Хятадад их сургууль төгсөгчдийг гурван бүлэгт хувааж үзэж байгааг ажилд зуучлагч "Robert Walters China" компанийн захирал Жулиа Жу хэлэв. Тодруулбал, технологийн болон ногоон эрчим хүчний салбарт эрэлт ихтэй, өндөр цалин авах чадвартай ховор ур чадвартай бүлэг. Хоёр дахь бүлэгт багтсан төгсөгчдийн тухайд ур чадвар нь эдийн засгийн хэрэгцээ шаардлагад нийцэхгүй байна. Харин гуравдугаар бүлгийн төгсөгчид ажил хайхаас ч залхаж, бууж өгсөн хүмүүс бөгөөд ихэвчлэн 2-3 жил ажилгүй завсардсан байдаг аж.

Тэдний хэтийн төлөв нь БНХАУ-ыг өндөр орлоготой улс болгох тухай Ши Жиньпин даргын “Хятадын мөрөөдөл”-өөс эрс ялгаатай. Залуучуудын ажилгүйдэл өнгөрсөн зургадугаар сард 21 хувьд хүрч, түүхэн дээд амжилт тогтоосон.

Улмаар Хятадын эдийн засгийн өсөлтийн загвар эвдэрч, улс орон өрийн хямралын ирмэг дээр байгааг эдийн засагчид анхааруулж байна. Сингапурын Үндэсний Их Сургуулийн Зүүн Азийн хүрээлэнгийн ахлах судлаач Лэнс Гор "Эдийн засгийн энэ уналт сүүлийн 40 жилд тохиолдож байгаагүй" гэж тодорхойлжээ.

Ши Жиньпиний зорьж буй ДНБ-ий 5 хувийн өсөлтийг хангахын оронд Хятадын өнөөгийн нөхцөл байдал нь 1990-ээд оны Японтой адилхан болж байна. Тухайн үед хөрөнгийн үнийн хөөс хагарснаар Японы “алдагдсан 10 жил”-ийг өдөөж, 30 жилийн турш зогсонги байдалд орсон. Эдийн засгийн өсөлт 1980-аад он хүртэл жилийн дундаж 4.5 хувь байсан бол түүнээс хойш нэг хувь болж буурчээ.

Эдийн засагчид Хятадын эдийн засгийн өсөлт тийм ч бага хэмжээгээр буурна гэж таамаглахгүй байна. Йелийн Хуулийн сургуулийн Пол Цай Хятадын төвийн ахлах ажилтан Стивен Роуч хэлэхдээ 3 хувь нь илүү магадлалтай гэжээ. Гэвч Хятадын хувьд эцсийн үр дүн улам дордоно. Хятад улс энэ дарамтыг нэг хүнд ногдох орлогоос Японоос хамаагүй доогуур түвшинд үзүүлж байна гэж Роуч хэлэв.

Японы хувьд эдийн засаг уналтад орсон ч чинээлэг улс хэвээр байв. Харин Хятад улс дэлхийн хоёр дахь том эдийн засаг байж болох ч нэг хүнд ногдох ДНБ 2022 онд ердөө 12,756 ам.доллар  гэж "Capital Economics" мэдээлэв. Энэ нь АНУ-ын 1/6 буюу дэлхийн дунджаас бараг давсан үзүүлэлт юм.

Хятад улс одоо зогсонги байдалд орвол дундаж орлогын занганд гацах болно. Ши Жиньпин "Хятадын мөрөөдөл" үхэх болно.

Улс орон баяжихаасаа өмнө хөгширч магадгүй гэдгийг хүн ам зүйчид эртнээс анхааруулсаар ирсэн. Тус улсын хөдөлмөрийн насны хүн ам 2015 онд оргилдоо хүрсэн цагаасаа хойш багассаар байгаа. Улмаар 2030 он гэхэд 15 жилийн өмнөхөөс 26 сая хүнээр цөөн ажилчинтай болно гэж" Capital Economics" мэдээлэв. Эцэст нь 2050 он гэхэд ажиллах хүч бараг 1/4 буюу 239 сая хүнээр цөөрнө.

Гэвч сая сая төгсөгчдийн хувьд тэд хөгшрөхөөсөө өмнө ажилгүй болно. Тэрбум гаруй хүн амтай Хятад улс хэт цөөхөн ажилчин, хэт цөөн ажлын байрнаас болж зовох учиргүй мэт санагдаж байгаа ч эдийн засагт нь гүн гүнзгий асуудал байгааг хөдөлмөрийн зах зээлийн хямрал харуулж байна.

Хятадын ажилчид эдийн засгийн хэрэгцээ шаардлагад бүрэн нийцэхгүй болсон. Хэт олон бага ур чадвартай ажилчид, мэргэжлийн ур чадвартай ажилчид Хятадад байна гэж Херст хэлэв.

Коллеж төгсөгчдийн тоо 1999 онд нэг сая байсан бол 12 саяд хүрч дээд амжилт тогтоосон. Гэвч тус улс гурван жил үргэлжилсэн Covid-19 цар тахлын эсрэг хөл хорионоос дөнгөж гараад байна. Энэ хугацаанд олон бизнес дампуурсан. Гэхдээ Хятадын эдийн засгийн асуудлын үндэс нь тахал өвчнөөс хамаагүй эрт эхэлсэн гэж Херст хэлэв.

Санхүүгийн хямрал хүртэлх 15 жилийн хугацаанд Хятад улс гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт, экспорт, үйлдвэрлэл, хөдөөнөөс хот руу чиглэсэн их хэмжээний нүүдэлд суурилсан эдийн засгийн маш амжилттай загвартай байсан. Дараа нь дэлхийн санхүүгийн хямрал эхэлсэн. Уг загвар эвдэрсэн.

Хөгжил нь үндэстний хэрэгцээ шаардлагаас тэс өөр болсон. Хятад улс эзэнгүй барилгуудаар дүүрсэн "сүнс" хотуудаараа алдартай болсон.

Өдгөө үл хөдлөх хөрөнгийн салбар 2021 онд "Эвергранд" групп нуран унаснаар эхэлсэн удаан хугацааны уналтад ороод байна. Хятадын өрхийн баялгийн дийлэнх хувийг үл хөдлөх хөрөнгө эзэлдэг бөгөөд энэ нь орон сууцны үнийн уналт нь хэрэглээний зардалд томоохон түлхэц болж байна гэсэн үг.

Гэхдээ энэ нь Хятадын эдийн засгийн хамгийн бага асуудал юм.  Тус улс өрийн хямралд орж болзошгүй байна. Ши Жиньпин засгийн эрх барьж байгаа 12 жилийн хугацаанд санхүүгийн бус салбарын өрийн хэмжээ Хятадын ДНБ-д эзлэх хувь 200 хувь байснаас 300 хувь болж өссөн байна. Хятадад засгийн газрын өр, аж ахуйн нэгжийн өр, өрхийн өрийн хэмжээ гайхалтай өндөр байна.

Үүний зэрэгцээ бүтээмжийн өсөлт буурсан. "Capital Economics" байгууллагын тооцоолсноор, 2025 он гэхэд нэг ажилчинд ногдох гарц жилийн өмнөхөөс ердөө 2.8 хувиар өснө гэж таамаглаж байна. Энэ нь 2010 онд өсөлтийн хурд 10.9 хувь байсан.

ЭХ СУРВАЛЖ: THE TELEGRAPH