгэврийн зээлийг тэглэх шийдвэр гаргаж байв. Нийт 229 мянган ахмад настнаас 90 хувь нь зургаан сая төгрөгөөс дотогш зээл авсан гэдэг судалгаа гарч, үүнд 736 тэрбум төгрөг зарцуулсан юм.

Мөн зээлгүй ахмадуудад тус бүр 1 сая төгрөг бэлнээр олгоход зориулж 236 тэрбум төгрөг зарцуулсан. Нийт дүнгээрээ 972 тэрбум төгрөг буюу бараг нэг их наяд төгрөг зарцуулагдсан.

Тэрхүү  972 тэрбум төгрөгийг Салхитын мөнгөний ордоос олборлож барагдуулах шийдвэрийг Засгийн газраас гаргасан ч өнөө хэр нь энэ өр төлөгдөөгүй.

Хэрэв тэтгэврийн зээлд энэ их хөрөнгийг зарцуулаагүй бол тэрхүү 972 тэрбум төгрөгийг өөр хэрэгтэй төсөлд зарцуулж болох л байсан. Наад зах нь хавдрын эмнэлэг барихад зарцуулж болох байсан нь ийн ашиггүй харин ч өр үлдээсэн.

Иймээс эрх баригчид малчны зээлийг татвар төлөгчдийн мөнгөөр төлнөс гэхээс илүү даатгалаараа дамжуулж хохирлоо барагдуулдаг эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгоход л анхаарч ажиллах нь чухал байна.

Хэрэв түмний хөрөнгөөр малчны зээлийг тэглэх шийдвэр гаргавал МАН сонгуульд навс ялагдана шүү.

Г.ХОРОЛ