С.ЭРДЭНЭ: МАН-Д АН-ӨӨС ӨӨР “АВРАЛ” БАЙДАГГҮЙ

АН-ын дарга асан С.Эрдэнэтэй ярилцлаа.

-Тэгээд та яагаад Л.Гантөмөр даргад тамгаа өгсөн юм бэ. Тамгаа хүлээлгэж өгсөн нь түүнийг АН-ын дарга гэдгийг хүлээн зөвшөөрсөн үйлдэл юм биш үү??

-АН-ын өмнө тулгамдаж буй хамгийн гол асуудал бол дотоод эв нэгдлээ улам бэхжүүлэх, өнгөрсөн зүйлээ ардаа орхиод урагшаагаа харах, намынхаа үйл ажиллагааг идэвхжүүлэх нь Монголын нийгмийн захиалга болсон. Хоёрдугаарт, нийгэмд АН-ыг эргэж нэгдээсэй, улс төрд эргэн ирээсэй гэсэн хүлээлт өндөр байна. Энэ хүлээлтийг хангах хэмжээнд АН үйл ажиллагаа явуулах зайлшгүй шаардлага байгаа. Бидэнд  дахиад хоорондоо маргаад, цэц булаалдах цаг зав байхгүй.

Бүрэн эхээр нь ЭНД-ээс уншина уу.

Д.ТОГТОХСҮРЭН: МОНГОЛЫГ ХАЙРЛАЖ, ӨНГӨЛЖ ЯВАХ АСУУДЛУУД БИЙ

УИХ-ын гишүүн, МАН-ын бүлгийн дарга Д.Тогтохсүрэнтэй ярилцлаа.

-Сонгууль бүрийн өмнө Сонгуулийн тухай хуулиараа оролдож эрх баригч нам дараагийн сонгуульд ялалт байгуулах боломжит хувилбараараа боловсруулдаг гэх шүүмжлэл байдаг. Өмнө нь пропорциогаль тогтолцоогоор сонгууль явуулах асуудлыг танай нам дэмждэггүй байсаан. Гэтэл энэ удаа дэмжих болсон шалтгаан юу вэ?

 -Сонгуулийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хэрэгцээ шаардлага юу байсан гэхээр Үндсэн хуулийн Цэцийн тогтоол гарч сонгуульд холимог тогтоолцоогоор буюу пропорциональ системийн элемэнт орж болох талаар шийдвэр гарсан. Үндсэн хуулийн Цэцээс гаргасан шийдвэртэй холбогдуулан нэгэнт холимог тогтолцоогоор сонгууль явуулах боломж нээгдэж байгаа учраас Сонгуулийн хуульдаа өөрчлөлт оруулж сонгогчийн санал гээгддэггүй, улс орны хэмжээнд эдийн засаг, хөгжлийн асуудлаа ярьдаг пропорциональ тогтолоонд шилжих нь зүйтэй гэж үзсэн. Үүнд, гол асуудал төвлөрч байгаа юм. Цаашид сонгуулийн өмнө Сонгуулийн хуулиараа оролддоггүй болох суурийг нь тавъя гэвэл Үндсэн хуулиндаа Сонгуулийн хуулийнхаа тогтолцоог хийж өгөх ёстой. Үүний үр дүнд төр засаг тогтвортой байна.

Бүрэн эхээр нь ЭНД-ээс уншина уу. 

Н.УЧРАЛ: АНГЛИ ХЭЛИЙГ I АНГИАС ЗААХ НЬ ҮНДЭСНИЙ УЛАМЖЛАЛД СӨРӨГ

Цахим хөгжил, харилцаа холбооны сайд Н.Учралтай ярилцлаа.

-Та яагаад нэгдүгээр ангиас англи хэл заахыг эсэргүүцээд байгаа юм бэ?

-Боловсролын хуулийн концепци зөв гарах ёстой. Кембрижийн хөтөлбөр гэж бий. Тус хөтөлбөр яагаад зургадугаар ангиас хэрэгждэг юм гэвэл, 1-6 анги хүртэл үндсэн эх хэлийг нь эзэмшүүлээд зургадугаар ангиас нь Кембрижийн стандартын дагуу байдаг. Би Британийн магадлан итгэмжлэх зөвлөлд шинжээчээр ажиллаад дөрвөн жил Монголд Британийн магадлан итгэмжлэлийг оруулж ирэх хөтөлбөр дээр ажилласан. Тиймээс нэг зүйлийг ойлгосон. Кембрижийн хөтөлбөр ч бай, IB-ийн хөтөлбөр ч бай үндэсний онцлогоо шингээх ёстой гэдгийг. Кембрижийн хөтөлбөрийг хүмүүс зуун хувь англи болох гээд байна гэдэг ч дөрвөөс дээш хичээлийг тухайн орны хэлээр тус хөтөлбөрөөр нь заахыг хэлдэг.

Гэтэл нэгдүгээр ангиас нь Монгол хэлийг заагаад зургадугаар ангиас нь англи хэлийг сонгон заах маягаар нь явах  зөв. Жишээ нь, Герман, Финлянд, Европын зарим төлбөргүй боловсрол олгож буй улсуудад “American school”, “British school” сургууь орж ирэх нь чөлөөтэй. Эцэг эх өөрөө л сонгодог. Төрөөс олгож буй боловсрол бол 1-6 ангид үндсэн хэл нь монгол хэлээр, сонгон суралцах нь англи байна уу, орос байна уу сонголтыг өгч байгаа юм. Ерөөсөө Кембриджийн хөтөлбөрийн ялгаа нь энэ юм. Тиймээс хуульд тусгайлан авч үзэх нь академик эрх чөлөөнд халдсан буюу дээрээс нь үндэсний уламжлалд сөргөөр нөлөөлөх аюултай.

Бүрэн эхээр нь ЭНД-ээс уншина уу.

"ЭДИЙН ЗАСГАА ТОМРУУЛСНЫ ДАРАА ЦАЛИН, ТЭТГЭВРЭЭ НЭМ"

УИХ-ын гишүүн Б.Баттөмөртэй цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа. 

-Өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнэ өсч, иргэдийн амьдрал өдрөөс өдөрт дордож байна. Та эдийн засгийн ухааны доктор хүний хувьд үүссэн нөхцөл байдалд ямар дүгнэлт хийж байна?

-Үнэ яагаад өсөөд байгаад гайхаад байх зүйлгүй л дээ. Бодит байдал дээр үнийн хэлбэлзэл өндөр байна. Ялангуяа хүнсний бүтээгдэхүүний хувьд хадгалалтын хугацаанаасаа хамаараад үнэ нь хэлбэлздэг. Тийм учраас УИХ-ын нэр бүхий зарим гишүүд зах худалдааны төвөөр явж үнийн хэлбэлзэл, нийлүүлэлтийн нөхцөл байдлыг судалсан байх. Үнэ өсөх хэд хэдэн шалтгаан байна. Нэгдүгээрт, гадаад зах зээлээс шалтгаалж байна. Хоёрдугаарт, монгол төгрөгийн ханшийн уналттай холбоотой инфляци өндөр байна. Монгол Улс бүтээгч улс биш хэрэглэгч улс учраас ихэнх бараа бүтээгдэхүүнээ гаднаас авч байна. Тиймээс ам.доллартай харьцах төгрөгийн ханш үргэлж буурч байна. Үнийн өсөлтөөс хамгаалах гол аргуудын нэг нь  төгрөгийн ханшийг тогтвортой байлгах юм. Хоёрдугаарт, Монголчууд бид гадаадынхантай адилхан нарийн нандин зүйл хоол хүнсэндээ хэрэглэхээс илүүтэй мах, гурилыг хүнсэндээ тогтмол хэрэглэдэг. Дотоодоосоо нийлүүлдэг мах, гурилаа иргэдийнхээ амьжиргаанд нөлөөлөхгүй байх хэмжээнд нийлүүлэлтийн сүлжээн дээр нь анхаарах учиртай. Өнгөрсөн хугацаанд ийм менежмент хийж чадсангүй.

Бүрэн эхээр нь ЭНД-ээс уншина уу?

НИЙГЭМД ҮГ ХЭЛСЭН, ҮЗЭЛ БОДЛОО ИЛЭРХИЙЛСЭН ХҮМҮҮСИЙГ ХААЖ БООДОГ

МУБИС-ийн захирал доктор, профессор Ж.БАТБААТАР:

-Ардчилсан нийгмийн гол шалгуур бол иргэний үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөөний тухай асуудал. Олон улсын байгууллагуудын судалгаагаар Монголд хараахан энэ орчин бүрдээгүй байна гэдэг дүгнэлт гарсан. 2000-аад оны эхээр Монгол Улс бүрэн эрх чөлөөт хэвлэлтэй орны тоонд орж байсан бол сүүлийн жилүүдэд ухарсаар байгаа үзүүлэлттэй гарч байна.

Өнгөрсөн жилийн тухайд авч үзвэл энэ онд хэвлэлийн эрх чөлөөгөөр бид 22 байраар ухарсан. Энэ нь үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх, хэвлэлийн эрх чөлөө ямар түвшинд байгааг харуулж байгаа бодит баримт.

Түүнээс гадна нийгэмд үг хэлсэн, үзэл бодлоо илэрхийлсэн хүмүүсийг хааж боодог, хэвлэл  мэдээллийн эрх чөлөөнд эрх мэдэлтнүүд, албан тушаалтнууд халддаг, хууль эрх зүйн орчин нөхцөлөөр хязгаарлахыг оролддог тогтолцоо үүсээд байгаа.

ҮЗЭЛ БОДЛОО ИЛЭРХИЙЛЭХ ЭРХ ГЭДЭГ БОЛ АРДЧИЛЛЫН ТУЛГУУР БАГАНА

Хүний эрхийн үндэсний комиссын дарга Ж.ХУНАН:

-2019 оноос өнөөдрийг хүртэлх хугацаанд сэтгүүлчтэй холбоотой нийт 199 эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн байна. Үүнээс 146-г нь хэрэгсэхгүй болгосон байдаг. Энэ юуг хэлж байна вэ? гэхээр хэрэг үүсгэх  шаардлагагүй тохиолдолд заавал хэрэг бүртгэл үүсгэх замаар үг хэлэх эрхийг хязгаарлах, залхаан цээрлүүлэх үйлдэл байж болзошгүй.

Ардчилсан иргэний нийгэмд үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх гэдэг бол суурь тулгуур багана болж байдаг.

Иргэний мэдэх эрхийг бататгаж, мэдэх эрхийг хангаж байдаг зүйл бол чөлөөт хэвлэл мэдээлэл. Тиймээс бид үг хэлэх, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрхийг хамгаалах ёстой.

МОНГОЛ УЛСАД ҮГ ХЭЛЭХ ЭРХ ЧӨЛӨӨ НЭЭЛТТЭЙ БАЙНА

Хэвлэл мэдээллийн зөвлөлийн гүйцэтгэх захирал Г.ГҮНЖИДМАА:

-Үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөө бол нийгмийн орон зай руу орж байгаа учраас тодорхой хэмжээнд бодохыг шаарддаг зүйл. Тухайлбал, бид үг хэлэхдээ амаар, бичгээр, техник хэрэгслээр шууд нийгмийн орон зай руу орж байна.

Миний хувьд Монгол Улсад үг хэлэх эрх чөлөө нээлттэй байна гэж хардаг. Гэхдээ сайжруулах шаардлагатай.

Хэдий эрх чөлөөтэй мэт боловч хязгаарлагдсан хүчин зүйлс ч бий. Тиймээс тэр бүхэнд шаардлагатай зохицуулалтыг хийх нь зүйтэй.

ХУУЛЬ САНААЧЛАГЧИД ҮГ ХЭЛЭХ ЭРХИЙГ ХЯЗГААРЛАДАГ

МСНЭ-ийн Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Б.УУГАНБАЯР:

-Хэдэн жилийн өмнөөс эхлээд Монгол Улс хэвлэлийн хагас эрх чөлөөтэй орны тоонд багтах болсныг дотоодод болон гадаадад дүгнэх болсон. Энэ эрх чөлөө улам хумигдсаар байгаа жишээ бол 2022 оны хэвлэлийн эрх чөлөөний индексээр ухарсан байраас харж болно.

2023 онд ч хэвлэлийн эрх чөлөөгөөр дахин байр ухарч болзошгүй эрсдэлтэй байгааг олон улсын байгууллагууд болоод дотоодын судалгаанууд харуулж байна.

---

Б.ХОСБАЯР: ТӨРИЙН АЛБАНЫ ТУХАЙ ХУУЛИАР 61 АЛБАН ХААГЧИЙГ ЧӨЛӨӨЛСӨН

Монгол Улсын Засгийн газраас хэрэгжүүлж байгаа “Шүүр” ажиллагааны хэрэгжилт, гаалийн байгууллагын хүний нөөц болон бусад цаг үеийн асуудлаар  ГЕГ-ын Захиргааны удирдлагын газрын дарга Б.Хосбаяраас тодрууллаа.

---

-“Шүүр” ажиллагааны хэрэгжилтийн талаар та мэдээлэл өгөхгүй юу?

– Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газраас 2023 оны 03 дугаар сараас эхлэн зохион байгуулан хэрэгжүүлсэн “Шүүр” ажиллагааны хүрээнд гаалийн байгууллагад ажиллаж буй төрийн жинхэнэ албан хаагч ТТ албан тушаалд ажиллаж байгаа 1445 гаалийн улсын байцаагч, ТҮ үйлчилгээний албанд ажиллаж байгаа 467 нийт 1912 албан хаагч, ажилтны хувийн хэрэг, шаардлагатай бусад мэдээлэлд тулгалт хийж ажилласан.

Ажиллах явцад Төрийн албаны тухай хууль /шинэчилсэн найруулга/ хүчин төгөлдөр үйлчилж эхэлсэн 2019 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс хойш Төрийн жинхэнэ албан тушаалын ерөнхий шалгалт өгөөгүй томилогдсон 61, төрийн албаны ерөнхий шалгалт өгч тэнцсэн боловч албан зохих  тушаалын тодорхойлолтод заасан мэргэжлийн тусгай шаардлага хангаагүй томилогдсон, тусгай шалгалт өгөөгүй  томилогдсон 88, нийт 148 албан хаагчдын судалгаа байна. Дээрх судалгаанаас үндэслэн эхний ээлжинд Төрийн албаны тухай хуульд заасан ерөнхий шалгалт өгөөгүй 61 албан хаагчдыг 2023 оны 05 дугаар сарын 01-ний өдрөөр тасалбар болгон үүрэгт ажлаас чөлөөлж шийдвэрлэсэн.

Бүрэн эхээр нь ЭНД-ээс уншина уу. 

---

"МОНГОЛД ЭГШИГЛЭЭГҮЙ ДЭЛХИЙН АЛДАРТАЙ БҮТЭЭЛҮҮДИЙГ ТОГЛОНО"

Дуурь, бүжгийн эрдмийн театрын отгон удирдаач Ц.Тэлмүүн-Очиртой ярилцлаа.

---

-Дуурь, бүжгийн эрдмийн театрын уран бүтээлчид 60 жилийн ойгоо угтаж, тун завгүй байна. Энэ удаа симфони оркестрын уран бүтээлчид тоглолтоороо үзэгчдэд бэлэг барих гэж байна?

-Манай театрын түүхт 60 жилийн ойн хүрээнд маш олон ажлыг зохион байгуулж байна. Хамгийн сүүлд "Макбет" дуурийг Монголд анх удаа тайзнаа тоглож, өлгийдөн авсан. Симфони оркестр маань тун завгүй ажиллаж, тэр том дуурийг амжилттай тоглосон. Энэ удаа тавдугаар сарын 13, 14-нд ДБЭТ-ын Симфони найрал хөгжмийн тоглолтыг үзэгдчэд хүргэхээр бэлтгэлээ базааж байна.

Тоглолтын хөтөлбөрүүдээ гаргаж, сургуулилалтыг хийж байна. Үндсэндээ бэлтгэл 30-40 хувьтай үргэлжилж буй.

Симфони оркестрын уран бүтээлчдийн хувьд өмнө нь хэд хэдэн тоглолтыг хийж байсан. Дуурийн театрын симфони оркестрын маань 100 жилийн ой ирэх жил тохионо. Энэ хугацаанд ойн тоглолтуудыг хийж байсан. Харин ойрын хоёр, гурван жилдээ дан симфони оркестрын тоглолтыг хийгээгүй байсан.

Бүрэн эхээр нь ЭНД-ээс уншина уу.