МҮХАҮТ-ын ерөнхийлөгч Д.Энхтүвшинээс цаг үеийн асуудлаар тодруулга авлаа.

-МҮАҮТ-аас АН-ын мөрийн хөтөлбөрт нь суулгах саналаа хүргүүлсэн. Ер нь бизнесийнхэн улс төрийн намуудаас юу хүсч, хүлээж байна вэ?

-Танхим гэхээсээ илүү бизнес эрхлэгчдийн хувьд эдийн засаг дахь хувийн хэвшлийн орон зайг одоо байгаа хэмжээнээс тэлэх боломж байна. Үүнийг тэлэхийн тулд бизнес эрхлэгчид, бизнес эрхлэгчдийн зарим байгууллагууд, танхимын дэргэдэх бизнесийн зөвлөлийн саналуудыг нэгтгээд, 2023 онд МУИС-тай хамтарч хийсэн бизнесийн орчны судалгааны тайланд үндэслээд улстөрийн намуудад 2024 оны сонгуульд орохдоо мөрийн хөтөлбөртөө бизнес хувийн хэвшилтэй холбоотой саналуудыг тусгах зорилгоор танилцуулж өгч байгаа юм.

-АН-аас өөр бусад намд энэ саналуудаа өгөх үү?

-Өгнө. Цаг хугацааны хувьд ингэж таарлаа.

-Бизнес эрхлэхэд төрийн дарамт шахалт, оролцоо хүндрэл бэрхшээл учруулдгийг бизнесийнхэн ярьдаг. Тэгэхээр бизнесийн орчин таатай болгохын тулд төрөөс ямар бодлого хэрэгжүүлэх хэрэгтэй вэ?

-Хууль эрх зүйн зохицуулалтууд бизнес эрхлэлтийг хязгаарлаж байна. Монголын бизнесийн орчин эрсдэлтэй гэж хөрөнгө оруулагчид болгоомжилдог талтай. Эрсдэл нь юу байна гэхээр улстөрийн болоод бодлогын тогтворгүй байдал. Улстөр гэхээсээ илүү бодлогын тогтворгүй байдал юм даа. Хөрөнгө оруулалт татах, хөрөнгө оруулалт хийхэд урт удаан хугацааны бизнес эрхлэх шаардлагатай болдог. Тиймээс улс төрийн нөхцөл, төрийн бодлого, шийдвэр нь хэр тогтвортой вэ гэдгийг нь харна. Нэг сайд солигдоход дагаад төрийн бүх бодлого өөрчлөгддөг. Үүнээс болоод эдийн засгийн болон хөрөнгө оруулалтын боломжуудаа алдаад байна. Эдийн засгийн болон хөрөнгө оруулалтын боломжоо "атгаж" чадвал эдийн засагт хувийн хэвшлийнхний оролцоо нэлээд нэмэгдэхээр байна. Нөгөө талаас төрийн өмчит компаниуд хувийн хэвшилтэй өрсөлдөх нь буруу. Ер нь төр ямар бизнест оролцоотой байх, ямарт нь оролцоогүй байх, төр-хувийн хэвшлийн түншлэлийг ямар салбарт хэрэгжүүлэх гэдгээ тодорхой болгох ёстой. Тоглоомын дүрмээ ил тод болгож байж л хөрөнгө оруулалт татаж, эдийн засгаа тэлнэ.  Энэ хаврын чуулганаар Төрийн өмчит компаниудын тухай хуулийг өөрчлөх юм байна гэж ойлгосон. Хуульд  шинээр төрийн өмчит компани байгуулдаг асуудлыг нэлээд хязгаарлах заалт орох юм шиг байна лээ. Нөгөө талаас үйл ажиллагаа явуулж байгаа төрийн өмчит компаниуд маань засаглалын хувьд сайжрах, ил тод болох шаардлагатай.

-Монгол Улсын төсөв жилээс жилд тэлж буй. Эргээд төсвөөс зарцуулах бизнес эрхлэгчдийг дэмжих бодлогоо хэр баримталж байна. Төсвийн хэд орчим хувь нь бизнес эрхлэгчдийг дэмжихэд зарцуулагдаж байна вэ?

-Төр эдийн засгийн өсөлтөд ялангуяа хувийн хэвшлийн өсөлтөд нэлээд чухал үүрэгтэй гэдгийг хүлээн зөвшөөрч байна. Тухайлбал, төрөөс зарим нэг ажлыг сайн хийгээсэй гэж хүсч байна. Дэд бүтэцтэй холбоотой хөрөнгө оруулалтууд байна. Цахилгааны асуудал байна. Өвлөө яаж давъя гэж байж шинэ үйлдвэр барих боломжгүй, бүр үйлдвэрийнхэ хүчин чадлаа нэмэх хэцүү. Төр томоохон худалдан авагч байдаг. Үүнтэй адил жижиг дунд бизнесүүдээ худалдан авалтаар дэмжих бололцоо байна. Төр хувийн хэвшлийн түншлэлээр тодорхой хэмжээнд гүйцэтгэлийн эрсдлээ бууруулаад тодорхой хэмжээний санхүүгийн дэмжлэг боломжуудаа ашиглан, урт хугацааны зарим шийдлүүдлийг үр дүнтэй хийх боломж бий. Төр хувийн хэвшлийн хууль энэ жилийн нэгдүгээр сарын 1-нээс эхлээд хэрэгжиж эхэлсэн. Энэ чиглэлээр төртэй хувийн хэвшил хамтрах, дотроо хувийн хэвшлүүд нь хоорондоо хамтарч ажиллах шаардлага үүсч байна. Зарим том төслийн хувьд хувийн хэвшлүүд хоорондоо ойлголцоогүйгээсээ болоод явж чадаагүй асуудлууд байдаг. Хувийн хэвшлүүд том төслүүд дээр яаж оролцох вэ гэдэг талаасаа харилцан ойлголцож хамтарч ажилладаг байх шаардлагатай.

-Татварын жигд хүртээмжтэй бодлого явуулах, уян хатан хандах чиглэлд юуг анхаарах ёстой вэ?

-Татвар, НДШ-ийг сүүлийн үед төлөхгүй байцгаая гэсэн хандлага багагүй ажиглагдах болсон. Ажлын зар харахаар НДШ төлөхгүй бол ажиллана гэж байх жишээтэй. Нийгмийн тодорхой хэсэг нь хуулиа дагаад мөрдөөд байдаг. Нөгөө талаасаа төрийн зөв арга хэрэгсэл ашиглаад татварын бааз сууриа тэлэх чиглэлийн арга хэмжээг авахгүйгээр шууд татвар хураамж нэмэх байдлаар шийдэл гаргаж байгаа нь оновчтой биш. Хэрхэн татварын суурийг дээшлүүлэх вэ гэдэг дээрээ ажилламаар байгаа юм.