2024 оны УИХ-ын сонгууль томсгосон/бүсчилсэн/ тойргоор явахаар 2024 оны өмнө хуулиа баталсан. Уудам газар нутагтаа таран байршсан орон нутагт нэр дэвшигч сонгогчидтой ганц ганц удаа л уулзаж, сурталчилгаа хийх боломж гардаг байсан бол ирэх сонгуульд нэг ч тойрч чадахгүй нь. Дүнсэн тамхиа болиод янжуур татдаг, сонинг 00-д ашиглахаа байгаад ариун цэврийн цаас авдаг болсон өнөө цагт хэвлэмэл сурталчилгааг хэн ч тоож харахаа байжээ. Дээр нь улстөрчдийн увайгүй хулгай жирийн иргэдийн жигших дээд хязгаарыг давсан болохоор тэднийг цуглуулж, ухуулна гэдэг барахгүй даваа болжээ.

УИХ-ын гишүүд "Орон нутагт ажиллаад, тойргийнхоо иргэдтэй уулзаад ирлээ. Тэгж байна…" гэж томорч байгааг та зурагтаар харсан л байх. Үнэн хэрэгтээ тэднийг хөдөөний хүн байтугай нохой тоож шиншлэхээ байжээ. Бие төлөөлөгчид нь мотоцикль, гар утасны сугалаа амлаж байж гэмээнэ сая иргэд цугладаг болсон гэнэ. Тиймээс энэ удаагийн сонгуулийн гол "дайн" сошиал талбарт болох аж. Үүнийг эрх баригчид мэдээгүй гэвэл гонж. 2017 онд ялсан хүнд ялагдаж, далайсан газар нь далд орж, далласан газар нь гарахгүй бол сошиалаар хэрхэн намнуулахыг буй биеэрээ мэдэрсэн тэд 2020 оноос хамгийн гол анхаарлаа үүнд хандуулсан. Трол хийж байгаад баригдан нутаг буцсан Хятадын 400 иргэнийг хэн ашиглаж, хаана анх байруулж байсан учгийг хөөвөл цагаан ордны зүг жим зурайх вий.

Тиймээс зүүдээ ярих гээд хулгайгаа ярив гэгчээр өчигдөр СЕХ-ны гишүүнээр УБЕГ-ын дарга, ЦЕГ-ын дарга нарыг томилох сонсголын үеэр тэдний хамгийн их санаа алдсан асуудал бол цахим орчныг хэрхэн хянах байв.

Ногоон автобуснаасаа болж давхар дээрээ дан болгосон сонсгол даргалагч Ж.Сүхбаатар сошиал орчныг хэрхэн хянах тухай хамгийн их асуув. "Цахим сурталчилгааны дайн буюу улс төрийн захиалгат хуурамч мэдээлэл юм. Тагнуулын ерөнхий газар, АТГ-ын хажууд СЕХ-ны үйл ажиллагааны хүчин чадал сул харагддаг, тиймээс дээрх нөхцөл байдалд ажиллах чадвар бий юу…" гэхээс гадна "Мэдээллийн технологийн чиглэлээр ажилладаг залуус том бүлэг, баг байгуулж сонгуулийн үеэр нөлөөлж ажиллана гэж яригдаад байна. Энэ чинь бараг тусгаар тогтнолын асуудал болсон" гэхчилэн асуухдаа хөгжилтэй орнуудын жишээг авна лээ. Хөгжилтэй орнуудын улстөрчид нь мэдээллийн аюулгүй байдал, улс орныхоо төлөө ийм алхам хийж буй бол манайхан арай өөр зорилго байх шиг.

Учир нь асуугч өөрөө ямар үнээр ямар автобус оруулж ирснийг уншигч андахгүй. Тиймээс л энэ орчинд хүний эрхийг хэрхэн хамгаалах тухай гэхээсээ үзэл бодлоо илэрхийлвэл хэрхэн хорьж, цагдан, хянах тухай хуульд болгонд тусгахыг санаархаж ирсэн.

Ялангуяа үгэнд ордоггүй хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл рүү дайрсан гурван ч хуулийг санаачилж байв.

Түгжрэлийн сайд асны эмзэглэлд Цагдаагийн ерөнхий газрын дарга Т.Сүхболд "Таны хэлээд байгаа асуудалд ганцхан л арга ашиглаж шийдвэрлэж болно. Тэр бол интернэт үйлчилгээний олон нийтийн сүлжээний сувгуудад хяналт тавих л арга байна. Хэрэв тэгвэл сошиалаар бусдын нэр хүндэд халдах, гүтгэх, хуурамч мэдээлэл тараах боломжгүй болно. Үүнд харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос хуулийн дагуу хэрэгжүүлэх эрх бий. Харин бид хуурамч хаягийг хаах эрхгүй ч таны хэлсэнчлэн төсөв мөнгөндөө тааруулаад технологийн чадвар, хүний нөөцөө нэмж байна. Эхний гурван сарын байдлаар хүн хүчээ сургачихсан, технологио сайжруулахаас гадна хуулийн дагуу мөрдөн байцаах үйл ажиллагаа явуулах болно. Гэхдээ шаардлагатай мэргэжилтнүүдийн нөөц боломж хангалтгүй байгаа ч бид чадлаараа л тэмцэнэ" гэв.

Өөрөөр хэлбэл, сонгуулийн үеэр хяналт тавих ямар боломж байгааг тэрбээр зааж өгсөн бөгөөд хүн, хүчээ нэмж байгаад тэмцэх тухай ярьсан юм. Ийм тийм тролыг олж ингэж хариуцлага тооцлоо гэж өнгөрсөн хугацаанд ганц удаа мэдээ гарсан бил үү? Үгүй л болов уу! Харин хичнээн улстөрчдийг хамгаалж, хуурамч мэдээлэл тараасан гэдгээр энгийн иргэдийг эдийн засгаар нь хохироосон тухай байнга л зарлан залхааж буй.

Тиймээс ч сонгуулийн үеэр тролууд бүр галзуурах бол энгийн иргэд эрх чөлөөгөө эдэлснийхээ төлөө цагдаад дуудагдах нь цаг хугацааны л асуудал болох нь. Иргэний бүргэл, цагдаагийн дарга нарыг СЕХ-ны гишүүнд томилох зохицуулалт нь сонгуулийг шударга явуулахаас илүүтэй  иргэдийг хянаж, цагдахад хамгийн сайн баг бүрдүүлэхэд л оршиж байсан нь улам тодорхой болох шиг. Шүүхээс наана цагдаагийн үзэмжээр энэ бүхнийг шийдэх бөгөөд эцэстээ иргэн эрхээ сэргээлгэсэн ч чоно цатгалан, сүрэг бүрэн үлдсэн байх тухай л яриад буй хэрэг.

Тролын эсрэг тэмцэх ямар ч хууль эрх зүйн орчин байхгүйг ЦЕГ-ын дарга хэлсэн нь өнөөг хүртэл энх баригчид тэдний ард байсныг батлахгүй ч дэмжих маягтай, хуруугаа хөдөлгөөгүй нотлох шиг. Тиймээс ирэх сонгуулийн өнгийг судалгаа, хэвлэл мэдээлэл, энгийн иргэд ч биш. Тролууд тодорхойлох нь.