Улаанбаатар хотын 2024 оны төсвийн тодотголтой холбоотой метроны асуудал яригдаж байгаа. Оны өмнө Нийслэлийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хуралдаан/НИТХ/-аас метроны Техник эдийн засгийн үзүүлэлт/ТЭЗҮ/-ийг  эцсийн байдлаар баталж, 180 тэрбум төгрөгийн эрх олгон, бэлтгэл ажлыг хангуулахыг үүрэг болгосон.

Засгийн газар 2023 оны эцэст олон мэдээллийг харгалзаж ер нь энэ асуудал дээр нийслэл, орон нутгийн төсөв гэж холилдохгүйгээр явах нь зүйтэй гэж үзээд буй.

Ингэснээр Улаанбаатарт метрог бариад эхнээс нь дуусах хүртэл  нийслэл хариуцна гэсэн үг. Гадаад дотоодын олон мэргэжилтнүүдтэй нийслэлийнхэн уулзаж тендерийг хэрхэн зарлавал хамгийн бага зардалтай, хурдан байхыг судалж эхэлжээ.

ЗӨВХӨН ЗӨВЛӨХ, ХЯНАЛТ ТАВИХ ҮЙЛЧИЛГЭЭНД 54,6 ТЭРБУМ ТӨСӨВЛӨЖЭЭ

Метро гэдэг бол монголчуудын мэдэхгүй технологи. Тэгэхээр аюулгүй, найдвартай ажил хийхийн тулд судалгаанд онц ач холбогдол өгч байгаа аж. Энэ хүрээнд хамгийн эхэнд зөвлөх үйлчилгээ авах юм байна. Өөрөөр хэлбэл, өндөр технологийн ажил гүйцэтгэж байгаа компанид захиалагчдын өмнөөс хяналт тавих, зөвлөгөө өгөх, эрх ашгийг хамгаалж ажлын гүйцэтгэгчээр шалгарсан нэгжид хяналт тавих төсвийг тусгажээ. Энэ ажилд 54,6 тэрбум төгрөгийг  төсөвлөсөн. Нийт өртгийн тухайд өнгөрсөн онд батлагдсан 180 тэрбум хэвэндээ байгаа.

Нийт 17,7 км шугамын урттай Амгалангаас Толгойт өртөө чиглэлд Японы ЖАЙКА-гаас хийж өгсөн метроны урьдчилсан ТЭЗҮ дээр үндэслэж ажил хэвээр үргэлжлэхээр байгааг Хотын орлогч дарга П.Сайнзориг мэдэгдсэн.

Мөн 333 тэрбум төгрөгийг гүйцэтгэлээр санхүүжүүлэх эх үүсвэр нийслэлийн төсөвт тавигдсан байна. Ингэснээр нийтдээ 567,6 тэрбум төгрөг зарцуулах тооцоо урьдчилсан байдлаар гараад буй.

Эргэн сануулахад, 2023 оны арванхоёрдугаар сарын 27-ны өдөр, Засгийн газрын тогтоолоор Улаанбаатар хотод метроны төсөл хэрэгжүүлэхээр болсон талаар мэдээлсэн. Ингэхдээ 2013 онд Японы олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллага /ЖАЙКА/-ын санхүүжилтээр хийсэн метроны урьдчилсан ТЭЗҮ-ийг үндэслэхийг онцолсон. Метроны нэгдүгээр шугамын нийт урт 17,7 км бөгөөд газар доогуур туннел байдлаар 6,6 км, Зүүн 4 замаас зүүн тийш 4,9 км, 25 дугаар эмийн сангийн уулзвараас баруун тийш 6,2 км, хоёр талдаа депотой байхаар төлөвлөж байгаа юм.

ХЭРЭГЦЭЭ, ШААРДЛАГА ИХ БАЙГАА УЧИР СҮҮЛИЙН ХУГАЦААГ IX САРААР ЗААГЛАНА

Монгол Улсын хүн амын талаас илүү хувь нь оршин суудаг Улаанбаатар хотод тулгамдаж буй олон асуудлыг метро шийднэ. Хотын хүн ам цаашид ч өсч, түүнийг дагасан авто замын түгжрэл, нийтийн тээврийн хүртээмжийн асуудал тулгамдсаар байх нь маргаангүй. Тиймээс нийтийн тээвэрт их багтаамжийн хэрэгслийг нэвтрүүлэх нь илүү чухал болоод хэрэгцээ шаардлагатай байгааг албаныхан онцолж, улиг болтлоо ярьж буй.

Анх 1983 онд нийслэл Улаанбаатар хотод хөрсний нарийвчилсан шинжилгээг тухайн үеийн Зөвлөлт холбоот улсын эрдэмтэд хийж байсан. 2005 онд Азийн хөгжлийн банкнаас Улаанбаатар хотын хүн амын нягтаршил ихсэж буйтай холбоотойгоор их багтаамжийн нийтийн тээвэр буюу метроны төслийг хэрэгжүүлэх анхны суурь судалгааг хийжээ. 2009 онд хотын ерөнхий төлөвлөгөө болон Улаанбаатар хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөний судалгаа боловсруулах ажлын хүрээнд дэд бүтцийн салбарт хийх хөрөнгө оруулалтын ажлын жагсаалтад метро орж байсан аж. 2010 онд хотын нийтийн тээврийн хөгжлийн төслийн судалгааг Азийн хөгжлийн банкнаас мөн хийсэн байна.

Үүний дараагаар 2011 онд “Сүүсонг инженеринг” гэх компани анхны метроны урьдчилсан ТЭЗҮ-ийн суурь судалгаануудыг хийж, 2013 онд ЖАЙКА олон улсын байгууллагын санхүүжилтээр метроны урьдчилсан ТЭЗҮ-ийг хийж байжээ.

Тус ТЭЗҮ-д үндэслэж метроны зураг төсөв, түлхүүр гардуулах нөхцөлтэйгөөр хийх гүйцэтгэгчийн тендерээр шалгаруулах юм.

Метроны тухайд анх гурван хувилбар гаргажээ. Үүнд:

1. ЖАЙКА олон улсын байгууллага өөрсдөө зээлийн санхүүжилтээр хийвэл 1,7 тэрбум ам.доллароор санхүүжүүлэх,
2. Олон улсын нээлттэй тендер зарлаж, шалгаруулбал 1,3 тэрбум ам.доллароор хийх,
3. Өөрсдөө төслийн менежментээ хийж, зөвлөхүүд авч ажиллуулбал 1,5 ам.доллароор гүйцэтгэх боломжтой гэж гарсан байна.

Эдгээрээс хоёр дахь хувилбарыг Улаанбаатарт хэрэгжүүлэхээр сонгоод буй.

2007 онд хийсэн ЖАЙКА олон улсын байгууллагын судалгаагаар улаанбаатарчуудын 60 хувь нь нийтийн тээврээр зорчиж байсан. Харин өнөөдөр энэ тоо 30 хувьд хүрэхгүй байгаа юм. Энэ нь нийтийн тээврийн шинэчлэлийг цаг алдалгүй хийх шаардлагатай болсныг харуулж байна. Дэлхийн томоохон хотуудад иргэдийнх нь 60 хувь нь нийтийн тээврээр зорчдог. Гэтэл манайд иргэдийн 50 гаруй хувь нь хувийн тээврийн хэрэгслээр зорчиж байгааг албаныхан сануулж хэрэгцээ улам ихэсч байгааг хэлж байна.